Joost Ector

Engelengeduld

5 oktober 2021, 10:04

Vanaf de allereerste schetsen hebben we op uitdrukkelijk verzoek van onze opdrachtgever geprobeerd om de buurtbewoners in ons ontwerp tegemoet te komen. Het mocht niet baten. We konden werkelijk niets goed doen en als ik eerlijk ben begrijp ik nog steeds niet waarom; het ging om de vervanging van een versleten gebouw met dezelfde functie. Inmiddels zijn we behoorlijk wat jaren verder en heeft de Raad van State alle bezwaren definitief afgewezen. Nu kan eindelijk de bouw beginnen.

Het was een frustrerend proces, maar het kan nog veel erger. Zo bleek uit de documentaire ‘Lezecher: De lange strijd voor een Holocaustmonument’, die omroep MAX een paar weken geleden uitzond aan de vooravond van de opening van het Nationaal Holocaust Namenmonument aan de Weesperstraat in Amsterdam. Met verbijstering en plaatsvervangende schaamte heb ik zitten kijken. Naar buurtbewoners die de plannen veel te groot vonden voor de plek en zich opwierpen als beschermers van de bomen die ervoor moesten wijken. Naar andere buurtbewoners die vreesden voor verkeersopstoppingen en de bijbehorende fijnstofoverlast. Naar klagers wiens directe belang überhaupt nergens uit bleek. En naar ontwerpers die zonder enige gene voor de camera hun alternatieve plan probeerden te pluggen.

Natuurlijk was het erger dan wat wij in ons eigen project hadden meegemaakt, maar desalniettemin herkenbaar. Met een verbazingwekkende redeloosheid werden gezochte en geleende argumenten aangevoerd waarom dit monument er niet zou moeten komen – of althans niet in deze vorm. Want natuurlijk hadden de klagers niets tegen het initiatief zelf, maar wel tegen deze uitwerking ervan. En toen voorkomen eenmaal onhaalbaar bleek werd het doel verlegd naar ontmoedigen en traineren. Dat laatste lukte behoorlijk goed.

Het is een werkelijk prachtig monument geworden. Honderdtweeduizend namen staan gebrand in bakstenen, allemaal van Nederlandse Holocaustslachtoffers zonder eigen graf. De stenen zijn opgenomen in lange muren die in de plattegrond samen in Hebreeuws schrift de woorden ‘ter herinnering’ vormen. Het levert een doolhof op van muren met scherpe hoeken, dat door zijn onoverzichtelijkheid extra voelbaar maakt dat je langs een onvoorstelbare hoeveelheid namen dwaalt. Boven je hoofd vormen spiegelend stalen volumes dezelfde woorden nogmaals, nu licht verschoven ten opzichte van de muren eronder. Een blik omhoog biedt daardoor geen echte ontsnapping aan het labyrint, hooguit naar een gefragmenteerde, vertekende werkelijkheid.

Dit monument is Daniel Libeskind op zijn best. Het ontwerp is minder duister en confronterend dan dat voor zijn Jüdisches Museum in Berlijn, maar daardoor ook verzoenender en nog steeds heel krachtig. Het is prachtig gemaakt en bijzonder mooi ingepast in de omgeving, waardoor een marginaal plantsoentje is getransformeerd tot een plek met een aangrijpende betekenis. Een indrukwekkend eerbetoon, meer dan vijfenzeventig jaar na het eind van de oorlog. Een deel van die vertraging is de bezwaarmakers aan te rekenen. Initiatiefnemer Jacques Grishaver ondergaat alle beledigingen gelaten en bewaart al die tijd waardig zijn kalmte, althans voor de camera. Op slechts één moment laat hij zijn frustraties de vrije loop en blijkt dat hij een deel van zijn opposanten van antisemitisme verdenkt.

Dat is zeker niet uit te sluiten, helaas, maar vermoedelijk is de werkelijkheid banaler. De Omgevingskamer van de Raad van State, het hoogste Nederlandse rechtscollege inzake procedures rondom ruimtelijke ordening, behandelde in 2020 maar liefst 3524 zaken, waarvan er 1891 in dat jaar werden afgerond. Een groot deel daarvan zal ongetwijfeld reële bezwaren als inzet hebben gehad, zoals waardeverlies of daadwerkelijke aantasting van de leefomgeving. Maar eveneens staat vast dat er ook een deel zal hebben gedraaid om frustraties, chagrijn, koppigheid en een ernstig onvermogen om iemand anders ook maar iets te gunnen.

Toen ik vanaf het Namenmonument langs de Hermitage terug wandelde richting Amstel voelde ik trots. Trots op zo’n mooi monument en trots op ‘ons’. Dat we als samenleving onvermoeibaar het geduld kunnen opbrengen om onze plannen soms jaren uit te stellen zodat iedereen – ook de meest vervelende, nihilistische of ronduit zwarte ziel – de kans krijgt om uit de monden van onze allerhoogste rechters te horen dat hij of zij zich niet zo moet aanstellen. Het is tenslotte ook hun vrijheid.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

bezwaar column democratie nationaal holocaust namenmonument joost ector

1	Nominaties Kantoorgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 10 september
2	10 nieuwe steden dinsdag, 9 september
3	Rijksbouwmeester: tijd van nieuwe steden bouwen ligt achter ons maandag, 8 september
4	Transformatie Arnhems postgebouw tot rijkskantoor De Nieuwe Post van start woensdag, 10 september
5	Bouwend Nederland: ‘Er komt een groot tekort aan bouwers’ dinsdag, 9 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Tussenconclusie

7 juni 2022

Computer says no

6 september 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

9 januari 2024

6 februari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Woontop

4 juni 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

6 mei

Aan ons zal het niet liggen

3 juni

Awards

Joost Ector

31 augustus

Column

Ik laat me graag overtuigen

2 september

Joost Ector – genomineerd voor prijs Architect van het Jaar 2025

8 september

Merci

7 september 2021

Open Up!

1 juni 2021

Beloof gouden bergen

4 mei 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

2 maart 2021

2 februari 2021

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Faust in Canada

5 november 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De tweede helft

3 september 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Eenvoud

5 februari 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Varkens

6 juni 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

De Zaak Naturalis

4 april 2017

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

Tijdbom

10 januari 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Help

7 juni 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

Video: rondleiding door Holocaust Namenmonument

8 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

4 januari 2022

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Renovatie en uitbreiding Singer Laren verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar

12 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Gouden Piramide 2022 toegekend aan Nederlands Auschwitz Comité

17 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

10 januari 2023

7 februari 2023

7 maart 2023

4 april 2023

5 september 2023

Toon alles

Gerelateerde video's

Joost Ector

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2025

Andere nieuwsberichten

JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki

Gisteren, 15:10

Het bureau werd bij de anonieme prijsvraag geselecteerd uit liefst 624 inzendingen. Het gebouw moet vanaf 2030 een nieuw herkenningspunt worden voor de Eteläsatama-haven in het zuiden van de stad.

Behandelcentrum van atelier PRO is poortgebouw voor wijk

Gisteren, 14:15

Nieuw gebouw voor Eijkman Kliniek in Nijkerk is ontworpen door atelier PRO.

Wij Maken Nederland organiseert verkiezingsdebat over nieuwe Nota Ruimte

Gisteren, 13:31

Op maandag 6 oktober organiseert het onafhankelijk netwerk van stad- en landmakers Wij Maken Nederland een verkiezingsdebat over de Nota Ruimte.

Natrufied Architecture wint prijsvraag voor biobased geluidsscherm

Gisteren, 11:51

Het ontwerp Zacht Zicht werd gekozen uit negentien inzendingen voor de Start-up Challenge 2025. Het scherm bestaat uit een houten draagstructuur, waarin vezelgewassen zijn verwerkt.

Aartsen wil doelen circulaire economie ‘actualiseren’

Gisteren, 10:38

"We gaan kijken wat er nodig is om het aan de ene kant realistisch te maken, zonder dat je weer zwabberbeleid gaat krijgen", zegt de demissionair staatssecretaris.