Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

De mythe van de architect

1 uur geleden
Dit is ‘m dan, mijn honderdste en laatste column voor Architectenweb. Na tien jaar zwaai ik af. Michiel van Raaij, hoofdredacteur van deze site, vroeg zich af waarom en kwam langs voor het opnemen van een podcastinterview waarin ik dat uitleg. Ter voorbereiding stuurde hij een lange lijst met vragen. Aan twee daarvan, misschien wel de meest intrigerende, kwamen we niet toe. Heb je, wilde Michiel weten, in de loop der jaren de positie van de architect zien verzwakken? En wat is daaraan te doen? Mooie thema’s voor dit sluitstuk, dacht ik meteen.

Het hoeft niet te verbazen dat in tijden van globalisering, digitalisering en verduurzaming ook de positie van de architect verandert. Gebouwen zijn steeds nadrukkelijker beleggingsobjecten geworden en daarom vragen opdrachtgevers om opbrengstmaximalisatie en risicobeheersing. Efficiency in ruimtegebruik, in bouwtechnische en energetische prestaties en in bouwmethoden wordt steeds belangrijker. Tekeningen hebben daarbij plaatsgemaakt voor multidimensionale digitale modellen die steeds meer informatie bevatten. Steeds vaker zijn het niet alleen mensen maar ook algoritmes die deze modellen genereren. Circulariteit maakt bouwen inmiddels tot het choreograferen van een materialenballet dat liefst zonder enige vorm van verlies en zo traag mogelijk door de ruimte beweegt.

Laten we aannemen dat wij architecten niet egoïstisch zijn. Dat uiteindelijk niet onze eigen positie, maar vooral de toekomst van de architectuur ons ter harte gaat. Dan zijn zorgen onnodig, denk ik. Elke waarlijk democratische samenleving zal altijd streven naar de best denkbare omstandigheden voor zoveel mogelijk mensen. Naar prettige, bruikbare en gezonde gebouwen die de zintuigen strelen en het brein uitdagen. Een doordacht, integraal, betekenisvol, schitterend ontwerp blijft daarvoor altijd onmisbaar. Alleen… wie gaat het maken?

De klus wordt steeds complexer. Daarom lijdt het ook geen twijfel dat wie hem succesvol weet te klaren niet voor zijn positie – of beloning – hoeft te vrezen. Voor echte systeemdenkers met strategisch inzicht, sociaal en politiek behendig, technisch begaafd, artistiek briljant, in staat om overzicht te bewaren én om alles samen te brengen in een coherent en consistent geheel – een échte synthese – ligt de toekomst van de architectuur voor het oprapen.

Alleen hebben we het dan vermoedelijk niet langer meer over één persoon, maar over een team van specialisten. Voor mij staat vast dat zo’n team het beste kan worden aangevoerd door een ontwerper en niet door een manager, al heeft-ie honderd peperdure cursussen design thinking achter de rug. Maar of we hem architect moeten blijven noemen…?

Het grootste gevaar voor de positie van de architect is de architect zelf. Of om preciezer te zijn: de mythe van de architect. Het romantische idee van de autonome, geniale eenling die eigenhandig de wereld vormgeeft, bestaat inmiddels vooral nog uit gewoonte en gemakzucht. Het blijft verleidelijk, zeker, en het communiceert makkelijk. Het verklaart fascinaties voor schetsen op bierviltjes, meesterwerken, iconen en visioenen. Maar het is ook misleidend, omdat het suggereert dat het oude model nog steeds het ijkpunt zou kunnen of moeten zijn.

In werkelijkheid hebben de meest succesvolle bureaus van vandaag hun succes zelden uitsluitend te danken aan één uitzonderlijk individu, maar aan een organisatie die begrijpt hoe ontwerpen tegenwoordig werkt: collectief, interdisciplinair, technisch geavanceerd, procesmatig volwassen. Verwarrend is wel dat ook zij hun vaandeldragers graag volgens de mythe blijven presenteren. Die werkt immers onverminderd goed bij marketing, lezingen, interviews en feestelijke openingen, en vindt dankbaar gehoor bij beleidsmakers, architectuurfans, studenten en het grote publiek. Maar voor wie zich laat afleiden door de façade blijft de essentie buiten beeld.

En daar zit het risico. Een deel van de architecten ziet alleen die façade en zoekt ten onrechte de weg vooruit in een terugkeer naar het archetype. Denkt dat we met meer autonomie, een uitgesprokener signatuur of een heroïsch gebaar de toekomst wel weer in het gareel krijgen – mits natuurlijk de economie grondig wordt hervormd, de samenleving schoonheid (waarover zoals bekend te twisten valt) opnieuw weet te waarderen en de overheid architectuur eindelijk weer centraal stelt. Maar hoe begrijpelijk het misschien ook is: wie zich laat leiden door nostalgie en het verlangen naar een voorbij verleden marginaliseert zichzelf – ongeacht talent of goede bedoelingen – en eindigt aan de zijlijn.

Ondertussen maakt het vakgebied een natuurlijke, divergente evolutie door. Daarbij ontstaan nieuwe rollen, nieuwe specialisaties en nieuwe bijdragen in andere vormen. Dat maakt het veld uiteindelijk juist rijker. Het oude begrip ‘architect’ verandert gaandeweg in een bredere rolverzameling, en hoe al die functies straks moeten heten is volledig secundair. Wie ondernemerschap toont en als teamspeler verantwoordelijkheid neemt voor synthese, voor samenhang, voor de ruimtelijke vertaling van maatschappelijke opgaven en voor betekenis, hoort erbij. Wordt gezochter en invloedrijker dan ooit – dat is wat ik stellig geloof.

Behalve waarom ik nu stop wilde Michiel ook weten waarom ik toentertijd met deze column wilde starten. In de podcast vertel ik dat ik zocht naar een stok achter de deur bij het nadenken over mijn architect-zijn, ook om tot afgeronde, presentabele denkbeelden te komen. De andere helft van mijn motivatie was minder egocentrisch (maar wel een beetje grootmoedig) en heb ik bewust bewaard voor deze slotalinea. Wat ik vooral wilde was bijdragen aan de zelfreflectie binnen ons vakgebied. In het belang van de weerbaarheid van ‘de architect’ en, uiteindelijk, van de architectuur zelf.

En nu is het af, in deze vorm en op deze plaats althans. Bedankt allemaal – jullie waren met veel meer dan ik ooit had verwacht – voor het lezen, voor alle aandacht en alle waardering. En ongetwijfeld tot ziens!
 
 
Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

mythe teamwork column synthese joost ector

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Boek biedt inspiratie en handvatten voor herinrichting van straten
Gisteren, 16:44

Gedeelde eersteprijswinnaars bij 35e editie Euregionale Architectuur Prijs
Gisteren, 14:35

Buurtblok Kootpark van MNNR Architects beantwoordt Uithoornse woningvraag
Gisteren, 13:45

Expositie over eerste tijdelijke woningen in vijftigjarig Almere
Gisteren, 11:24

Besluit over verdwijnen dorp Moerdijk halfjaar uitgesteld
Gisteren, 15:27

Amsterdam overweegt hogere toeristenbelasting in herbestemming panden te stoppen
Gisteren, 10:30

Amsterdam zoekt vastgoedpartij die 'werkcorporatie' wil opzetten
28 november, 5:16

Woningbezit investeerders neemt verder af in derde kwartaal
28 november, 2:38

Euromast drie maanden dicht voor grote opknapbeurt
28 november, 12:24

Limburg onderscheidt architect Jo Coenen met erepenning
28 november, 10:49
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan