Gesprek met Pi de Bruijn over zijn ontwerpen voor de Tweede Kamer toen en nu

11 juni

Architect Pi de Bruijn van de Architekten Cie. ontwierp in de jaren ‘80 en ‘90 de uitbreiding van de Tweede Kamer en is, na een korte onderbreking, nu ook weer betrokken bij de renovatie van de door hem ontworpen bouwdelen. Een gesprek over het ontwerpproces toen en nu, over zijn vriendschap met Rem Koolhaas, zijn band met de Tweede Kamer, en de nieuwe publieksentree die hij met zijn team heeft ontworpen.

https://www.buzzsprout.com/297197/episodes/17320587

Rijksbouwmeester Wim Quist benaderde in 1981 vijf architecten om in een traject van een jaar een ontwerp voor de Tweede Kamer uit te werken. Een van de benaderde architecten was Pi de Bruijn, die toen nog maar één gebouw had gerealiseerd; een buurtcentrum in Amsterdam-Oost. Hoe kwam hij, toen 39 jaar oud, op dat lijstje terecht?

In de podcast vertelt hij dat hij het niet zeker weet, maar dat hij denkt dat de Rijksbouwmeester bij hem een sensibiliteit voor de omgang met bestaande gebouwen had gezien, een wil om een werkelijk participatief traject te doorlopen, en dat het hielp dat hij al een stevig bureau achter zich had. Een paar jaar eerder was hij partner geworden bij het bureau van Frans van Gool en Arnold Oyevaar.

Begin jaren ‘80 werkten de meeste architecten in Nederland vanuit een modernistische of structuralistische overtuiging. Dat betekende in de praktijk dat ze toch moeite hadden om zich tot monumentale gebouwen te verhouden, stelt Pi, net zoals veel architecten toch moeite hadden met werkelijke participatie. In die context zag de Rijksbouwmeester zich genoodzaakt om buiten de gevestigde orde te denken.

Zelf had Pi na zijn afstuderen een periode voor de gemeente Londen gewerkt, waar hij al de veranderende houding ten aanzien van het modernisme had ervaren, met de daaropvolgende herwaardering van de voormoderne architectuur. Daarna had hij een periode bij de gemeente Amsterdam gewerkt, om vervolgens vanuit een jarenlange participatie het buurtcentrum in Amsterdam-Oost te ontwerpen. Het ontwerp daarvan werd volgens Pi door Wim Quist gewaardeerd.

Zo kwam Pi dus op de shortlist van de Tweede Kamer en gedurende het jaar dat de verschillende architecten in nauwe samenwerking met de Kamer hun plannen uitwerkten, merkte hij ook al snel dat dat participatieve traject hem lag. Waar zijn tegenstrevers uiteindelijk uitstel moesten vragen voor het inleveren van hun plannen, kon hij zijn plannen wel op tijd indienen. Hij werd geselecteerd en kon er met de Tweede Kamer aan verder werken.

In de podcast vertelt hij hoe het ontwerpproces vervolgens verder liep; waarom het gebouw van de Raad van State aan het Plein uiteindelijk toch gesloopt moest worden, hoe de als publieke passage ontworpen ruimte kort voor de opening toch besloten werd, hoe het café onderin de toren voor Nieuwspoort politiek de nek om werd gedraaid en welke symboliek er in het ontwerp voor de Tweede Kamer verwerkt zit.

In het veld bewoog Pi zich destijds vooral tussen overtuigde modernisten. De behoedzame, postmoderne architectuurbenadering die hij ontvouwde bij de Tweede Kamer kostte hem een aantal vrienden, vertelt hij de podcast. Maar op een andere manier was het niet gelukt, denkt hij. Daarom is hij er trots op dat hij de moed had om die nieuwe richting in te slaan. Op de TU Delft was het Carel Weeber die de eerste deuren daartoe bij hem opende, de vriendschap met Rem Koolhaas bracht hem weer verder, en zijn compagnon Frans van Gool ondersteunde die creatieve vrijheid ook.

Na de voltooiing van het Tweede Kamercomplex in de jaren ‘90 bleef Pi met zijn bureau erbij betrokken. Iedere keer dat er iets aangepast moest worden, werd hij gebeld. Hij vond het dan ook onbegrijpelijk dat OMA in 2017 gevraagd werd om de renovatie van de door hem ontworpen gebouwdelen te ontwerpen. Als het gaat om een technische renovatie, waarom vraag je dan een architect die bekendstaat om zijn conceptuele ontwerpen?, vraagt hij zich in de podcast hardop af.

Wat op de achtergrond een rol speelde was dat het eigendom van het Tweede Kamercomplex rond 2015 overgedragen was van de Tweede Kamer zelf naar het Rijksvastgoedbedrijf. Terwijl de Tweede Kamer in de jaren ‘80 en ‘90 zijn opdrachtgever was geweest, was de Tweede Kamer nu niet eens betrokken geweest bij de architectenselectie, stelt Pi. De Tweede Kamer waardeerde het complex zoals het was en wilde dat Pi de renovatie zou ontwerpen. In 2019 is hij tot zijn grote opluchting alsnog gevraagd om de renovatie te ontwerpen voor de door hem ontworpen bouwdelen.

Een centraal onderdeel van het Tweede Kamercomplex, de plenaire zaal, wordt in de renovatie alleen subtiel bijgepunt. De tribune krijgt iets gedempter licht, iets wat hij destijds al ontworpen had maar nooit gerealiseerd was. En het vak waarin het kabinet zit, Vak K, wordt op verzoek van de Kamer iets verlaagd.

Een opdracht die nu aan de renovatie van het Tweede Kamercomplex gekoppeld is, is het ontwerp voor de nieuwe publieksentree op de Hofplaats. Met zijn team bij de Architekten Cie. heeft Pi daar nu een tegelijkertijd verwelkomend en veilig ontwerp voor gemaakt.

De luchtfoto bij de podcast is gemaakt door Aerofoto.

Deze podcast wordt mede mogelijk gemaakt door AGC. Halverwege de podcast vertelt Anton Peters van AGC over het gelakte glas dat zij kunnen leveren voor dichte delen van gevels. Bij een glanzende laklaag heet dit Lacobel, bij een matte laklaag heet dit Matelac.

Beschikbaarheid

Beluister je de podcast via Apple Podcasts? Laat ons daar in de comments dan weten wat je ervan vindt: dat helpt ons om daar beter gevonden te worden!

Is de podcast via jouw favoriete app daarvoor nog niet te beluisteren? Laat ons dan via redactie@architectenweb.nl weten welke app je gebruikt, dan proberen we ‘m ook daarop beschikbaar te maken.