Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016, 14:01

“Ontwerp het onmogelijke!” Met die kreet spoorde architect Wijdeveld zijn studenten aan om ongehinderd door de beperkingen van de werkelijkheid na te denken over een betere wereld. In de overtuiging dat daaruit zulke krachtige ideeën zouden ontstaan dat ze de grenzen van het mogelijke zouden verleggen en hun idealen zouden kunnen verwezenlijken.

Hebben architecten nog idealen? De ‘ismen’ zijn dood. Onze meerwaarde staat niet buiten kijf. De markt bepaalt. De crisis, die terugkijkend vooral een vertrouwenscrisis bleek waarvan de maatschappij niet makkelijk herstelt, heeft ons op onszelf teruggeworpen. Dapper werken we nu, kleinschalig, ambachtelijk, autarkisch en bottom-up, aan bescheiden oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken die nieuw toekomstig onheil moeten voorkomen. En dat is goed.

Toch zijn er signalen dat het hoog tijd wordt om ook weer op andere manieren naar ons vak en de toekomst ervan te kijken. Dagelijks lopen onze tijdlijnen vol met links naar artikelen en video’s over baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen en spraakmakende technologische vernieuwingen. Is het technotainment of is er meer aan de hand?

Weinig recente publicaties weten wat dat betreft onze tijd zo scherp en aansprekend te duiden als The Second Machine Age (2014) van MIT-economen Erik Brynjolffson en Andrew MacAfee. Ze betogen dat we aan het begin staan van een tijdperk van revolutionaire technologische vernieuwing dat qua impact vergelijkbaar is met de Industriële Revolutie. Van die Industriële Revolutie tonen ze overtuigend aan dat die voor de mensheid grotere gevolgen heeft gehad dan enige andere gebeurtenis ervoor of erna. En de volgende revolutie staat dus alweer voor de deur.

De kracht van het boek is dat het de vertaalslag maakt van technologie naar economische gevolgen. Met de inmiddels gekende voorbeelden als zelfrijdende auto’s, 3D-printen, digitale valuta, robots en zo verder, illustreren Brynjolffson en McAfee een virtuoze gedachtegang over de toekomst van onze welvaart en de verdeling ervan. Ze verhullen niet dat robotisering de arbeidsmarkt zal verstoren, maar geloven er heilig in dat – zoals dat ook na de Industriële Revolutie gebeurde – een nieuw evenwicht op een hoger niveau kan worden bereikt. Dat lukt alleen als mensen en nieuwe technologieën op een succesvolle manier hun krachten weten te bundelen. Dat alles leidt tot een aanstekelijk beeld van een ‘world of plenty’, waarin we nauwelijks nog werken en baden in weelde, en het is nog geloofwaardig ook.

Al lezend, smullend eigenlijk, begon ik me af te vragen in wat voor fysieke wereld deze techno-idylle zich zou afspelen. Welke ruimtelijke consequenties zouden deze ontwikkelingen kunnen hebben? Het lijstje werd elk hoofdstuk langer.

De zelfrijdende solar-gezinsauto wordt een exponent van de deeleconomie, waardoor parkeren tot het verleden behoort, met een nieuwe aanblik van de stad als gevolg. Die redenering kenden we al. Maar als we meer vrije tijd zullen hebben, wat betekent dat dan voor het ruimtegebruik? Zullen kantoren, bij uitstek de verzamelplaatsen voor het type arbeid dat aan robots ten prooi zal vallen, niet uiteindelijk gewoon definitief verdwijnen? Worden we dan echte stadsnomaden, overal op jacht naar inspiratie voor de creatieve meerwaarde die we leveren en voortdurend op zoek naar nieuwe ontmoetingsplekken?

Wat voor plekken en nieuwe programma’s horen daarbij? Betekent meer vrije tijd de doorbraak van de recreatiestad waarin steeds grotere hoeveelheden toerisme op een leefbare manier kunnen worden geïntegreerd? Wonen we nog wel op een vaste plek in een eigen huis? Hoe kunnen we flexibiliteit van een hogere orde realiseren?

Werk aan de winkel, lijkt mij. Met het Tweede Machinetijdperk breken ook voor de ontwerpgemeenschap gouden tijden aan. Nadenken over en studeren op de wereld van overmorgen, wetend dat die waarschijnlijk radicaal verschilt van die van vandaag, is urgent en essentieel. Niet alleen om te reageren op de verandering van buitenaf maar ook om zelf, vanuit onze eigen vakgebieden, richtinggevend en voorwaardenstellend te zijn, de wetenschap en de techniek uit te dagen, innovatie af te dwingen en vooral te inspireren.

Ontwerpen aan de ideale landschappen, steden en gebouwen van het Tweede Machinetijdperk is de nieuwe agenda voor ontwerpend Nederland. Droom het onmogelijke!

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector zelfrijdende auto ector hoogstad architecten derde machinetijdperk

1	The Pulse of Amsterdam op de Zuidas officieel opgeleverd vrijdag, 15 november
2	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
3	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
4	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

De Leefbare Stad

5 december 2017

Help

7 juni 2016

Bas Jacobs en Reinier de Graaf over liquiditeitsval

21 januari 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Nederlands autonoom vervoer in Dubai

15 maart 2017

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

Smart

7 november 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Test zelfrijdende bus op openbare weg geslaagd

19 juli 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Omdat het kan!

3 mei 2016

Tijdbom

10 januari 2017

Proef met zelfrijdende auto's geslaagd

16 maart 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

2050: architectuurkritiek

24 januari 2013

2050: economie

29 januari 2013

2050: ketenintegratie

28 januari 2013

15 januari 2013

25 januari 2013

14 januari 2013

17 januari 2013

22 januari 2013

2050: particulier initiatief

16 januari 2013

2050: energie

23 januari 2013

2050: slot (hoe 2050 nu al vorm krijgt)

30 januari 2013

2050: zorg

18 januari 2013

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Want ik geloof

5 maart 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

3 november 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

1 november 2022

6 december 2022

6 februari

5 september 2023

6 juni 2023

7 februari 2023

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

Varkens

6 juni 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Een houten villa genesteld in het bos

Gisteren, 17:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.

Mecanoo presenteert bouwfoto’s van het Doris Duke Theatre in Becket, Massachusetts

Gisteren, 15:17

De bouw van het nieuwe Doris Duke Theatre in het Amerikaanse Becket, Massachusetts naar ontwerp van Mecanoo vordert gestaag.

Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer

Gisteren, 13:15

De belangrijkste ingrepen zijn het terugplaatsen van de hoofdentree naar het Lange Voorhout en het verbouwen van het deel tussen het monument en de uit 1997 stammende bouwdeel door Aldo en Hannie van Eyck.

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

Gisteren, 11:15

Het ontwerp door David Gianotten en Andreas Karavanas van OMA, in samenwerking met Andrea Tabocchini Architecture (ATA), plaatst de sculpturen in een heldere eigentijdse interpretatie van hun oorspronkelijke architectonische context.

Tekort aan grond blijft bouw sociale huurwoningen dwarszitten

Gisteren, 16:27

Vorig jaar lukte het corporaties om meer woningen te bouwen, maar het waren er volgens branchekoepel Aedes toch nog steeds veel te weinig.

Tender voor woonblokken op twee van de laatste kavels Eenhoorngebied Amsterdam

Gisteren, 14:41

Gezocht wordt naar een partij die op de kavels 2a en 6 voor 8.858 m² aan woningen en voorzieningen wil realiseren.

Woonbond stapt uit overleg over huren in sociale sector

20 november, 4:08

Volgens de belangenorganisatie voor huurders blijft het kabinet koersen op een torenhoge huurstijging. Dat is voor de bond onacceptabel.

Ruim 3.000 huurwoningen minder op de markt

20 november, 9:35

Sinds de introductie van de Wet betaalbare huur deze zomer zijn per saldo meer dan 3.000 huurwoningen van de markt verdwenen. Met name het aanbod van duurdere huurwoningen is afgenomen.