Joost Ector

Plagiaat

7 februari 2023, 9:22

Aanvankelijk dacht mijn collega naar een van onze eigen beelden te kijken, maar al gauw bleek dat de zaak anders in elkaar stak. Competitionline.com, dé website over alle aanbestedingen en architectuurprijsvragen in Duitsland, presenteerde het winnende plan voor een douanestation aan de Duits-Zwitserse grens. De opvallende luifel in het plan kan ik eenvoudig omschrijven: een kopie van ons ontwerp voor het ‘Bollendak’ boven het Utrechtse Stationsplein. Plagiaat, geen twijfel mogelijk. Wat hiervan te denken – en wat ertegen te doen?

Ik maak het wel eens vaker mee, heel af en toe, dat ik ergens een plan of gebouw zie waarin ik een bijzondere gelijkenis bespeur met iets dat ik zelf al eens heb bedacht. Bij nadere beschouwing blijkt in de meeste gevallen dat kwade opzet een reële mogelijkheid is maar dat het evenzeer voorstelbaar is dat iemand anders op eigen houtje een vergelijkbaar idee heeft gehad. Afhankelijk van mijn humeur en de kwaliteit van het verdachte plan voel ik me in zo’n situatie meestal verontwaardigd en heel soms gevleid. Vrijwel altijd laat ik het er maar gewoon bij zitten, zelfs als collega’s roepen ‘Dit kan toch niet?!’ Maar niets doen was dit keer geen optie, want er was geen ruimte voor twijfel. Dit was ordinair jatwerk.

“We moeten ze dwingen tot samenwerking,” riep iemand op kantoor. “Dan worden we er in ieder geval zelf ook nog wijzer van.” Tja. Dat ook bij ons de schoorsteen moet roken is inderdaad een feit, maar dit leek me wat al te opportunistisch. “Je zou ‘Utrecht’ inderdaad kunnen beschouwen als een concept, dat je in meerdere uitwerkingen kunt herhalen,” voegde iemand anders eraan toe. Ook daarvoor voelde ik weinig: zo hadden wij ons ontwerp toch niet bedoeld? Dat moest vooral iets onmiskenbaars worden voor juist díe plek. Ik zag nogal wat verschillen tussen de twee situaties. Of je bij het Utrechtse station of Hoog Catharijne naar buiten stapt en je blik omhoog laat leiden naar een gestileerde wolk is toch echt iets anders dan onder een dicht autodak zo snel mogelijk de grens over stuiven. Het gebaar was hier simpelweg niet op zijn plek.

Maar ook daar ging het niet om, besefte ik vervolgens. De kwestie was heel eenvoudig deze: zoiets doe je gewoon niet. Als je als ontwerper eer wilt hebben van je werk, om nog maar niet te spreken van plezier, dan laat je je toch niet verleiden tot platte na-aperij? Is de wil of de noodzaak om te winnen inmiddels zó groot? En ineens begreep ik de kern van de zaak. Ik stelde me voor dat ik in deze competitie als tweede was geëindigd achter iemand die overduidelijk leentjebuur gespeeld had. Twintig jaar cumulatief aanbestedingsleed maakte me bijna emotioneel. De domme en rotte afknijpcultuur van competities en aanbestedingen is al erg genoeg zonder dat we ook nog eens proberen elkáár te naaien… Het zit me hoog, zoals u merkt.

Ik besloot een brief te schrijven aan de ‘winnaars’ (een samenwerking van twee Duitse architectenbureaus) en de uitschrijver van de competitie. Of die laatste zich bewust was van de Utrechtse invloeden op het ontwerp stond tenslotte niet vast. Een week later volgde het gezamenlijk antwoord van alle partijen. Wie niet van een ouderwetse anticlimax houdt kan het slot van dit stukje gewoon laten zitten.

Aller-höflichst werd ons het volgende meegedeeld. Complimenten voor ons mooie portfolio, maar het project in Utrecht was ze tot op dat moment niet bekend. Bovendien was ze bij grondige bestudering met name opgevallen dat er juist heel veel verschillen waren. En natuurlijk was het niet de bedoeling dat hun ontwerp op het onze zou lijken; daar zouden ze streng op toezien in de uitwerking. Wilden we daar graag van op de hoogte gehouden worden? Dat kon. Selbstverständlich! De opdrachtgever sloot zich hier van harte bij aan, blijkbaar van nature eerder geneigd om gedoe te voorkomen dan de moreel juiste keuze te willen maken. Arme nummer twee…

En nu? Nu niets, natuurlijk. Hiervan een zaak maken is zinloos, want niet te winnen. Een beroep op eerlijkheid en redelijkheid was onze enige optie. Het schijnt dat de meeste mensen deugen – dat las ik tenminste ergens. Het zal wel gewoon mijn pech zijn dat ik zo vaak aanloop tegen de uitzonderingen die deze regel bevestigen. Waarschijnlijk zit er niks anders op dan over een paar jaar gewoon een andere grensovergang te kiezen.

Ondertussen blijven we maar onverstoorbaar doorgaan met goede en mooie plannen ontwerpen. Op eigen kracht. Zelf.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

1	Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML vrijdag, 16 mei
2	Een gevel uit treinramen voor een onderhoudsgebouw van NS dinsdag, 20 mei
3	Mecanoo presenteert ontwerp verbouwing Theater Hanzehof Zutphen maandag, 19 mei
4	Wenckebach – sociale woningbouw met toegevoegde kwaliteiten donderdag, 15 mei
5	Studio Hartzema presenteert plannen voor een nieuwe stad in Zeeland woensdag, 21 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Temptation Island

5 september 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

9 januari 2024

4 juni 2024

6 februari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

6 mei

10 januari 2023

6 december 2022

1 november 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

Klein leed

3 mei 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

1 februari 2022

4 januari 2022

7 december 2021

2 november 2021

5 oktober 2021

7 september 2021

1 juni 2021

4 mei 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

2 maart 2021

2 februari 2021

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Faust in Canada

5 november 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De tweede helft

3 september 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Nieuwe partners en stek voor Ector Hoogstad Architecten

8 mei 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Eenvoud

5 februari 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Varkens

6 juni 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

De Zaak Naturalis

4 april 2017

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

Tijdbom

10 januari 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Woonwensdenken

7 maart 2023

De stad als complot

4 april 2023

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Nominaties Amsterdamse Nieuwbouwprijs 2025 bekend

31 minuten geleden

De finalisten zijn door een publieksjury geselecteerd uit 54 nieuwbouwprojecten die tussen augustus 2023 en augustus 2024 gereedkwamen in de hoofdstad.

Being en COD ontwikkelen vier woongebouwen aan Tolhuiskanaal in Amsterdam-Noord

Gisteren, 15:53

Het project ASTR bestaat uit vier gebouwen met in totaal 229 woningen, plus bedrijfsruimten. Het ontwerp van Office Winhov zoekt de aansluiting bij het industriële karakter van de omgeving; DELVA maakt het ontwerp voor een groene buitenruimte.

Studio Hartzema presenteert plannen voor een nieuwe stad in Zeeland

Gisteren, 13:56

De nieuwe stad, met een omvang van zo’n 180 hectare en zo’n 12.000 woningen, kenmerkt zich door een samengaan van natuur en stad in een ‘symbiotische relatie’. Stad aan het Sloe moet bijdragen aan een hernieuwde vitaliteit van Zeeland.

Team met Mecanoo en Inside Outside wint tender kavel 1A2 Sluisbuurt

Gisteren, 10:52

Het plan SunSet bestaat uit een blok met gevarieerde volumes, met twee geschakelde torens als middelpunt. Ook is er veel ruimte voor groen op en rond de gebouwen.

Rekenkamer: begroting verbouwing Binnenhof ‘onrealistisch laag’

1 uur geleden

Toenmalig minister Stef Blok van Wonen presenteerde het oorspronkelijk budget van 475 miljoen euro zonder dat er een ontwerp lag.

Kamer niet gerust op betaalbaarheid stadsverwarming in nieuwe wet

Gisteren, 11:36

Voor huishoudens is de mogelijkheid van hoge kosten momenteel reden om geen aansluiting op de lokale stadsverwarming te willen.

Nieuwe editie van de Architecten Wielerkoers

20 mei, 2:45

Architecten met een passie voor (interieur)architectuur én voor fietsen kunnen hun hart ophalen bij de derde editie van de Architecten Wielerkoers, op donderdag 4 september 2025.

Nieuwe Rotterdamse aanpak woningbouw: meer snelheid, minder regels en heldere keuzes

20 mei, 9:49

Met kortere procedures, minder regels en duidelijke kaders voor ontwikkelaars en bouwers wil Rotterdam sneller betaalbare woningen bouwen, zonder in te leveren op kwaliteit of duurzaamheid.