Help

7 juni 2016, 18:44

De onlangs geopende 15e Architectuurbiënnale in Venetië verwart. De tentoonstelling vormt, onder de noemer 'Reporting from the Front', een sterk pleidooi voor architectuur en ontwerpkracht, maar onduidelijk is wat deze nieuwe relevantie betekent voor het lot van de architect. Zorgt hij ook voldoende voor zichzelf om de strijd te overleven?

Curator en Pritzker Prize winnaar Alejandro Aravena noemt een lange reeks problemen die architectuur kan helpen oplossen: ongelijkheid, duurzaamheid, mobiliteit, afval, criminaliteit, vervuiling, gemeenschapszin, migratie, uitsluiting, natuurrampen, 'informaliteit', 'periferie', huisvesting en leefbaarheid. Aravena heeft hierin ook een reputatie. Thuis in Chili droeg hij bij aan de reconstructie van de door een overstroming weggevaagde stad Constitución. In de New York Times vertelde hij hoe hij voor de hand liggende maar slechte oplossingen van politici en ingenieurs tegenhield door een sterk verbond met de lokale bevolking. De architect als redder in de nood, de beslissende factor in de totstandkoming van veel slimmere oplossingen die uiteindelijk door iedereen juichend werden omarmd. Dat herinnert aan de modernistische alleswetende architecten die maatschappelijke problemen kaapten als alibi voor experiment en vormgevingswellust. Oude wijn in nieuwe zakken misschien?

Nee hoor. De hoofdtentoonstelling toont integere ontwerpers die zich vastbijten in specifieke, vaak lokale problematiek en op basis van gedegen onderzoek, zelf ontwikkelde kennis, grote creativiteit en heel veel energie waardevolle bijdragen leveren aan de oplossing ervan. Juist niet als alwetende redders, maar als dienstbare helpers - coöperatieve specialisten in breed samengestelde teams. De resultaten zijn vaak ook nog échte architectuur, een ware 'Achitettura Povera' met betekenis en schoonheid uit schaarste. Deze Biënnale viert de meerwaarde van architectuur.

Eind goed al goed, of toch niet? Eén antwoord ontbreekt: hoe kunnen deze architecten zich het werken aan zulke projecten veroorloven? Lelijker, maar begrijpelijker: waar is het verdienmodel? Misschien een banaal onderwerp, maar het lijkt bijna opzettelijk vermeden. Als een taboe.

Hoe Zumthor en Ando het zich kunnen permitteren om te werken – eindeloos lang – aan ontwerpen voor musea is niet moeilijk te bedenken. Dat Richard Rogers geld overhoudt voor onvermoeibare studies naar betaalbare woningen verbaast evenmin. Maar hoe in veruit het meeste getoonde werk de sobere context van schaarste en armoede zich verhoudt tot de bewonderenswaardige hoeveelheid kennis, energie en tijd die erin geïnvesteerd is blijft onduidelijk. Hoe kan dit uit?

Zijn hier pro deo architecten aan het werk die zichzelf volledig wegcijferen voor de architectuur? Filantropen dus eigenlijk, die zelf ook in barre omstandigheden leven? Houden ze er een tweede broodlijn op na of een rijke echtgenoot? Stelen ze van de rijken om te kunnen ontwerpen voor de armen? Is het ‘front’ alleen bereikbaar voor architecten die geld meebrengen? Waar waarde wordt gecreëerd zonder dat daar waardering tegenover staat – en dan natuurlijk geen schouderklopjes of aandacht op prestigieuze tentoonstellingen – gaat iets fout, zou je zeggen.

Ook hier, veilig ver van het front, kennen we ze allemaal wel: opdrachtgevers die werkelijk schijnen te denken – hopelijk uit naïviteit – dat je als architect van voldoening kunt bestaan. En vanuit de gretigheid om goed te doen, het verlangen iets moois te maken waar mensen wat aan hebben en van houden, cijferen we onszelf misschien te snel weg. Toch is dat gevaarlijk. Naar verluidt ziet de directeur van een grote Nederlandse verzekeraar af van salaris omdat hij vindt dat hij wel genoeg heeft verdiend. Toen ik aanbood om af te zien van een vergoeding voor deze columns was het antwoord veel doordachter: onwenselijk, want dat zou een devaluatie van het werk zelf betekenen.

Is het in het licht van alle misstanden in deze tentoonstelling niet enigszins gênant om over verdienmodellen te klagen? Ik denk het niet. Architectuur – ontwerpkracht – wint duidelijk opnieuw aan relevantie. Maar we kunnen niet laten gebeuren (of zelfs zelf veroorzaken) dat architecten het desondanks steeds moeilijker krijgen. Voor een duurzame toekomst van het architectenvak mogen we onszelf nooit in de uitverkoop doen. Zo bezien is de architect-filantroop de nagel aan de doodskist van de architectuur. En wie helpt er dan?

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

architectuurbiënnale venetië joost ector column

1	EGM architecten over uitwerking ontwerp Fenix: “Het was echt teamwork” woensdag, 16 juli
2	ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven woensdag, 16 juli
3	CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker! dinsdag, 15 juli
4	Aquon – transparant laboratorium met in houten hart plek voor ontmoeting dinsdag, 15 juli
5	Amsterdam bouwt nieuwe Jaap Eden IJshal dinsdag, 15 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

3 december 2019

6 september 2022

7 juni 2022

2 mei 2023

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

Architectuurtriënnale Oslo: meer vraagtekens dan inspiratie

14 september 2016

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

De Leefbare Stad

5 december 2017

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Ruimte als instrument

6 december 2016

Architectonische installatie in Nederlands biënnalepaviljoen

5 mei 2017

Smart

7 november 2017

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Tijdbom

10 januari 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Want ik geloof

5 maart 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

3 november 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

De goede kant

10 januari 2023

Woonwensdenken

7 maart 2023

De stad als complot

4 april 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Stedenbouwkundig structuurontwerp voor Blok III in Sloterdijk I Zuid goedgekeurd

18 juli, 1:30

In opdracht van een breed scala aan eigenaren zoals SBI Development, Bun Projectontwikkeling en AM Gebiedsontwikkeling) heeft Scope Spatial Strategy het stedenbouwkundig structuurontwerp van Blok III binnen Sloterdijk I Zuid ontwikkeld.

VORM ontwikkelt laatste twee kavels Eenhoorngebied Amsterdam

17 juli, 2:24

Op de kavels worden onder de projectnaam Portico twee bouwblokken met in totaal 88 woningen gerealiseerd. Marcel Lok_Architect en Studio Blad (landschap) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Multifunctioneel gebouw Floating Gardens in Sloterdijk biedt plek aan woningen en een IKC

17 juli, 12:18

In het gebouw zijn 192 appartementen en een IKC ondergebracht. Het gebouw en de woningen zijn ontworpen door Orange Architects, Bureau Rowin Petersma ontwierp de ‘alles-in-één-school’.

Architectenweb Sportzomer: Vincent van Heesch is een fanatiek tennisser

17 juli, 9:15

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tweede aflevering spreken we met Vincent van Heesch, die vaak op de tennisbaan is te vinden.

Aanpak Zuid-Hollandse verkeersader kost tientallen miljoenen meer

Gisteren, 12:29

De reconstructie van de N211, een van de drukste provinciale wegen in Nederland, kost tientallen miljoenen euro's meer dan begroot.

Hermans kiest Schiermonnikoogroute voor stroomkabel naar Noordzee

18 juli, 11:09

Er moeten zware kabels door de Waddenzee komen om windenergie van de Noordzee aan land te brengen.

Hester Bijl wordt rector magnificus TU Delft

18 juli, 9:27

Bijl wordt de eerste vrouw die de technische universiteit in Delft gaat leiden.

Provincie komt bij BAM en SPIE uit voor onderhoud aan Zeelandbrug

17 juli, 1:39

Zeeland opende de aanbesteding in januari, maar geen partij meldde zich voor de klus.

Meerderheid Limburgers houdt rekening met nieuwe overstromingen

17 juli, 10:35

Bijna driekwart van de Limburgers denkt dat hun provincie de komende vijf jaar weer te maken krijgt met wateroverlast zoals overstromingen en stortbuien.