Joost Ector

Ook maar een mens

1 september 2020, 11:46

Deze coronazomer was zowel binnen als buiten kantoor oorverdovend stil. Daarom keek ik uit naar ons tripje naar Venetië. Daar had afgelopen week de uitgestelde opening moeten plaatsvinden van de inmiddels naar 2021 verplaatste architectuurbiënnale. Toch greep ik graag de kans om ‘la Serenissima’, de stad van maskers en de pest, te kunnen zien op een zeldzaam moment waarop ze haar bijnaam nog eer aandoet. Even baden in schoonheid als voorbereiding op de tweede helft van een moeilijk jaar.

Maar Venetië verdraagt de stilte slecht. Veel hotels en winkels waren gesloten en in de stille musea schuifelde maar een handvol gemondmaskerde bezoekers rond. De dagtoeristen, talrijker dan verwacht, verdrongen zich nog altijd op vertrouwde maar nu onverantwoorde wijze in de stegen tussen Ferrovia, Rialto, San Marco en Accademia, maar op de minder centrale Campo’s kon je een kanon afschieten. De kanalen waren onheilspellend rustig en de vaak vervloekte maar vooralsnog economisch essentiële cruiseschepen waren verdwenen. Ik had kunnen weten dat een stad met zoveel onderliggend lijden in deze tijd niet de ideale plek is voor een zorgeloos uitje. Geleidelijk begon ik daarom steeds meer uit te kijken naar het klapstuk van onze reis: de afsluitende grote omweg langs Vicenza voor een langverwacht bezoek aan een van ’s werelds meest gevierde gebouwen.

Een korte opfriscursus. Architect Andrea di Pietro della Gondola (1508-1580) kreeg al van zijn eerste mentor de eervolle bijnaam Palladio (naar Pallas Athene) en maakte die verwachting volledig waar. Hij groeide uit tot een sleutelfiguur in de architectuurgeschiedenis door op ongeëvenaard overtuigende wijze terug te grijpen op Vitruvius en de bouwstijlen van de klassieke oudheid en deze te perfectioneren tot een ongekend invloedrijke classicistische architectuur. Niet alleen vanwege een indrukwekkend gebouwd oeuvre van (voornamelijk) landhuizen en kerken, maar ook door zijn beroemde ‘Quattro Libri dell’Architettura’ (1570). Daarin beschreef hij niet alleen de stijlregels van de klassieke orden en praktische grondslagen van het bouwen, maar vooral ook zijn eigen werk, waardoor hij uitgroeide tot een starchitect avant la lettre. Palladio wordt beschouwd als een ongeëvenaard meester in inventiviteit, grandeur en harmonische proporties.

Op een heuvel net buiten Vicenza staat de Villa Almerico Capra (begonnen in 1566), bijgenaamd ‘La Rotonda’, een hoogtepunt van Palladio’s oeuvre en verplichte kost voor iedere architectuurstudent. Het vrijwel volledig puntsymmetrische gebouw, geïnspireerd op het Pantheon, is op een geniale manier in plattegrond én in doorsnede gebaseerd op een schema van in en om elkaar gepaste cirkels en vierkanten, die het aardse en het hemelse verbinden. Foto’s van het gebouw, badend in goudgeel laat zonlicht, stonden al decennia op mijn netvlies gebrand, evenals de iconische plattegrond, waarin de cirkelvormige centrale hal je aanstaart met de belofte van een spirituele ervaring van architectonische perfectie. En nu was het dan eindelijk zover.

En inderdaad; zelden of misschien wel nooit eerder zag ik een gebouw dat zo overduidelijk helemaal klopt en past. Schaal en verhoudingen zijn voelbaar ideaal en smaakvollere ornamentiek is onvoorstelbaar. Staand onder de koepel wordt je blik in vijf richtingen in de verte getrokken en waan je je in het middelpunt van het universum, even los van tijd en ruimte. Een onvergetelijke ervaring, maar niet alleen vanwege het genot van deze klassieke pracht.

Bijna net zo onthullend – wat nu volgt is pure heiligschennis – vond ik de ontdekking dat er ook dingen zijn waar de meeste lofzangen aan voorbijgaan. Dat het bijvoorbeeld moeite kost om je in die prachtige hal niet te storen aan de hysterische zeventiende-eeuwse fresco’s. En dat die volmaakte koepel een meter of twee lager is dan door Palladio beoogd, dankzij een ‘verbetering’ door Vincenzo Scamozzi, die het gebouw na de dood van Palladio voltooide. Of het feit dat het gebouw helemaal niet zo vrij in het landschap ligt als gedacht en dat een van de vier als identiek bedoelde trappartijen alleen dankzij enig kunst en vliegwerk de tuinmuur weet te omzeilen. Helemaal in lijn met Palladio’s gewoonte om in de ‘Quattro Libri’ te kiezen voor geïdealiseerde tekeningen in plaats van waarheidsgetrouwe.

Nog leuker vond ik de vele sporen van prozaïsche maar juist daarom zo lastige ontwerpbeslissingen. Zo is het gebouw bijvoorbeeld niet perfect op de windrichtingen georiënteerd maar vijfenveertig graden gedraaid voor meer daglicht in de hoekvertrekken. Lekker pragmatisch. Dat de schoorstenen om esthetische redenen laag moesten blijven had dan weer het gevolg dat de haarden praktisch onbruikbaar waren. En dat het gebouw er na ruim viereneenhalve eeuw überhaupt nog staat is op zichzelf al een wonder, aangezien Palladio – die bekendstond om zijn economische bouwmethoden – zichzelf hier overtrof: poreus tweederangs natuursteen voor het beeldhouwwerk en de iconische trappartijen, zuilen van gepleisterd metselwerk en zowel binnen als buiten heel veel hout op plekken waar je denkt natuursteen te zien.

Zo eindigde een lange, stille, ongemakkelijke zomer op de valreep toch nog met een moment van troost. Niet alleen veroorzaakt door een gebouw van bovennatuurlijke schoonheid, maar vooral door een nog veel troostrijkere constatering. De maker van al dat moois, de goddelijke Palladio, was ook maar een mens.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

villa palladio la rotunda column joost ector venetië villa almerico capra

1	Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk woensdag, 6 december
2	3XN ontwerpt luxe woongebouw aan Derde Haven in Scheveningen vrijdag, 8 december
3	MIX architectuur ontwerpt blok met woningen en supermarkten in Crooswijk woensdag, 6 december
4	Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards maandag, 4 december
5	AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen maandag, 4 december

Ook maar een mens

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Abe Bonnema Architectuurprijs 2023 toegekend aan de Kunstwerf

Veertigjarig oeuvre Mecanoo centraal in monografie

Anterieure overeenkomst BuitenStad Hoorn ondertekend

3XN ontwerpt luxe woongebouw aan Derde Haven in Scheveningen

Provincie Zuid-Holland: 29.000 woningen erbij door optoppen

Rotterdam onderzoekt mogelijke fraude bij renovatie Boijmans en De Doelen

Overijssel dreigt te stoppen met PPLG als Rijk niet betaalt

World Food Center Experience in Ede verdeelt de Gelderse politiek

Amsterdam bereidt zich voor op maximumsnelheid van 30 kilometer

Provincie Utrecht saneert grond vliegbasis Soesterberg voor woningbouw