Architectuurtriënnale Oslo: meer vraagtekens dan inspiratie

14 september 2016, 16:00

Afgelopen weekend is de architectuurtriënnale van Oslo van start gegaan. Architectenweb reisde af naar Noorwegen en bezocht de bijbehorende exposities. Deze zorgden eerder voor verwarring dan verlichting. De bijdragen blinken uit in getheoretiseer en vaagheid.

Tekst Ronnie Weessies

‘After belonging’ is het thema van de zesde Oslo Architecture Triennale, die sinds 2000 vrij stipt om de drie jaar wordt georganiseerd. Ontwikkelingen als globalisatie, migratie en digitalisering ontwrichten zaken die we voorheen als vanzelfsprekend beschouwden, zoals leefomgeving, eigendom en identiteit. In twee tentoonstellingen en een aanvullend programma wordt geanalyseerd hoe architecten kunnen reageren op de destabilisering van deze belongings. Twee vragen staan centraal: where do we belong? en how do we manage our belongings?.

De thematiek doet denken aan de huidige Architectuurbiënnale van Venetië, die de titel Reporting from the front draagt. “Er is zeker een verband”, beaamt Carlos Mínguez Carrasco, een van de vijf curatoren van de Oslo Triennale, “alleen presenteert Alejandro Aravena (curator van de biënnale in Venetië, RW) de architect als een probleemoplosser, terwijl wij architectuur als onderdeel van een totaalpakket van mogelijke interventies beschouwen. Soms hoeft het misschien helemaal geen rol te spelen.”

Geen gekke gedachte
Architectuur als optie. En dat uit de mond van een architect die er een triënnale over samenstelt. Je zou iemand voor minder een identiteitscrisis toedichten. Toch is het geen gekke gedachte van het team van curatoren, dat uit vijf Spaanse architecten en academici bestaat. Op de triënnale-exposities komen vraagstukken aan bod die doorgaans te complex en dynamisch zijn om ‘slechts’ met architectuur te worden beantwoord, zoals de vluchtelingenproblematiek. Bovendien kruipt het bloed waar het niet gaan kan; veel inzendingen sturen uiteindelijk toch aan op een ontwerp, al dan niet latent aanwezig.

Bij Movement as civil disobedience: mapping migration and solidarity wordt het netwerk van informele hulpverleners voor migranten op Lesbos in kaart gebracht. Deze activisten zijn weliswaar strafbaar voor wat ze doen, maar doordat ze buiten de dwingende regelgeving van de overheid om werken, kunnen ze veel beter inspelen op de immer veranderlijke situatie op het Griekse eiland. Hun infrastructuur, die in beeld is gebracht op vier achter elkaar opgehangen transparante platen, kan weer dienen als basis voor een stedenbouwkundig model dat is afgestemd op de omstandigheden. In theorie, althans.

Abstractie
Theorie is misschien wel de grootste gemene deler van deze triënnale. Helaas weten we van vele andere tentoonstellingen over architectuur dat dit geen positief punt is. Het gros van de bijdragen gaat over een interessante kwestie, maar verzandt in een te hoge mate van abstractie. Neem PANDA, een platform dat OMA en Bengler hebben bedacht als een wapen voor ‘app freelancers’ die werken voor online bedrijven als Uber.

De taxichauffeurs die onder de vlag van deze onderneming rijden, zijn vrij machteloos als zij in conflict raken met hun broodheer. Na een verloren rechtszaak heeft Uber in het arbeidscontract voor de chauffeurs namelijk de bepaling opgenomen dat zij in het geval van een geschil slechts als individu actie kunnen ondernemen tegen de firma. Een typisch voorbeeld van metastazing platform capitalism, aldus de ontwikkelaars van het PANDA-concept.

Wat zij er tegenover stellen is, in hun eigen woorden, a counter-organizational platform, providing a distributed toolkit of tactical disruption-as-a-service, empowering app workers with the means to mediate terms with the platforms and their algocrat masters. Je moet het zes keer opnieuw grondig doorlezen voor het kwartje enigszins valt en dan nog resten er vragen. Hoe werkt PANDA eigenlijk? Wie heeft de controle? En wat is het verband met architectuur?

Pornified homes
Andere inzendingen zijn nog veel taaier, met proza waar niet doorheen te komen is en ondersteunend materiaal dat nauwelijks verduidelijkend werkt. Dit geldt dankzij de gelijknamige film in mindere mate voor Pornified homes. Deze bijdrage van Andrés Jaque handelt over mannelijke Braziliaanse sekswerkers in Londen die hun onderkomens hebben ingericht naar het exotische droombeeld van hun klanten. Van deze geseksualiseerde en vervreemdende ruimtes zijn honderden verspreid over de hele stad. Door ze te vergelijken met een broeikas voor een in 1849 geïmporteerde lelie uit Brazilië en de gevolgen van de zogeheten Bedroom Tax, die vele huurders van sociale woningen hun huis uit joeg, krijgt het onderwerp diepte. En stijgt het uit boven het niveau van de seksrel die een parlementariër de kop kost.

Ook aardig, in de zin van vermakelijk, is het verhaal van een Kopenhagenaar die in hotels woont. Mark, zoals de man heet, heeft zijn bezittingen opgegeven en leeft van het geld dat hij verdient met verhuur van woonruimte via Airbnb. Terwijl hij verkondigt nu volledig vrij te zijn, wordt hij platgebeld door zijn klanten. Wat voor boodschap de film uit moet dragen richting het publiek van de triënnale, is door het surrealistische leven van de hoofdpersoon totaal onduidelijk. Er bestaan weinig mensen die zulke keuzes maken, of we nu after belonging zijn of niet.

Centraal idee
Zo leiden meer inzendingen eerder tot vraagtekens dan dat ze inspiratie bieden. Dat is behalve zonde ook problematisch. Wat leer je als bezoeker van een triënnale die vooral verwarring zaait? Een triënnale die zo veel en tegelijkertijd zo weinig aanraakt dat er nauwelijks een centraal idee uit te distilleren valt? Je zou bijna wensen dat er een curator met een sterke propositie, zoals Alejandro Aravena, de kar had getrokken, in plaats van een vijfkoppige commissie die kiest voor een open thema. Een architect is dan misschien geen probleemoplosser, met vaag getheoretiseer bereikt hij ook niets.

Oslo Architecture Triennale 2016, After Belonging
- Te bezoeken tot en met 27 november

- De hoofdtentoonstellingen worden gehouden in het Noors centrum voor Design en Architectuur (DOGA) en het Nationaal Museum – Architectuur

- Curatoren: Lluís Alexandre Casanovas Blanco, Ignacio G. Galán, Carlos Mínguez Carrasco, Alejandra Navarrete Llopis en Maria Otero Verzier

Trefwoorden

oma oslo bengler oslo architecture triennale

1	Merwede – overzicht stadsblokken eerste fase woensdag, 17 december
2	Purmerend kiest uit drie ontwerpen voor Schapenmarkt woensdag, 17 december
3	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
4	Voormalige jeugdgevangenis in Amsterdam getransformeerd en uitgebreid tot woongebouw woensdag, 17 december
5	Powerhouse Company en SO-IL delen ontwerp voor toren naast Whitney Museum dinsdag, 16 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Bibliotheek Caen is centrum voor de regio

19 januari 2017

OMA 'creative mediator' van Manifesta 12

28 november 2016

Amsterdam en Airbnb samen tegen problemen

1 december 2016

PANDA: een wapen tegen ‘platformkapitalisme’

22 september 2016

IABR-2016: handen en hoofd niet meer gescheiden

26 april 2016

Help

7 juni 2016

Pritzker Prize 2016 voor Alejandro Aravena

13 januari 2016

Winnaars WDCD Refugee Challenge bekend

4 juli 2016

Aravena curator architectuurbiënnale Venetië

20 juli 2015

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Gevarieerd kantoorlandschap voor Unilever in AIR Offices Rotterdam

19 december, 12:17

Levensmiddelenconcern Unilever heeft dit jaar twee verdiepingen betrokken in het voormalige V&D-pand in het centrum van Rotterdam. Fokkema & Partners ontwierp het interieur.

Negenhonderd woningen op historisch zorglandgoed in Vught

19 december, 10:52

Gebiedsontwikkelaar AM en een ontwerpteam bestaande uit Karres en Brands, Wenink Holtkamp en NAMO hebben een tender voor de realisatie van negenhonderd woningen op het historische Zorgpark Voorburg in Vught gewonnen.

KAAN Architecten breidt bureauleiding uit

18 december, 3:00

KAAN Architecten heeft vier associate partners en vier associate architects benoemd.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.