Joost Ector

Plagiaat

7 februari, 9:22

Aanvankelijk dacht mijn collega naar een van onze eigen beelden te kijken, maar al gauw bleek dat de zaak anders in elkaar stak. Competitionline.com, dé website over alle aanbestedingen en architectuurprijsvragen in Duitsland, presenteerde het winnende plan voor een douanestation aan de Duits-Zwitserse grens. De opvallende luifel in het plan kan ik eenvoudig omschrijven: een kopie van ons ontwerp voor het ‘Bollendak’ boven het Utrechtse Stationsplein. Plagiaat, geen twijfel mogelijk. Wat hiervan te denken – en wat ertegen te doen?

Ik maak het wel eens vaker mee, heel af en toe, dat ik ergens een plan of gebouw zie waarin ik een bijzondere gelijkenis bespeur met iets dat ik zelf al eens heb bedacht. Bij nadere beschouwing blijkt in de meeste gevallen dat kwade opzet een reële mogelijkheid is maar dat het evenzeer voorstelbaar is dat iemand anders op eigen houtje een vergelijkbaar idee heeft gehad. Afhankelijk van mijn humeur en de kwaliteit van het verdachte plan voel ik me in zo’n situatie meestal verontwaardigd en heel soms gevleid. Vrijwel altijd laat ik het er maar gewoon bij zitten, zelfs als collega’s roepen ‘Dit kan toch niet?!’ Maar niets doen was dit keer geen optie, want er was geen ruimte voor twijfel. Dit was ordinair jatwerk.

“We moeten ze dwingen tot samenwerking,” riep iemand op kantoor. “Dan worden we er in ieder geval zelf ook nog wijzer van.” Tja. Dat ook bij ons de schoorsteen moet roken is inderdaad een feit, maar dit leek me wat al te opportunistisch. “Je zou ‘Utrecht’ inderdaad kunnen beschouwen als een concept, dat je in meerdere uitwerkingen kunt herhalen,” voegde iemand anders eraan toe. Ook daarvoor voelde ik weinig: zo hadden wij ons ontwerp toch niet bedoeld? Dat moest vooral iets onmiskenbaars worden voor juist díe plek. Ik zag nogal wat verschillen tussen de twee situaties. Of je bij het Utrechtse station of Hoog Catharijne naar buiten stapt en je blik omhoog laat leiden naar een gestileerde wolk is toch echt iets anders dan onder een dicht autodak zo snel mogelijk de grens over stuiven. Het gebaar was hier simpelweg niet op zijn plek.

Maar ook daar ging het niet om, besefte ik vervolgens. De kwestie was heel eenvoudig deze: zoiets doe je gewoon niet. Als je als ontwerper eer wilt hebben van je werk, om nog maar niet te spreken van plezier, dan laat je je toch niet verleiden tot platte na-aperij? Is de wil of de noodzaak om te winnen inmiddels zó groot? En ineens begreep ik de kern van de zaak. Ik stelde me voor dat ik in deze competitie als tweede was geëindigd achter iemand die overduidelijk leentjebuur gespeeld had. Twintig jaar cumulatief aanbestedingsleed maakte me bijna emotioneel. De domme en rotte afknijpcultuur van competities en aanbestedingen is al erg genoeg zonder dat we ook nog eens proberen elkáár te naaien… Het zit me hoog, zoals u merkt.

Ik besloot een brief te schrijven aan de ‘winnaars’ (een samenwerking van twee Duitse architectenbureaus) en de uitschrijver van de competitie. Of die laatste zich bewust was van de Utrechtse invloeden op het ontwerp stond tenslotte niet vast. Een week later volgde het gezamenlijk antwoord van alle partijen. Wie niet van een ouderwetse anticlimax houdt kan het slot van dit stukje gewoon laten zitten.

Aller-höflichst werd ons het volgende meegedeeld. Complimenten voor ons mooie portfolio, maar het project in Utrecht was ze tot op dat moment niet bekend. Bovendien was ze bij grondige bestudering met name opgevallen dat er juist heel veel verschillen waren. En natuurlijk was het niet de bedoeling dat hun ontwerp op het onze zou lijken; daar zouden ze streng op toezien in de uitwerking. Wilden we daar graag van op de hoogte gehouden worden? Dat kon. Selbstverständlich! De opdrachtgever sloot zich hier van harte bij aan, blijkbaar van nature eerder geneigd om gedoe te voorkomen dan de moreel juiste keuze te willen maken. Arme nummer twee…

En nu? Nu niets, natuurlijk. Hiervan een zaak maken is zinloos, want niet te winnen. Een beroep op eerlijkheid en redelijkheid was onze enige optie. Het schijnt dat de meeste mensen deugen – dat las ik tenminste ergens. Het zal wel gewoon mijn pech zijn dat ik zo vaak aanloop tegen de uitzonderingen die deze regel bevestigen. Waarschijnlijk zit er niks anders op dan over een paar jaar gewoon een andere grensovergang te kiezen.

Ondertussen blijven we maar onverstoorbaar doorgaan met goede en mooie plannen ontwerpen. Op eigen kracht. Zelf.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

1	Nijmegen hoeft plannen voor westelijke entree station niet aan te passen donderdag, 30 november
2	Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards maandag, 4 december
3	Jonas donderdag, 30 november
4	AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen maandag, 4 december
5	Contract voor bouw Huis voor de Stad Amersfoort getekend vrijdag, 1 december

Plagiaat

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

MIX architectuur ontwerpt blok met woningen en supermarkten in Crooswijk

Winnaars prijsvraag Europan 17 bekend

Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk

Veel zeggenschap voor bewoners ARC Rokkeveen bij ontwerp eigen woning

Resultaten ontwerpmanifestatie Bouw Anders gebundeld in boek

IMF-bewindvoerder: landen denken heel verschillend over klimaat

Zuid-Holland: deadline landelijk gebied niet haalbaar, Rijk moet bewegen

Waterbeheerders gaan drinkwater maken van gezuiverd rioolwater

Gemeenten lopen achter bij huisvesten statushouders

750 jaar Amsterdam wordt in 2025 gevierd op autoloze A10