Tijdbom

10 januari 2017, 15:02

De vertrouwde stammenstrijd laaide weer even op. Alle grote steden in Nederland zijn volgens het CBS gegroeid in 2016, Amsterdam en Rotterdam het meest. In beide gevallen was vooral de instroom van immigranten de oorzaak, gevolgd door natuurlijke groei. Het enige echte verschil zat in de binnenlandse verhuizingen: daar scoorde Rotterdam een batig saldo en Amsterdam een negatief. Het nieuws trok aardig wat aandacht. Amsterdam heeft ‘het’ kennelijk niet meer en ‘verliest’ van – of aan – Rotterdam. Voor die laatste conclusie boden de bekendgemaakte cijfers overigens totaal geen bewijs, maar desalniettemin veranderde harde statistiek zo in een vermakelijk stukje nepnieuws in het kader van de folkloristische 010/020-vete.

Maar het CBS kwam wel degelijk met belangrijke informatie. De Nederlandse bevolking groeit snel. Inmiddels zijn we de 17 miljoen gepasseerd, maar voornamelijk door immigratie en steeds minder vanwege het geboorteoverschot, dat gestaag daalt als logisch gevolg van een verouderende bevolking. De groei van de steden gaat bovendien ten koste van steeds meer regio’s, Noordoost-Nederland en Midden-Limburg voorop, waar krimp de realiteit is. Wie iets dieper in de demografische data duikt, ziet dat het vooral de jongeren zijn die deze gebieden achter zich laten. Deze combinatie van ontwikkelingen heeft een verontrustend gevolg: in de krimpregio’s slaat de vergrijzing op deze manier dubbelhard toe.

Als krimp en vergrijzing elkaar aanjagen is een neerwaartse spiraal zeker niet ondenkbaar. Waar vergrijzing op hol slaat, stokt de economische dynamiek, brokkelt het voorzieningenniveau af, daalt de waarde van onroerend goed, lopen investeringen terug, komen zaken kortom tot stilstand, om vervolgens te verschrompelen. Logischerwijs met extra negatieve gevolgen voor de vergrijzingsproblemen die we al hadden, zoals een onhoudbaar pensioenstelsel en een onbetaalbare zorg. Elders in de wereld bestaan ze al: sterfregio’s. Wie vluchten kan, vertrekt. Een absoluut doemscenario.

Desondanks zijn vrijwel alle verkiezingsprogramma’s er kort en laconiek over, als een zeldzaam toonbeeld van eensgezindheid. Regionale problemen moeten regionaal worden opgelost. Eventueel is er (wat) meer geld, zodat “een kleine school open kan blijven en ouders niet hoeven te vertrekken”. Oorzaak en gevolg worden in dit probleem makkelijk en daardoor vaak verward. Een terugkerende suggestie is dat regio’s vooral ook over de grenzen moeten kijken en een enkel programma spreekt van de kansen die ontstaan uit krimp, zonder ook maar de minste poging te doen om deze te benoemen. Het probleem leeft niet, zo veel is duidelijk; zelfs niet bij 50Plus, waarvan het verkiezingsprogramma op dit punt zelfs verbijsterend oppervlakkig is.

Op social media circuleert momenteel een lijstje van Nederlandse posities in allerlei rangordes en klassementen, met als achterliggende boodschap: we doen het hartstikke goed. Voor nu klopt dat ongetwijfeld. Maar dat veel mensen, vooral buiten de grote steden, zich zorgen maken over hun toekomst is misschien toch terecht. Dat onbehagen lijkt een onwaarschijnlijk grote groep kiezers ertoe te brengen hun stem te vergooien aan links- of rechtsextremistische partijen, waarvan we weten: veel geschreeuw, geen oplossingen.

Het weldenkend deel van Nederland zou er goed aan doen de noodzaak van ‘vergrijzingsevenwicht’ snel en serieus op te pakken als een landelijk thema. Een verstandige en duurzame sociaaldemocratie begrijpt dat herverdeling ook een ruimtelijke dimensie heeft. Zo niet, dan wordt ook dit vraagstuk voor allerhande populisten een schot voor open doel. Dan wordt ‘de elite’ in de Randstad nog meer dan nu beschuldigd van desinteresse voor de provincie. Dan worden immigranten – een potentieel maar voorlopig nagenoeg onbespreekbaar onderdeel van de oplossing – nog meer bestempeld tot zondebok dan nu al gebeurt. En dan evolueren ouderen(-partijen) tot een oncontroleerbare machtsfactor; ze hebben immers maar een beperkt belang bij een langetermijnvisie.

In dit vraagstuk komt alles samen: slimmere mobiliteit, doordachter landelijk vestigingsbeleid, nieuwe natuur, immigratie, bouwregelgeving op maat, slimme transformaties, gezondheidszorg, impulsen voor de nieuwe (gerobotiseerde) maakindustrie, toerisme en recreatie, ruimte voor het (wetenschappelijk) experiment, noem maar op. Het vraagt om een benadering in internationaal perspectief met een bijzondere combinatie van kenmerken: integraal, innovatief, grootschalig en desondanks bottom-up, want onze politici hebben het voorlopig kennelijk druk met belangrijkere zaken. Tegelijkertijd is dat misschien een kans. Misschien moeten het gewoon ontwerpers zijn die de handschoen oppakken.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector platteland vergrijzing

1	Rotterdam Architectuurprijs 2025 voor Hart van Katendrecht en Milieupark + De HER vrijdag, 6 juni
2	Het Binnenhof – in voormalig hotel opent nieuw café aan Statenpassage dinsdag, 10 juni
3	Architectuurkritiek dinsdag, 10 juni
4	CULD en VOA winnen tender stationsomgeving Goffert met ‘Groene waarden, stadse praktijken’ woensdag, 11 juni
5	Amsterdam zoekt ontwikkelaar voor kavel bij The Pulse en Stepstone woensdag, 11 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Tussenconclusie

7 juni 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

Plat

7 november 2023

Thuisloos

5 december 2023

Even ontspannen

9 januari 2024

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Help

7 juni 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Ruimte als instrument

6 december 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

De Zaak Naturalis

4 april 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Varkens

6 juni 2017

Zestien winnaars bij prijsvraag Brood en Spelen

5 juli 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Eenvoud

5 februari 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Floor Milikowski: stimuleer innovatie in de regio

25 augustus 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

3 november 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

De goede kant

10 januari 2023

Plagiaat

7 februari 2023

Woonwensdenken

7 maart 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Natrufied Architecture realiseert opvallende biobased woning met lokaal hout

4 uur geleden

Op een kavel, grenzend aan het oude Heilooërbos is een opvallend woonhuis gerealiseerd naar ontwerp van Natrufied Architecture. De woning is volledig gebouwd in hout, waarbij het bureau samen met de organisatie PWN een bijzonder experiment aanging.

Lange balkons verbinden sociale woningbouw met omringend landschap

Vandaag, 16:30

Tussen de strokenbebouwing in Haarlem Oost heeft Hoogeveen architecten een ensemble van vier woongebouwen ontworpen, waarbij de vierde ook de hoogte in gaat.

Nieuw tentoonstellingspaviljoen Cruquius Museum officieel geopend

Vandaag, 11:19

Het gebouw naar ontwerp van Braaksma & Roos Architectenbureau voegt zich in een ensemble met het monumentale gemaal en een theepaviljoen.

Gouden A.A.P. 2025 voor Nationaal Holocaustmuseum en Station Wildeman

Gisteren, 22:00

Woensdagavond zijn de winnaars van de Amsterdamse Architectuurprijs 2025, ook wel bekend als de Gouden A.A.P., bekendgemaakt.

Amsterdam: per 1 juli vergunning nodig voor wonen in middenhuur

3 uur geleden

Mensen die in Amsterdam een woning in de middenklasse willen huren, moeten per 1 juli een vergunning aanvragen.

Uitbreiding stroomnet in deel Nederland loopt jaren vertraging op

Vandaag, 12:06

Uitbreidingsprojecten in Utrecht, de Flevopolder en Gelderland duren veel langer dan gepland.

Nederlandse woningsector introduceert juridische vastlegging met BIM Legal

Gisteren, 16:01

Hiermee wordt Nederland wereldwijd het eerste land dat juridische informatie over vastgoed driedimensionaal vastlegt en ontsluit via digitale bouwmodellen.