Joost Ector

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019, 9:36

Het hoeft echt niet altijd veel te zijn. Of groot, of hoog. Of nieuw, uniek, origineel, spectaculair…

Aan de noordzijde van de Rotterdamse Stadhoudersweg, tussen de Noorderhavenkade en de Sonmansstraat staat een bescheiden bakstenen appartementengebouw van net na de oorlog. Gebouwd op een moment dat er in deze omgeving veel veranderde. Met het puin van het bombardement werd de Noorderhaven gedempt en overal in Blijdorp werd gebouwd, gebouwd en nog eens gebouwd om aan de explosief stijgende behoefte aan woningen te kunnen voldoen. Dat moest natuurlijk snel en efficiënt gebeuren. Maar niet ten koste van alles. Integendeel.

Het blok zit zeer vaardig in elkaar. Vijf bouwlagen, behalve aan de kant van de Sonmansstraat, daar vier waarvan de bovenste terug ligt. Op de andere hoek springt de gebouwmassa net een beetje in om de gevelwand duidelijk te beëindigen en een (ogenschijnlijk) symmetrische indeling van de zuidgevel mogelijk te maken. Overal portiekontsluitingen, een (helaas inmiddels licht verruïneerde) plint met winkels aan de Stadhoudersweg.

Rondom bruinrode baksteen in Vlaams verband (of misschien zelfs wel Loudonsverband, dat is aan de oppervlakte niet te zien) met mooi geproportioneerde raamopeningen erin, die subtiel van afmeting verschillen. Op de bovenste verdieping zijn ze vierkant, wat de compositie mooi beëindigt. In het terug liggende gevelvlak op de hoek zitten aandoenlijke Franse balkonnetjes; de kozijnen hebben een licht gebogen toogje aan de bovenkant en de hekwerkjes zijn romantisch op een bijna verlegen manier.

Constante is de detaillering: een subtiel wit kadertje omvat donkergroene kozijnen. Moderne kozijnen inmiddels, maar in de oorspronkelijke lag het glas vermoedelijk ook al nagenoeg in één vlak met het metselwerk. Die geraffineerde minimale plasticiteit kenmerkt ook de natuurstenen lijst die de entrees de glasgevels van de trappenhuizen erboven tot een mooi verticaal element aaneensmeedt. Direct daarboven zweeft nog een klein reliëfje in dezelfde travertin, dat van het geheel een omgekeerd uitroepteken maakt.

Maar dan… helemaal bovenaan. Eerst verandert het metselwerk naar een staande richting. Om ruimte te maken, als het ware. Het draagt, over de hele lengte van de gevel, een klein betonnen kroonlijstje. Het stelt nauwelijks iets voor. Je kunt er (zoals ondergetekende) decennialang nietsvermoedend langsrijden zonder het op te merken. Wat jammer zou zijn, want in al zijn bescheidenheid is het een van de mooiste bouwkundige details in de hele stad.

De gevels van het gebouw worden namelijk beëindigd door een aandoenlijk betonnen kroonlijstje in de vorm van een gestileerd doorlopend festoen. Het geeft niets als u niet meteen weet wat dat is. Een festoen (het Franse ‘guirlande’ is vreemd genoeg veel beter ingeburgerd dan de Nederlandse vorm) is een ter versiering opgehangen slinger van textiel, fruit of bloemen. Als gebeeldhouwd architectonisch motief in hout of steen is het sinds de oudheid populair geweest, met oplevingen tijdens het (neo-)classicisme, en heeft het zoals vrijwel alle ornamentiek door de vernieuwingsdrang van de twintigste eeuw langzaam maar zeker het onderspit moeten delven.

Hoe zal het zijn gegaan? Het is 1948 en de stad is herstellende van de bijna-vernietiging. Er is niet veel geld, grondstoffen zijn schaars en ook met bouw- en ontwerpcapaciteit moet zorgvuldig worden omgesprongen. Ergens zit iemand achter een tekentafel om onder hoge druk met minimale middelen architectuur te maken. Hij (of zij?) kent zijn klassiekers, heeft een goed gevoel voor verhoudingen en een subtiele smaak, is gedreven en talentvol. In een vlaag van pure inspiratie tekent hij een feestelijk gebogen springerig lijntje. Misschien aanvankelijk tot zijn eigen verbazing. Als een grapje, of als gedachteloze doedel tijdens een slepende vergadering. Misschien zelfs wel heel weloverwogen als een bespiegeling op de tijdgeest…

Hoe zullen zijn collega’s en de aannemer hebben gereageerd? Is er gelachen? Zijn ze verontwaardigd geweest over zoveel(!) lichtzinnigheid en hebben ze bezwaren geopperd? Of is het slingerlijntje direct op waarde geschat en herkend als een gouden vondst op de meest bescheiden schaal denkbaar, om vervolgens voortvarend uitgewerkt te worden tot een detailtekening voor een eenvoudig malletje?

Hoe dan ook, het kroonlijstje zit er inmiddels zeventig jaar. Het maakt bewoners een klein beetje extra trots. Helpt kopers te verleiden om hier een nieuwe toekomst voor zich te zien. En ontlokt een glimlach aan voorbijgangers zoals ik. En dat ontroert me. Niet alleen als beeld: vertrouwd, eigenzinnig en een beetje anachronistisch. Maar ook als memento, als herinnering aan wat het betekent om ontwerper te zijn en hoe veel je in die rol kunt bereiken en betekenen. En vanwege het blijvende ongeloof dat je met zo’n klein stukje beton zo veel liefde kunt delen.

Ik fiets er soms expres even voor om. Dan weet ik weer waar ik het allemaal voor doe.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

wederopbouw joost ector column

1	Vernieuwd winkelpand markeert hoek tegenover Hoog Catharijne dinsdag, 26 augustus
2	Een opgeruimd en ‘paperless’ kantoor, werkt dat wel voor architecten? dinsdag, 26 augustus
3	Folly Hemelwerk van Tim Stoop wint hoofdprijs Folly Art Norg 2025 maandag, 25 augustus
4	Verbouwd kantoorpand Breda weerspiegelt identiteit specialist in koelhuizen woensdag, 27 augustus
5	Architectenweb Sportzomer: hockeyster Pien Tol speelde jaren in de hoofdklasse maandag, 25 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Verleden voltooid

3 december 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

6 februari 2024

9 januari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

4 juni 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

6 mei

Aan ons zal het niet liggen

3 juni

Adopteer een leek

7 mei 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Eenvoud

5 februari 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Varkens

6 juni 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

Tijdbom

10 januari 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Help

7 juni 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

10 januari 2023

7 februari 2023

7 maart 2023

4 april 2023

5 september 2023

3 november 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Houten groepsaccommodatie voor scouting in de bossen van Baarn

29 augustus, 2:35

In de bossen van Baarn zijn de ‘Vleermuisgrot’ en ‘de Beverburcht’ geopend. Tezamen vormen ze een nieuwe groepsaccommodatie van Scouting Nederland, ontworpen door MOST Architecture en TomDavid Architecten.

RAUM organiseert conferentie over inclusievere en veiliger steden

29 augustus, 11:41

Naar verwachting blijft de Nederlandse bevolking de komende decennia groeien tot zo’n 20,6 miljoen inwoners in 2070. Hoe zorgen we ervoor dat onze steden niet alleen meegroeien, maar ook inclusiever, veiliger en leefbaarder worden?

RiverEvent meert half september aan in Zwolle, Rotterdam en Den Bosch

29 augustus, 11:00

Op het schip presenteren leveranciers op twee verdiepingen hun noviteiten. Dit jaar is daarbij extra aandacht voor biobased bouwen.

MVRDV ontwerpt Taiwanees bezoekerscentrum met gebouwen als 'rotsformaties'

29 augustus, 9:07

Het bestuur van de Taiwanese provincie Pingtung heeft het ontwerp van MVRDV en HWC Architects geselecteerd voor de herontwikkeling van het bezoekerscentrum in Jialeshui.