Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

Faust in Canada

5 november 2019, 10:01
In 2017 schreef Toronto een ontwikkeltender uit voor Quayside, een in onbruik geraakt havengebied ten oosten van het centrum. Die tender werd met overmacht gewonnen door Sidewalk Labs, onderdeel van Alphabet Inc. en dus een zusje van Google. Sidewalk Labs bracht een ongelooflijk grote zak geld mee en een boek met werkelijk álle denkbare stedelijke innovaties, van verwarmde trottoirs en afvalinzamelrobots tot modulematige bouwsystemen in mass timber.

Sidewalk Labs deed fantastische beloftes over de toekomstige werkgelegenheid, economische dynamiek en innovatie in Quayside, onder meer door er het Canadese hoofdkantoor van Google te vestigen en een innovation district op te starten. Volgens Sidewalk Labs-topman Daniel Doctoroff inventariseerde het bedrijf wereldwijd meer dan 150 smart city-initiatieven voor het zijn oog liet vallen op Toronto. Daar vonden ze in Quayside de perfecte testsite voor een ongekend niveau van integratie van fysieke en digitale lagen van de stad.

Waar komt de interesse van Alphabet voor stedelijke ontwikkeling vandaan? Een van de antwoorden werd gegeven in De Grote Dataroof, een uitzending van VPRO Tegenlicht op 27 oktober 2019. Daarin doet Harvard-professor Shoshana Zuboff, auteur van het lijvige boek The Age of Suveillance Capitalism, uit de doeken wat we eigenlijk al weten. Terwijl we onszelf klant wanen van deze bedrijven zijn we eigenlijk de voornaamste productiefactor voor hun werkelijke product – rich predictive data – dat wordt verkocht aan de werkelijke klanten: bedrijven die deze informatie gebruiken om ons een stap voor te zijn en steeds doeltreffender te bestoken met advertenties. In sommige gevallen, zoals het fragment over Pokémon Go ontluisterend illustreerde, zelfs echt fysiek in de val te lokken. Niet gezien? Dan beslist even terugkijken!

De documentaire schetst een dreigend beeld van een enorme en extreem kapitaalkrachtige industrie die zich uiterst achterbaks richt op het ‘bedwingen’ van de menselijke soort en dat uitstekend maskeert met een tegenprestatie van gemak, op smaak gebracht met verleidelijke retoriek. Een complot dat bijna te groot is om geloofwaardig te kunnen zijn, maar ook te logisch om niet te kloppen. Waar je je als burger ongemakkelijk bij voelt, want je wilt je niet als een lam naar de slachtbank laten leiden, maar waarbij je ook geen paranoïde complotdenker wil zijn. En waarbij je ook als architect voor een dilemma staat, want bij de groeiende vraag naar smart buildings en bijbehorende efficiency wil je natuurlijk mee pionieren, maar zonder uiteindelijk tot de slotsom te moeten komen dat je collaboreerde…

Volgens Zuboff wordt onze fysieke leefwereld het volgende strijdtoneel. Waar we nu nog vrijwillig meewerken aan online surveillance door de hele dag rond te lopen met een geheim agent in onze broekzak, worden we straks genadeloos gemonitord door eindeloos metende en registrerende sensoren en camera’s in onze gebouwen en op straat. Deze nieuwe fase is wezenlijk anders. Je kunt je telefoon thuislaten of ervoor kiezen geen social media te gebruiken, maar je onttrekken aan de openbare ruimte wordt knap lastig. En terwijl tot nog toe alleen overheidsinstanties op die manier data mogen verzamelen zal dat in de toekomst waarschijnlijk steeds vaker gedaan worden door grote techreuzen, terwijl we nauwelijks kunnen nagaan wat ze er precies mee doen.

Terwijl Sidewalk Labs het stadsbestuur overtuigde om ook het naastgelegen en nog veel grotere River District aan ze te verkopen, startte de planvorming. Er werd een allesomvattend plan gemaakt, volgens het bedrijf met nooit eerder vertoonde mate van inspraak en democratie, maar vreemd genoeg wel grotendeels buiten de gemeentelijke instanties om. En het resultaat is verbluffend. Alleen al de samenvatting van ruim 250 pagina’s (hier te downloaden – en lees vooral ook even de inleidende disclaimer op de website) is mindblowing. Het leest als een ideeënboek voor de stad van de toekomst, en timmert aan de weg om een uitputtend naslagwerk te zijn. Alles wat je zou willen lezen wordt je smakelijk voorgeschoteld. Alles… behalve informatie over die digitale laag.

Onder de bevolking groeit de weerstand. Bezorgde burgers publiceerden al snel een lijst (hier te vinden) met prangende vragen aan Sidewalk die via crowdsourcing steeds verder werd aangevuld. De lijst, met wezenlijke vragen als “Who is the user that Sidewalk Labs is ultimately serving?”, kan inmiddels worden beschouwd als lakmoesproef voor goede trouw in dit soort situaties. De politiek zag zich uiteindelijk gedwongen tot heronderhandeling van het contract met Sidewalk Labs, en inmiddels is er een compromis bereikt waarin onder meer staat dat de geoogste ruwe data publiek eigendom wordt. Maar aangezien de kracht juist schuilt in de statistische verwerking en combinatie met andere datasets lijkt het erop dat Sidewalk Labs nog steeds precies krijgt waar het ze om te doen is.

De tijd zal leren of het resultaat een verbond is, een uitdrijving of – worst case – iets onduidelijks ertussenin dat door beide kanten als winst zal worden uitgelegd. De komende vijf maanden besluiten beide partijen of ze zich kunnen vinden in de nieuwe overeenkomst; een beladen rustmoment vlak voor de finale van de eerste akte. Eén ding is zeker: Toronto blijft voorlopig het belangrijkste front in de strijd om de stad. Het zal meer dan de moeite waard zijn om deze testcase te blijven volgen.

Van mij zal je het niet snel horen, maar op dit vlak zijn we toch echt volledig aangewezen op onze overheden. Het zal een van hun belangrijkste toekomstige opdrachten blijken: het beschermen van onze vrijheid tegen het juk van de datareuzen. Niet alleen online, maar ook in gebouwen en zelfs op straat. En het wordt niet makkelijk, want de verleiding van ogenschijnlijk onschuldige uitruilacties – veel meer duurzaamheid, economie en efficiency tegen betaling van steeds een klein beetje privacy – of zelfs corruptie zal groot zijn.

Als het actuele debat over stedelijke ontwikkeling en de rol van de overheid ergens over moet gaan, dan is het de vraag hoe we kunnen verduurzamen en innoveren zonder dat we die vooruitgang met onze vrijheid moeten bekopen. De vrije democratische stad – polis – is niet voor niets de etymologische oorsprong van het woord politiek. Hopelijk kunnen we op ze rekenen.


Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector toronto data column sidewalk labs

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML
16 mei, 2:00

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal
15 mei, 12:15

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam
15 mei, 11:31

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand
15 mei, 10:15

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen
15 mei, 1:29

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050
15 mei, 10:04

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes
14 mei, 5:51

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen
14 mei, 9:39

Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: aanleg windmolens op land stokt
13 mei, 12:03

Sociale veiligheid TU Delft volgens peiling nog ver te zoeken
12 mei, 5:20
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
Atag Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Specifier

Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan