Joost Ector

Hoofdletter A

1 februari 2022, 9:00

Bij oplevering in 2018 was kantoorgebouw Roche 1, gesitueerd in het centrum van Bazel en ontworpen door lokale sterarchitecten Herzog & de Meuron, met 178 meter het hoogste gebouw van Zwitserland. Ik rijd er af en toe met de auto langs en heb me de laatste drie jaar kapot geërgerd aan dat ding. Ik kon er namelijk geen chocola van maken.

Het gebouw heeft een verwarrende vorm. De rechthoekige plattegrond wordt naar boven toe in twee richtingen stapsgewijs kleiner. Daardoor oogt het gebouw als een rechtopstaande asymmetrische wig, waarin de verdiepingen zich helder aftekenen in de vorm van afwisselend witte en transparante horizontale gevelbanden. De oostgevel springt om de drie verdiepingen een meter of twee terug, de westgevel om de twee verdiepingen een meter of zes. Tot bij de top. Daar gaat het ‘fout’.

Dat de oostgevel boven het laatste dakterras eindigt met twee verdiepingen in plaats van drie valt te billijken. Het gebouw houdt bij wijze van spreken voortijdig op maar het ‘systeem achter de vorm’ blijft overeind. Wat er aan de westgevel gebeurt is moeilijker verklaarbaar. Daar eindigt het gebouw met een overbodige extra inspringing op de bovenste verdieping en wordt het systeem moedwillig en voor zover ik kan nagaan onnodig doorbroken.

Ik begreep er niets van. Hoogbouw is een notoir moeilijke ontwerpopgave, maar dat een functionele reden de oorzaak zou zijn van zo’n onbevredigende beëindiging leek me een kolossale flater en daarmee uitgesloten – we hebben het hier tenslotte over Zwitsers. Evenmin ik kon mezelf wijsmaken, zelfs niet met een moeizame wabi-sabi-achtige redenering rondom ‘schoonheid in imperfectie’, dat het gebouw er mooier van werd. En hoe lang ik er ook over nadacht, een diepere betekenis, een verwijzing of boodschap, wist ik er ook niet uit te halen. De toelichtingen op het ontwerp in publicaties en op de website van Herzog & de Meuron gingen over van alles en nog wat, maar over deze raadselachtige en meest in het oog springende ontwerpbeslissing zwegen de architecten in alle talen.

Ik wilde niet toegeven aan de kwade gedachte dat het om ‘sterarchitectenlamlendigheid’ zou kunnen gaan. Dat is een baldadig soort gedrag dat deze mensen vaak vertonen wanneer de zoveelste droomopdracht binnenkomt en ze zich verveeld afvragen wat ze in godsnaam nou weer eens voor buitenissigs moeten verzinnen. Althans, zo stel ik me dagdromend voor dat dat gaat. Klopt, daar klinkt een vleugje jaloezie in door…

Even overwoog ik nog of het misschien een eerbetoon zou kunnen zijn aan Erasmus, die weliswaar in Rotterdam geboren werd maar jarenlang in Bazel woonde en er begraven ligt. Tenslotte was gekkigheid, zoals bekend, helemaal zijn ding. Hoewel tamelijk vergezocht was dit de meest plausibele verklaring die ik kon vinden. De ritten door Bazel werden er niet leuker op. Tot vorige week.

Want naast Roche 1 staat nu ineens Roche 2! Nog eens 27 meter hoger en dus de nieuwe recordhouder. De nieuwe toren staat een kwartslag gedraaid ten opzichte van zijn kleinere collega en zijn naar Roche 1 toe gekeerde zuidgevel is volledig verticaal. Dit keer heeft alleen de noordzijde terrassen: keurig om de drie verdiepingen, glashelder, regelmatig, perfect. Of toch niet? Wie goed kijkt ziet dat de bovenste drie verdieping net een fractie hoger zijn dan de andere. En zo ontstaat alsnog een patroon.

Een patroon dat, zo stelde ik googelend vast, een vervolg zal krijgen in de toekomstige Roche 3, die weer net een beetje hoger wordt en waarvan dit keer de terrasvormige zuidgevel juist net ónder de top gesierd wordt door een onregelmatigheid.

Een hele middag heb ik verbijsterd naar de beelden van het toekomstige eindresultaat zitten staren. Daar ontstond ineens, aan de oever van de Rijn, een prachtig ensemble van drie naar elkaar toegekeerde vormen. Vormen die plotseling op menselijke gedaanten leken en die – misschien vanwege de drie-eenheid die ze vormen – in de verte zelfs doen denken aan heiligenbeelden. Drie wijzen in conclaaf. Gestalten waarvan de onregelmatigheden geen tekortkomingen meer zijn. In tegendeel: ze werken nauw samen met de schaal en grootsheid van het ensemble. Ze prikkelen het oog en zorgen voor een fijnzinnige sculpturale rijkdom. Ineens leek zelfs het langzame ontvouwen van dit drama me onderdeel van dit meesterwerk, architectuur met een hoofdletter A, dat ik tot mijn verassing en schaamte schromelijk had onderschat.

Ik werd er stil van. Ontroerd door drie kantoortorens, nota bene. Maar bepaald geen gewone, want deze gebouwen zeggen geluidloos: zie je nou wel, het komt allemaal goed.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector bazel herzog & de meuron column

1	CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker! dinsdag, 15 juli
2	OMA ontwerpt rotsachtig hoofdkantoor Jomoo in Xiamen woensdag, 9 juli
3	Studio Maks ontwerpt woongebouw volgens buddy-concept voor Oostenburg donderdag, 10 juli
4	Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta maandag, 14 juli
5	Het Binnenhof – in plenaire zaal Eerste Kamer komt letterlijk meer ruimte voor debat donderdag, 10 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Tussenconclusie

7 juni 2022

Computer says no

6 september 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

9 januari 2024

6 februari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

4 juni 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

6 mei

Aan ons zal het niet liggen

3 juni

4 januari 2022

7 december 2021

2 november 2021

5 oktober 2021

7 september 2021

1 juni 2021

4 mei 2021

2 maart 2021

2 februari 2021

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Faust in Canada

5 november 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De tweede helft

3 september 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Eenvoud

5 februari 2019

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Varkens

6 juni 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

De Zaak Naturalis

4 april 2017

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

Tijdbom

10 januari 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Help

7 juni 2016

Opgaven scholenbouw centraal op congres Architectenweb

17 mei 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Uitbreiding RCA Battersea Campus door Herzog & de Meuron geopend

24 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

1 november 2022

6 december 2022

10 januari 2023

7 februari 2023

7 maart 2023

4 april 2023

5 september 2023

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Powerhouse Company presenteert opgeleverde woontoren Nelson in Arnhem

1 uur geleden

Aan de voet van de Nelson Mandelabrug in Arnhem is woontoren Nelson opgeleverd. De door Powerhouse Company ontworpen diamantvormige toren biedt plek aan 93 woningen.

Oud bankgebouw in Bladel getransformeerd tot cultureel centrum Bruis

2 uur geleden

Het pand biedt plaats aan onder meer een theaterzaal, bibliotheek en café. GROUP A renoveerde het bestaande gebouw en breidde het uit met een opvallend uitkragend volume aan de marktzijde en een uitbreiding aan de achterkant.

Amsterdam bouwt nieuwe Jaap Eden IJshal

Gisteren, 14:16

Het complex, dat is ontworpen door VenhoevenCS, komt op vrijwel dezelfde plek als de bestaande ijshal. De hoofddraagconstructie van de huidige hal wordt hergebruikt in het nieuwe gebouw.

Samenwerkingsverband met Blink en WE architecten wint tender Markthuis Papendrecht

Gisteren, 11:56

Het gebouw biedt plaats aan 36 woningen, horecavoorzieningen en commerciële ruimte. Op het dak komt een collectieve daktuin, die wordt ingericht door Dakdokters Studio.

ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven

38 minuten geleden

Het concern heeft in Eindhoven grond gekocht en wil begin 2026 starten met de bouwwerkzaamheden.

Organisaties: compensatie natuur Maasvlakte II onvoldoende

3 uur geleden

Zeven natuurorganisaties stapten in 2022 naar de rechter om het kabinet te dwingen de natuur te herstellen in een Europees beschermd natuurgebied voor de kust van Zeeland en Zuid-Holland.

Klimaatraad: inconsistent klimaatbeleid brengt onzekerheid

Gisteren, 15:21

“Veel klimaatbeleid is het afgelopen jaar opgeschort of teruggedraaid”, zegt raadslid en voorzitter van de visiecommissie Wieke Pot.

Flexkoop komt niet van de grond op woningmarkt, zegt NHG

Gisteren, 10:05

NHG (Nationale Hypotheek Garantie) stopt voorlopig met voorbereidingen voor ‘koop flexwoningen’, ook wel flexkoop genoemd.

Zuid-Holland zoekt met spoed nieuwe plek voor archeologisch depot

14 juli, 1:05

De provincie wilde haar archeologische vondsten onderbrengen in een nieuw te bouwen erfgoedcentrum in Katwijk, maar de gemeenteraad heeft dat plan afgewezen.