Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018, 9:17
Eindelijk was ik in Bilbao. Mijn reisgezelschap bestond uit bevriende ondernemers en cultuurliefhebbers met wie we vaker uitstapjes maken in het kielzog van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, dat als onderdeel van zijn zomertournee dit jaar Santander en San Sebastian aandeed. Als enige architect in het gezelschap valt mij dan vaak de eer te beurt om iets te vertellen over de architectonische hoogtepunten tijdens zo’n tripje.

Ook dit keer. Het werk van Frank Gehry – geboren als Frank Oswald Goldberg in Canada – is me aardig bekend en ik had zijn meest belangwekkende biografische wetenswaardigheden paraat, evenals wat leuke verhalen over de oorsprong voor Gehry’s fascinatie voor vissen en de bijzondere aanleiding waaruit zijn kenmerkende stijl is ontstaan. En natuurlijk vertelde ik over het roemruchte ‘Bilbao-effect’ – bijzondere en spraakmakende architectuur als aanjager van een waar wirtschaftswunder.

Het lijkt gisteren, maar het is alweer 21 jaar geleden dat het Guggenheim Museum zijn deuren opende. Bilbao was een verarmde en verlopen industriestad zonder noemenswaardige attracties. De renaissance die volgde was ongekend en leidde tot wereldwijde pogingen tot navolging. Overal ter wereld werden gewaagde plannen gerealiseerd, vaak met grote hoeveelheden publiek geld en zelden met groot succes – laat staan met iets wat ook maar enigszins in de buurt kwam van de Baskische triomf. Denk bijvoorbeeld aan Santiago de Compostela (The City of Culture, Eisenmann), Ordos (Art & City Museum, MAD) of een van de talloze andere Chinese voorbeelden, of Herford (Marta Museum, Gehry). Dit is maar een willekeurige greep uit een hele lange lijst, waarin behalve musea ook talloze hotels, hoofdkantoren, woontorens en dorpshuizen voorkomen.

Het misverstand is me nu duidelijk. ‘Bilbao’ is absoluut het tegenovergestelde van een eenvoudig recept dat succes verzekert. Het was een unieke heroïsche onderneming die verbaast door werkelijk op élk vlak te getuigen van ware visie, doortastendheid en vastberadenheid. Het Guggenheim Museum werd weliswaar het pièce de résistance, maar was slechts een onderdeel van een veel omvangrijker stedelijk revitaliseringsprogramma. De vondst om een wereldvermaard topmuseum te vragen daarin een dependance te beginnen is nu een bekend fenomeen, maar was destijds niets minder dan een stroke of genius. En zo mogelijk nóg bewonderenswaardiger was de combinatie van durf, vertrouwen en vasthoudendheid: er zijn enorme bedragen geïnvesteerd, er bestond een rotsvast geloof in Gehry’s meesterschap en zijn ontwerp is onverkort gerealiseerd – nergens ook maar een onsje minder.

Wat een fenomenaal resultaat heeft dat opgeleverd. Oud nieuws, voor wie er al geweest is, maar ik kan het niet laten. Architectuur als één groot feest. Prachtige juichende sensuele vormen in titanium en natuursteen, gefragmenteerd naar de stad en grote gebaren naar de rivier, de ruimtelijke verstrengeling met de naastgelegen brug. Het adembenemende en onbeschrijflijke atrium waarin je als bezoeker steeds terugkeert. En die hele bijzondere kwaliteit waardoor ‘een Gehry’ zich perfect leent voor het Bilbao-effect: foto’s ervan zijn herkenbaar uit duizenden, maar ze werken hooguit als teaser voor de werkelijke sensatie – zoals hele goede filmtrailers dat doen. Je snapt intuïtief: dit wil ik meemaken, dit is de reis ongetwijfeld waard. En vervolgens volgt een echte beloning.

Misschien dat ik mijn reisgenoten nog even een rectificatie-mailtje moet sturen. Het Bilbao-effect is flauwekul, een urban myth. Wie oppervlakkig kijkt naar wat zich in Bilbao heeft voltrokken, trekt te makkelijk de verkeerde conclusie. In gedachten zie ik nu bussen vol gretige wethouders en burgemeesters. Maar wie écht snapt wat hij ziet, begrijpt weer iets meer over visie, talent, steden, architectuur en perfectie, en welke waarde ze kunnen hebben voor een buurt, een stad, een regio of zelfs een heel land. De eenzame visionair die hierin inspiratie vindt heeft geen recept nodig, die bereikt zijn eigen unieke effect.


Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

bilbao joost ector column guggenheim museum bilbao-effect

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Nederlands Fotomuseum toont fotografische verbeelding van Rotterdam
Gisteren, 15:16

Vocus Architecten verbouwt historische tramremise tot supermarkt
Gisteren, 14:23

Veel Nederlandse winnaars bij de Archello Awards 2025
Gisteren, 12:00

Ibelings van Tilburg geeft boerderij met monumentale schuur in Zoetermeer woonbestemming
Gisteren, 11:34

Gelderland wil duurzame ‘havenhub’ aanleggen bij IJzendoorn
Gisteren, 13:13

Schoof ziet actiepunten in klimaatadvies burgerberaad

Gisteren, 10:22

Besluit over verdwijnen dorp Moerdijk halfjaar uitgesteld
1 december, 3:27

Amsterdam overweegt hogere toeristenbelasting in herbestemming panden te stoppen
1 december, 10:30

Amsterdam zoekt vastgoedpartij die 'werkcorporatie' wil opzetten
28 november, 5:16

Woningbezit investeerders neemt verder af in derde kwartaal
28 november, 2:38
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan