Een zekere mate van voortreffelijkheid
3 september, 9:00
Onze gastvrouw nam ons in een buggy mee op een rondleiding over haar schitterende landgoed in Surrey. We reden over sappige groene weiden met hier en daar zo’n karakteristieke, machtige Libanonceder en zagen kuddes diepzwarte Dexter-koeien met mooie wollige kalfjes. Achter een volgende heuvel verscheen wéér een schitterend rood bakstenen landhuis met een veelheid aan hoge schoorstenen. Verderop tussen bolvormige bomen een groepje vakwerkhuizen rondom een oud kerkje met een bemost stenen torenspitsje. Dit is het, bedacht ik me; dat Arcadische Albion waar de tijd stilstaat, precies zoals het de grote Engelse landschapsarchitecten voor ogen stond.
Na afloop van de rit zaten we in de zon op het terras achter het in arts-and-craftsstijl opgetrokken manor house, nippend aan een Pimm’s & lemonade. In de verte trok een breed uitgedijde rode beuk, strategisch geplaatst aan het eind van een lange zichtlijn, op majesteitelijke wijze alle aandacht naar zich toe. Het herinnerde me aan wat ik ooit las over landschapsarchitect Humphry Repton (1752-1818), opvolger van de legendarische ‘Capability’ Brown en het laatste boegbeeld van de klassieke Engelse landschapsstijl. Die herinnering kwam op een uitstekend moment.
Na een slap begin was het toch nog een mooie zomer geworden. We maakten een leuk tripje naar Barcelona, genoten van mooie beelden van indrukwekkende sportprestaties in een glorieus Parijs’ decor en beleefden een productieve workation aan zee. Want er moest gewerkt worden, en hard ook. In september verwachten, zoals tegenwoordig gebruikelijk, verschillende beoordelingscommissies kennis te nemen van de ontwerpvisies die we tijdens hun vakanties voor ze hebben uitgedacht. Dan komt het erop aan. Want zonder ontwerptalent en vindingrijkheid tekort te willen doen: het moet uiteindelijk allemaal wel nog even verkocht.
Daar was Repton een meester in. Hij wist precies hoe hij besluitvorming kon beïnvloeden. Beroemd zijn de red books die hij van zijn ontwerpen maakte. Daarin nam hij handgetekende vergezichten op waarin hij met kleine wegvouwbare flapjes het verschil tussen ‘voor’ en ‘na’ van zijn ontwerpvoorstellen liet zien. Een superinzichtelijke en destijds revolutionaire methode. Geniaal bovendien om meer dan één reden. Want naar verluidt was de uitvoering van die boekjes – aantrekkelijk klein formaat, gebonden, handgeschept papier, roodlederen kaft met goudopdruk en met zeer persoonlijke teksten in schoonschrift – door Repton bewust ontworpen om niet alleen de lords, maar vooral ook de ladies te overtuigen.
Ook had Repton een fantastische oplossing voor een herkenbaar probleem dat ontwerpers van vandaag nog altijd zullen herkennen. Namelijk: welke volgorde breng je aan in het toelichten van de kwaliteiten van je ontwerp? Hoe graag we dat misschien ook zouden willen, het valt zelden goed om te beginnen met het wijzen op de schoonheid ervan. En zelfs als kostenefficiëntie het belangrijkste criterium is voelt het ongemakkelijk om onze vondsten (of onszelf) op de eerste plaats aan te prijzen als lekker voordelig. Functionaliteit of een andere vorm van slimmigheid bekt ook niet ideaal als principale deugd. Het blijft een intrigerende vorm van verstoppertje spelen, want opdrachtgevers zijn overduidelijk ook niet altijd helemaal eerlijk over hun eigen prioriteiten. Bij welke officiële opening was het waarmaken van de planning het hoofdthema in de feestelijke toespraak van de burgemeester?
Ook van dat spel was Repton, met zijn clientèle van adellijke maar niet altijd even gefortuneerde herenboeren, zich zeer bewust. In een van zijn rode boekjes is de volgende tekst te lezen, die dit dilemma op een schitterende manier omzeilt met een briljante formulering die bestaat uit een typisch Britse mengeling van affectatie, humor en understatement: “The three following principles, however they may be at variance with each other, have all been considered in the plan here suggested, viz. 1st: economy, 2nd: convenience and thirdly: a certain degree of magnificence.”
In de late augustuszon nam ik nog een heerlijk koel slokje, tuurde richting beuk, luisterde met een half oor naar het geanimeerde gesprek van ons gezelschap en voelde me voldaan. Niet zozeer vanwege de illusie dat pitchen met deze hervonden inzichten ineens kinderspel zou worden. Wel vanwege de troostende gedachte dat we uiteindelijk allemaal naar hetzelfde op zoek zijn: een zeker mate van voortreffelijkheid.
Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.