Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018, 9:15
Het is dit jaar precies dertig jaar geleden dat premier Halsema het startsein gaf voor het Deltaplan Nederlandse Bosbouw. Wie nu, op de helft van de eenentwintigste eeuw, op zijn e-mountainbike of als hiker de uitgestrekte bossen van West-Brabant of Flevoland doorkruist, zal zich nog maar moeilijk kunnen voorstellen dat dit dertig jaar geleden vlak en open weiland was. Er is in die tijd veel gebeurd.

Het rapport ‘Landelijk Grondgebruiksbestand Nederland versie 7’ van Alterra Wageningen UR (Universiteit en Research Center) uit 2014 laat zien hoe ons land er destijds qua grondgebruik voor stond. Van het totale grondoppervlak van Nederland was destijds 17% in gebruik door bebouwing en infrastructuur. Bos en natuur besloegen in die tijd niet meer dan 18,5% van het totaal. Het overgrote deel had een agrarische bestemming: maar liefst 63,2%, bijna twee derde van het land! Daarvan behoorde ruim de helft (om precies te zijn 1.146.193 hectare) tot de categorie ‘agrarisch grasland’. Wie destijds riep dat Nederland vol was – op welke manier dan ook – baseerde zich in ieder geval niet op de feiten.

Redenen te over om een deel hiervan opnieuw in bos te veranderen. Opnieuw, omdat vaak vergeten wordt dat het typische Hollandse weidelandschap natuurlijk geen oorspronkelijk gegeven is. Het ontstond pas in de middeleeuwen, toen een ontwikkelende samenleving omwille van brandstof en bouwmaterialen roofbouw pleegde op de ondoordringbare oerbossen die toen het beeld bepaalden.

Aan het begin van onze eeuw kwamen er veel ontwikkelingen samen. Zo kwam de duurzaamheidsrevolutie in die jaren versneld op stoom. Dat ging gepaard met het inzicht dat onze voedselvoorziening echt anders moest. Vanuit het perspectief van circulariteit was de toenmalige praktijk simpelweg onhoudbaar. Een sterk gereduceerde veestapel was onvermijdelijk. Met een evenredige reductie van het benodigde oppervlak voor de productie van gras en ander veevoer als gevolg. De implosie (en uiteindelijk opheffing) van de Europese Unie had als een van de weinige voordelen dat we in staat werden gesteld om de fundamenten van onze agrarische sector grondig te herzien, met daarin een nieuwe rol voor het bos als bron van voedsel.

Ook voor de bouw waren het jaren van grote omwentelingen. We zagen in dat het ook hier anders moest; dat staal, beton en kunststoffen niet langer uitgangspunt konden zijn. Opnieuw was het aanbreken van het circulaire tijdperk doorslaggevend. Tegelijkertijd begon het besef door te dringen dat we weldegelijk een keus hadden – dat er meer manieren bestaan om in hoge dichtheden samen te leven dan de tot dan toe gangbare ‘industriële stedelijkheid’. De nieuwe stedenbouwkundige en architectonische uitdaging werd om hoge dichtheden te realiseren met natuurlijke materialen.

Met andere woorden: hout werd herontdekt als het met afstand meest verantwoorde en daardoor belangrijkste bouwmateriaal. Een sterk toenemende vraag was het gevolg. Samen met het inzicht dat je duurzaam hout natuurlijk bij voorkeur niet van de andere kant van de wereld laat komen, leidde dit tot de renaissance van de Nederlandse bosbouw. Een verdere versnelling vond plaats in de tweede helft van de twintiger jaren, toen het moratorium op genetische modificatie (dat was ingesteld naar aanleiding van criminele experimenten met Chinese baby’s) werd opgeheven. Toen lag de weg open voor nieuwe boomsoorten die een snellere groei koppelden aan sterker hout, en die bovendien geoptimaliseerd werden voor ons specifieke – toen nog sterk veranderende – klimaat.

In de toenmalige discussie over de zin of onzin van het stoken van biomassa hadden beide kampen gelijk. Belangrijke voorwaarde is natuurlijk een voldoende grote productie van biomassa, zodat de opname van CO2 de uitstoot zo ver mogelijk overtreft. Samen met windenergie (en in mindere mate zonne-energie, waarvan de industriële impact na aanvankelijk optimisme toch te groot bleek) werd het onze belangrijkste energiebron, zeker nadat de bevolking van Groningen, geholpen de juridische experts van Urgenda, het direct staken van de gaswinning wist af te dwingen. Na de inval van het Grootrussische Keizerrijk in de Baltische staten en het totale handelsembargo dat daarop volgde, verdween gas definitief uit onze energiemix.

Het waren roerige jaren, waarin onze minister-president ons land met vaste hand leidde. Niet zonder kritiek te moeten incasseren, want het commentaar op onze eerste vrouwelijke premier was zeker in het begin niet van de lucht. De zure, boze, witte, oude mannen wisten zich aanvankelijk nog succesvol te verenigen. Toegegeven, de verbanning van Johan Derksen was een beetje een paardenmiddel en verdiende juridisch gezien niet de schoonheidsprijs, maar bleek desalniettemin de beslissende slag in de strijd voor tolerantie, acceptatie en diversiteit. Sorry, Johan!

Of er om die reden niet een smetje zit op Halsema’s Nobelprijs laat ik in het midden. We zijn haar tenslotte ook grote dank verschuldigd voor de manier waarop ze het land bijeenhield na de zelfmoord van Sinterklaas, die na de Pietenrellen van november 2021 om begrijpelijke redenen niet langer kon aanzien hoe zijn goedheid aanleiding was voor een verscheurde samenleving. Het is en blijft een tragedie.

Gelukkig hebben we de maan nog. Die schijnt vannacht door meer bomen dan ooit tevoren.


Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

bouwen met hout hout holland circulair bouwen column joost ector biobased economy

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Volume brengt circulaire souvenirs en een grijpmachine naar de Architectuurbiënnale
Gisteren, 17:08

Meer woningbouw: graag, maar dan wel goede en gezonde woningen met voldoende daglicht
Gisteren, 13:37

Vijf genomineerden voor Willem Diehlprijs 2025
Gisteren, 12:00

Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen
Gisteren, 10:38

Gemeenten krijgen 7.000 euro per gebouwde betaalbare woning
Gisteren, 15:05

Marian Herman wordt algemeen directeur ontwikkelaar Edge
Gisteren, 13:14

KYK Architecten/Quadraat neemt architectenbureau MD2A over
Gisteren, 12:59

Kabinet stopt 750 miljoen euro in fonds voor verduurzaming huizen
Gisteren, 10:01

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen
15 mei, 1:29

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050
15 mei, 10:04
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
Atag Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Specifier

Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan