Joost Ector

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017, 14:45

Het bedriegerssyndroom, zo vermeldt Wikipedia, is een term die in de jaren ‘70 door psychologen werd geïntroduceerd om mensen te beschrijven die niet in staat zijn hun prestaties te internaliseren. Ondanks externe bewijzen van hun competentie, blijven ze ervan overtuigd dat ze bedriegers zijn en hun succes niet verdienen. Blijken van succes zijn hooguit geluk, timing of het resultaat van het misleiden van anderen, die daardoor denken dat zij intelligenter en competenter zijn dan ze zelf geloven.

Vorige week vermoedde ik aan dit syndroom te lijden. Toen ontving ik namelijk het bericht van mijn nominatie voor de ABN AMRO Duurzame Vijftig. Of ik snel mijn gegevens wilde uploaden, inclusief een ‘beschrijving van mijn werkzaamheden en/of projecten op het gebied van duurzaamheid’. Tja. Ik krijg graag een schouderklopje, maar heb ik het echt verdiend? Tijd voor zelfanalyse.

Ons bureau heeft op dit vlak echt wel noemenswaardige prestaties geleverd, daar niet van. De gebouwen die we ontwerpen zijn bruikbaar, toekomstbestendig, aangenaam en mooi. Ze zijn energetisch doordacht en zuinig; we hebben inmiddels op meerdere plekken energieneutraliteit gerealiseerd of zelfs een positief saldo weten te bereiken. Ook onze materiaalkeuzes zijn zeer verantwoord en verdedigbaar. Ongetwijfeld steken we daarmee boven de massa uit. Maar hoe ver eigenlijk? En is het genoeg voor een pluim? Als ik eerlijk ben realiseren we qua duurzaamheid niet wat ik wil. En dat frustreert steeds meer.

Duurzaamheid is in ieder bouwproject een belangrijk thema, in ieder geval bij de startvergadering nog. Trouw proberen we dan steeds weer om onze opdrachtgevers te verleiden tot ambitieuzere duurzaamheidsdoelstellingen, want die zijn zelden maximaal. Moeizame gesprekken zijn dat meestal. De keuzes zijn al gemaakt, de kaders inmiddels heilig. Uitruilen van exploitatie- en bouwbudget is een taaie discussie, offeren van vierkante meters is absoluut onbespreekbaar en meer geld is er simpelweg niet. Als we zelf ruimte weten te vinden voor meer duurzaamheid – voor eigen rekening, zogezegd – dan is het prima. Maar als het er vervolgens financieel op aankomt vallen daar de eerste klappen. Ongetwijfeld een herkenbaar beeld voor veel architecten.

Maar waarom? Ik begrijp het niet. Er zijn nauwelijks nog (openlijke) klimaatsceptici, de risico’s en gevaren van klimaatverandering zijn genoegzaam bekend en iedereen roept om het hardst dat we iets moeten doen om het tij tijdig te keren. Waarom doen we dan toch niet per definitie alles wat in ons vermogen ligt?

Volledige circulariteit is weliswaar praktisch nog te hoog gegrepen, maar zo langzamerhand zou de balans toch overtuigend moeten verschuiven van herbruikbaar naar hergebruikt. En om een energieneutraal gebouw te maken hoef je inmiddels echt niet meer te kunnen toveren – dat is gewoon een keuze. We zouden collectief de slappe lach moeten krijgen van een normbegrip als “bijna energie neutrale gebouwen” en ons moeten schamen voor 2050 als de enige politiek haalbare deadline voor neutraliteit! De verkiezingsprogramma’s bieden overigens nauwelijks hoop op substantiële verbetering. Maar waarom zouden we überhaupt naar de overheid kijken voor de oplossing?

Gaandeweg is een cultuur ontstaan waarin we er genoegen mee nemen om alleen datgene te doen waar we niets van merken of waar we marketingtechnisch van kunnen profiteren. Comfort, kwantiteit en financiën houden het primaat. Alle duurzaamheid die daar binnen wordt bereikt, wordt gezien als een stap in de goede richting en wordt dan ook volledig uitgevent.

Onzin natuurlijk, want een beetje duurzaam is als een beetje zwanger. Tenzij we met duurzaam ook daadwerkelijk absoluut duurzaam bedoelen is het eigenlijk nog een misleidende term ook, een kwalijk eufemisme. Want het verdoezelt de confronterende realiteit dat we ons door te bouwen in vrijwel alle gevallen nog steeds schuldig maken aan verspilling en vernietiging. Als architect ben je daaraan medeplichtig.

Het zit me dus hoog, maar eerlijk is eerlijk: ook ik heb niet echt recht van spreken. Ik zweer weliswaar bij groene stroom, maar gebruik onnodig veel. Ik eet aardig verantwoord, maar wel te vaak vlees. En hoewel ik dezer dagen de beschikking heb over een fantastische Tesla, gebruik ik die desondanks niet altijd. Bovendien vlieg ik veel te veel, en beslist niet altijd zakelijk, al zou dat ook maar een mager excuusje zijn.

Mijn ideaal: vanaf vandaag committeer ik me volledig aan de minimalisering van de milieulast van mijn bedrijf en mezelf, en werk ik alleen nog samen met opdrachtgevers en collega’s met dezelfde missie. Gaat dat goed, denkt u? En zou ik me het risico van een poging kunnen permitteren? Denk goed na, want als u ja antwoordt kunt u er niet omheen – dan moet u eigenlijk hetzelfde doen.

Waarom is het duurzaamheidsvraagstuk anno 2017 nog steeds zo’n ongemakkelijke werkelijkheid? Vanwege de manier waarop we onszelf en elkaar, tegen beter weten in, blijven feliciteren met schijnsuccessen. Je zou het hypocrisie kunnen noemen. Ik hoop in plaats daarvan dat we stiekem allemaal lijden aan het bedriegerssyndroom. Dan kunnen we een belangrijke stap zetten door onszelf en elkaar te ontmaskeren.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector duurzaamheid column

1	Koschuch Architects ontwerpt woontoren in Haarlem Schalkwijk woensdag, 6 december
2	3XN ontwerpt luxe woongebouw aan Derde Haven in Scheveningen vrijdag, 8 december
3	MIX architectuur ontwerpt blok met woningen en supermarkten in Crooswijk woensdag, 6 december
4	Tien Nederlandse bureaus vallen in de prijzen bij Archello Awards maandag, 4 december
5	AM gaat Ritmeesterlocatie in Veenendaal herontwikkelen maandag, 4 december

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Cepezed geselecteerd voor nieuw gemeentehuis Buren

Abe Bonnema Architectuurprijs 2023 toegekend aan de Kunstwerf

Veertigjarig oeuvre Mecanoo centraal in monografie

Anterieure overeenkomst BuitenStad Hoorn ondertekend

Bewoners Zuid-Limburg vragen om betere bescherming tegen water

Provincie Zuid-Holland: 29.000 woningen erbij door optoppen

Rotterdam onderzoekt mogelijke fraude bij renovatie Boijmans en De Doelen

Overijssel dreigt te stoppen met PPLG als Rijk niet betaalt

World Food Center Experience in Ede verdeelt de Gelderse politiek

Amsterdam bereidt zich voor op maximumsnelheid van 30 kilometer