Joost Ector

Woontop

4 juni 2024, 9:00

Nu het over de poppetjes gaat raakt de inhoud weer op de achtergrond. We waren er ook al grotendeels over uitgepraat. Want na een half jaar bakkeleien bleek het hoofdlijnenakkoord (HoLA) weinig meer dan een selectie halfbakken ideeën uit vier verkiezingsprogramma’s met een nietje erdoor. De vraag op ieders lippen – ‘maar hóé dan?’ – moet nu worden beantwoord door een ministersploeg van topspecialisten. Het HoLA biedt het nieuwe poppetje van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening nauwelijks frisse ideeën om de wooncrisis te beëindigen. Vooral blijven roepen dat er jaarlijks honderdduizend woningen bij moeten en dan gebeurt het vast. Toch kan een écht toppoppetje ook een kans zien.

We beginnen met de quick fixes: bestaande woningen splitsen, recreatiewoningen permanent laten bewonen en leegstaande kantoren transformeren. Geen probleem. Daarnaast gewoon nieuwe bouwlocaties aanwijzen: ‘straatjes erbij’ rond de bebouwde kom en een wat nieuwe grootschalige woningbouwgebieden bij al aanwezige infrastructuur. Net zo makkelijk. En procedures gewoon versnellen door bezwaarmogelijkheden te schrappen. En dan zeg je gewoon tegen corporaties, beleggers, ontwikkelaars en bouwers: we verplichten jullie, ook in deze dure tijden, om voornamelijk goedkope woningen te bouwen voor al die radeloze starters. En dan gaan ze dat gewoon doen.

De voorgaande samenvatting is hyperbolisch – dit is tenslotte een column – maar helpt wel de twee voornaamste zwaktes van het voorgenomen beleid te benadrukken. Ten eerste: arrogantie. De overheid heeft, zoals het akkoord terecht vermeldt, de grondwettelijke taak om te voorzien in voldoende volkshuisvesting van voldoende kwaliteit. Het oplossen van een hardnekkig woningtekort is haar verantwoordelijkheid, niet die van de markt. Sterker nog: ze is voor de oplossing zelfs van de markt afhankelijk. Maar die laat zich zo makkelijk niet dwingen. Wat er gebeurt? Gewoon. Niks.

Tweede zwakke punt: simplisme. Dat straatje erbij en andere makkelijke oplossingen zullen niet zo simpel blijken. Ze zullen bovendien meer tijd vragen dan gehoopt en uiteindelijk ongewenste consequenties hebben die nu koppig worden ontkend. Erger nog is dat de voorgestelde oplossingen voortkomen uit een stelselmatig overgesimplificeerde probleemanalyse. Want een disfunctionele woningmarkt is een schoolvoorbeeld een wicked problem, een taai en complex probleem, dat zich per definitie niet eenvoudig laat beschrijven. Laat staan oplossen.

Een haperende woningmarkt leidt logischerwijs altijd op dezelfde plek tot problemen, namelijk aan de onderkant, waar keuzevrijheid en bestedingsruimte minimaal zijn. Maar dat hoeft nog niet automatisch te betekenen dat je daar moet ingrijpen voor de beste oplossing. Die ligt misschien heel ergens anders. Dat hoorde ik althans Arno Visser, ex-topambtenaar en nu de voorzitter van Bouwend Nederland, onlangs overtuigend betogen. Zijn advies: staar je niet blind op sociale huur en starters, maar stuur op maximalisatie van het aantal verhuisbewegingen.

Met een starterswoning is welgeteld één huishouden geholpen. Een luxueus koopappartement voor ouderen veroorzaakt een kettingreactie aan verhuisbewegingen waarvan veel meer huishoudens profiteren, inclusief starters. Hoewel misschien contra-intuïtief levert dat uiteindelijk voor meer mensen een toename in woongenot op. Daarnaast lopen we zo minder risico dat we voorbij de vergrijzing blijven zitten met een overschot aan minimale appartementen waar toekomstige starters straks hun neus voor optrekken. Nog een voordeel, al is dat tegenwoordig haast vloeken in de kerk: in tijden van hoge rente en bouwkosten valt er aan dat luxe koopappartement voor de bouwketen toch nog wat te verdienen. Dat motiveert net iets effectiever dan dwang, of je het nou leuk vindt of niet.

Eerlijk is eerlijk, in het HoLA staan ook goede voornemens. Bijna twee om precies te zijn. Het eerste is om coöperatief wonen beter te faciliteren en dat is zonder meer een goed idee. Het tweede voornemen is dat nog niet, maar heeft wel potentie: het organiseren van een Woontop waarin afdwingbare afspraken worden gemaakt om de woningbouwproductie structureel te verhogen. Beoogde deelnemers zijn de rijksoverheid, pensioenfondsen, woningcorporaties, sociale partners, gemeenten en provincies. Ik zou zeggen: schrap het woord afdwingbaar en kijk nog eens goed naar de gastenlijst. Oogt die niet een beetje incompleet?

Een slimme, vaardige topminister kent haar klassiekers. Ze weet dat wicked problems – een wetenschappelijk begrip (Churchman, 1967) met wortels in de sociale wetenschappen – notoir ongrijpbaar zijn. Ze zijn per definitie uniek, geen enkele oplossing is vooraf gegarandeerd succesvol en foute keuzes kunnen desastreus blijken. Ze weet dat de grootste kans op succes ligt in het betrekken van zo veel mogelijk stakeholders bij het vinden van een oplossing. In dit geval bouwers bijvoorbeeld. En hopelijk weet ze ook – en anders weet een ooit tot planoloog opgeleide premier het ongetwijfeld – dat men tegenwoordig design thinking beschouwt als de meest kansrijke methode om wicked problems te bedwingen.

Dat treft! Ik denk dat ik namens heel ontwerpend Nederland spreek, architecten en stedenbouwkundigen voorop, als ik hier zeg: wacht niet langer en benut de kans om te profiteren van onze kunde en creativiteit. We zien de uitnodiging voor uw Woontop graag spoedig tegemoet.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector politiek woningbouw hoofdlijnenakkoord column

1	Nudus, Bedaux de Brouwer en Stramien winnen tender voor sluitstuk Spoorzone Tilburg zaterdag, 23 augustus
2	Vernieuwd winkelpand markeert hoek tegenover Hoog Catharijne dinsdag, 26 augustus
3	Folly Hemelwerk van Tim Stoop wint hoofdprijs Folly Art Norg 2025 maandag, 25 augustus
4	Een opgeruimd en ‘paperless’ kantoor, werkt dat wel voor architecten? dinsdag, 26 augustus
5	Woongebouw Jolie markeert hoek van stedelijke wand in Le Sud vrijdag, 22 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

De ideale stad

7 mei 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

Vergrijsd

2 april 2024

Vooruitgang

1 oktober 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

5 november 2024

6 februari 2024

3 december 2024

9 januari 2024

7 januari

5 december 2023

Ontwerpen voor democratie

4 februari

Woonwensdenken

7 maart 2023

Huizenprijs stijgt tot 2027 jaarlijks minstens vier procent, schat DNB

7 juni 2024

Column

Ingesloten

4 maart

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

1 april

6 mei

7 februari 2023

6 juni 2023

Aan ons zal het niet liggen

3 juni

7 november 2023

10 januari 2023

4 april 2023

5 september 2023

2 mei 2023

6 december 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

1 november 2022

3 mei 2022

4 januari 2022

1 februari 2022

2 november 2021

7 december 2021

5 oktober 2021

7 september 2021

1 juni 2021

4 mei 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

2 maart 2021

2 februari 2021

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

1 september 2020

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Faust in Canada

5 november 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Verleden voltooid

3 december 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Want ik geloof

5 maart 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Eenvoud

5 februari 2019

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

Smart

7 november 2017

De Leefbare Stad

5 december 2017

Varkens

6 juni 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Appartmentencomplex naast bekroond zorgcentrum door atelier PRO opgeleverd

4 uur geleden

Naast woonzorgcentrum Scheldehof in Vlissingen, dat in 2018 werd uitgeroepen tot Zorggebouw van het Jaar, is naar ontwerp van atelier PRO appartementencomplex Kop van het Dok opgeleverd.

Van Gogh Museum steggelt met overheid over financiering renovatie

Vandaag, 10:14

Tussen het Van Gogh Museum en de overheid is een conflict ontstaan over de bekostiging van grootschalig onderhoud van de Amsterdamse kunstinstelling, zegt museumdirecteur Emilie Gordenker.