Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

Woontop

4 juni 2024, 9:00
Nu het over de poppetjes gaat raakt de inhoud weer op de achtergrond. We waren er ook al grotendeels over uitgepraat. Want na een half jaar bakkeleien bleek het hoofdlijnenakkoord (HoLA) weinig meer dan een selectie halfbakken ideeën uit vier verkiezingsprogramma’s met een nietje erdoor. De vraag op ieders lippen – ‘maar hóé dan?’ – moet nu worden beantwoord door een ministersploeg van topspecialisten. Het HoLA biedt het nieuwe poppetje van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening nauwelijks frisse ideeën om de wooncrisis te beëindigen. Vooral blijven roepen dat er jaarlijks honderdduizend woningen bij moeten en dan gebeurt het vast. Toch kan een écht toppoppetje ook een kans zien.

We beginnen met de quick fixes: bestaande woningen splitsen, recreatiewoningen permanent laten bewonen en leegstaande kantoren transformeren. Geen probleem. Daarnaast gewoon nieuwe bouwlocaties aanwijzen: ‘straatjes erbij’ rond de bebouwde kom en een wat nieuwe grootschalige woningbouwgebieden bij al aanwezige infrastructuur. Net zo makkelijk. En procedures gewoon versnellen door bezwaarmogelijkheden te schrappen. En dan zeg je gewoon tegen corporaties, beleggers, ontwikkelaars en bouwers: we verplichten jullie, ook in deze dure tijden, om voornamelijk goedkope woningen te bouwen voor al die radeloze starters. En dan gaan ze dat gewoon doen.

De voorgaande samenvatting is hyperbolisch – dit is tenslotte een column – maar helpt wel de twee voornaamste zwaktes van het voorgenomen beleid te benadrukken. Ten eerste: arrogantie. De overheid heeft, zoals het akkoord terecht vermeldt, de grondwettelijke taak om te voorzien in voldoende volkshuisvesting van voldoende kwaliteit. Het oplossen van een hardnekkig woningtekort is haar verantwoordelijkheid, niet die van de markt. Sterker nog: ze is voor de oplossing zelfs van de markt afhankelijk. Maar die laat zich zo makkelijk niet dwingen. Wat er gebeurt? Gewoon. Niks.

Tweede zwakke punt: simplisme. Dat straatje erbij en andere makkelijke oplossingen zullen niet zo simpel blijken. Ze zullen bovendien meer tijd vragen dan gehoopt en uiteindelijk ongewenste consequenties hebben die nu koppig worden ontkend. Erger nog is dat de voorgestelde oplossingen voortkomen uit een stelselmatig overgesimplificeerde probleemanalyse. Want een disfunctionele woningmarkt is een schoolvoorbeeld een wicked problem, een taai en complex probleem, dat zich per definitie niet eenvoudig laat beschrijven. Laat staan oplossen.

Een haperende woningmarkt leidt logischerwijs altijd op dezelfde plek tot problemen, namelijk aan de onderkant, waar keuzevrijheid en bestedingsruimte minimaal zijn. Maar dat hoeft nog niet automatisch te betekenen dat je daar moet ingrijpen voor de beste oplossing. Die ligt misschien heel ergens anders. Dat hoorde ik althans Arno Visser, ex-topambtenaar en nu de voorzitter van Bouwend Nederland, onlangs overtuigend betogen. Zijn advies: staar je niet blind op sociale huur en starters, maar stuur op maximalisatie van het aantal verhuisbewegingen.

Met een starterswoning is welgeteld één huishouden geholpen. Een luxueus koopappartement voor ouderen veroorzaakt een kettingreactie aan verhuisbewegingen waarvan veel meer huishoudens profiteren, inclusief starters. Hoewel misschien contra-intuïtief levert dat uiteindelijk voor meer mensen een toename in woongenot op. Daarnaast lopen we zo minder risico dat we voorbij de vergrijzing blijven zitten met een overschot aan minimale appartementen waar toekomstige starters straks hun neus voor optrekken. Nog een voordeel, al is dat tegenwoordig haast vloeken in de kerk: in tijden van hoge rente en bouwkosten valt er aan dat luxe koopappartement voor de bouwketen toch nog wat te verdienen. Dat motiveert net iets effectiever dan dwang, of je het nou leuk vindt of niet.

Eerlijk is eerlijk, in het HoLA staan ook goede voornemens. Bijna twee om precies te zijn. Het eerste is om coöperatief wonen beter te faciliteren en dat is zonder meer een goed idee. Het tweede voornemen is dat nog niet, maar heeft wel potentie: het organiseren van een Woontop waarin afdwingbare afspraken worden gemaakt om de woningbouwproductie structureel te verhogen. Beoogde deelnemers zijn de rijksoverheid, pensioenfondsen, woningcorporaties, sociale partners, gemeenten en provincies. Ik zou zeggen: schrap het woord afdwingbaar en kijk nog eens goed naar de gastenlijst. Oogt die niet een beetje incompleet?

Een slimme, vaardige topminister kent haar klassiekers. Ze weet dat wicked problems – een wetenschappelijk begrip (Churchman, 1967) met wortels in de sociale wetenschappen – notoir ongrijpbaar zijn. Ze zijn per definitie uniek, geen enkele oplossing is vooraf gegarandeerd succesvol en foute keuzes kunnen desastreus blijken. Ze weet dat de grootste kans op succes ligt in het betrekken van zo veel mogelijk stakeholders bij het vinden van een oplossing. In dit geval bouwers bijvoorbeeld. En hopelijk weet ze ook – en anders weet een ooit tot planoloog opgeleide premier het ongetwijfeld – dat men tegenwoordig design thinking beschouwt als de meest kansrijke methode om wicked problems te bedwingen.

Dat treft! Ik denk dat ik namens heel ontwerpend Nederland spreek, architecten en stedenbouwkundigen voorop, als ik hier zeg: wacht niet langer en benut de kans om te profiteren van onze kunde en creativiteit. We zien de uitnodiging voor uw Woontop graag spoedig tegemoet.


Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector politiek woningbouw hoofdlijnenakkoord column

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde video's

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart
5 december, 4:45

Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden
5 december, 2:53

MIX architectuur en MAAK space ontwerpen landschappelijk woonveld in Leidschendam
5 december, 1:45

Nieuwbouw Algemeen Ziekenhuis Diest in gebruik genomen
5 december, 11:55

Gelderland steekt ruim 27 miljoen in versnelling woningbouw
5 december, 3:40

Invoering hogere stikstofgrens op 1 januari nog zeer onzeker
5 december, 12:44

Noord-Holland ziet woningbouw toenemen, maar tempo moet omhoog
5 december, 9:09

Staten Utrecht verdeeld over plan voor verbouwing provinciehuis
4 december, 1:15

‘Ambtenaren zeer ontevreden over privatisering bouwtoezicht’
4 december, 10:00

Wang Shu en Lu Wenyu worden curator Architectuurbiënnale van Venetië in 2027
3 december, 2:52
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan