Joost Ector

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019, 11:54

Deze column moest gezien het moment wel een betoog tegen het cultuurpessimisme van Thierry Baudet worden. Dat is het ook, alleen niet door diens kritiek (hoe onze cultuur – “de mooiste die de wereld ooit heeft gezien” – wordt ondermijnd door degenen die haar zouden moeten beschermen: bestuurders, universiteiten, gesubsidieerde kunstenaars en architecten) te ontleden, maar door in te gaan op dat andere voorval. Op die andere affaire, die laat zien dat de dreiging misschien niet in eerste plaats komt van hen die zich bezighouden met gemakzuchtig en populistisch recyclen van een op zichzelf legitiem debat over het modernisme, maar van de gedragingen van mensen van wie je meer zou mogen verwachten.

Het fijne weten we er niet van, want de Rijksoverheid heeft de verbouwing van het Binnenhof vanwege veiligheidsaspecten tot geheim project bestempeld. Dat maakt alles namelijk veel makkelijker. Geen openbare aanbesteding, geen inzicht in programma’s van eisen, geen tipje van de sluier wat de ontwerpvoorstellen betreft; alles gebeurt achter gesloten deuren. Wat we nu horen over het afdanken van de twee hoofdarchitecten Liesbeth van der Pol en Ellen van Loon bereikt ons via ambtenaren en leden van beide kamers die anoniem uit de school klappen. Niet fraai, maar zo werkt het tegenwoordig.

Naar verluidt zijn Van Loon en Van der Pol bedankt omdat hun ‘hoogmoedswaanzin’ en ‘megalomanie’ de kosten van het project uit de hand deden lopen. Vergaderzalen naar de begane grond en – schrik niet – tropische planten in een kantoortuin! Gelukkig heeft onze overheid de hardwerkende belastingbetaler effectief beschermd door deze praktijken snel een halt toe te roepen.

Wie ook maar iets van een bouwproject begrijpt, weet dat je als opdrachtgever de verantwoordelijkheid hebt om te zorgen voor kloppende projectkaders en dat je vervolgens altijd het laatste woord hebt. Een plan dat niet past binnen die kaders is simpelweg geen goed plan en dat hoef je dus niet te accepteren. En als het wel past, maar het je desondanks niet bevalt, dat stuur je de architect alsnog terug naar de tekentafel. Zo simpel is het.

Maar dit is politiek. Zoals bij elk groot publiek bouwproject zijn de kosten ongetwijfeld te laag ingeschat, want dat is vrijwel altijd nodig om de volksvertegenwoordiging aan boord te houden. Als de onvermijdelijke tegenvallers vervolgens inderdaad komen, dan gooi je gewoon je architecten overboord en geef je ze een behendige trap na waar je ook nog punten mee scoort. Twee vliegen in een klap: ‘schuld’ kostenoverschrijding geparkeerd én jezelf neergezet als gewetensvol met belastinggeld.

Zelf had ik ooit een Amerikaans bedrijf als opdrachtgever, voor wie we een prachtig gebouw met een natuurstenen vloer ontwierpen, keurig binnen budget. Alleen: die vloer kon beslist niet! Een week later kwamen we met een alternatief: een keramische tegel die sprekend leek op de oorspronkelijke steen, voor de helft van de prijs. We hadden het niet begrepen, zo bleek. Niet de prijs was het probleem, maar de beeldvorming van natuursteen, dat alleen in het hoofdkantoor op zijn plaats was… Een andere opdrachtgever, lid van een college van bestuur van een Nederlandse universiteit, zei het treffend, eveneens over een ontwerp dat keurig binnen de projectkaders paste: “Dit kan ik nooit uitleggen. Het ziet eruit alsof het veel te duur is!”

Ik heb het altijd een interessant fenomeen gevonden. Dat je poging om je opdrachtgever waar voor zijn geld te geven niet met dankbaarheid wordt ontvangen, maar met verwijten. Dat het werkelijke doel niet een mooi of goed gebouw blijkt te zijn, maar veiligheid voor de bestuurlijk verantwoordelijke, die de schijn van kwaliteit angstvallig probeert te vermijden. Als dit ook bij de verbouwing van het Binnenhof de dieperliggende oorzaak is geweest, ben ik blij dat de architecten hun rug blijkbaar zodanig recht hebben gehouden dat het tot hun vertrek heeft geleid. Het lost alleen weinig op.

Persoonlijk zou ik graag zien dat ons land het mooiste en beste parlement van de hele Europese Unie krijgt – nog liever: van de hele wereld. Een historisch gebouwencomplex dat op een schitterende manier geschikt is gemaakt voor zijn belangrijke taak als symbool van onze prachtige Nederlandse democratie, cultuur en identiteit. Én als uitmuntende werkplek die onze ambtenaren en parlementariërs aanzet tot topprestaties. Als palmbomen daarbij kunnen helpen – en volgens wetenschappelijk onderzoek speelt groen inderdaad een belangrijke rol in een gezonde en productieve werkomgeving – dan zetten we wat mij betreft het hele gebouw er mee vol. Omdat het kan. En omdat we het waard zijn.

We spelen Baudet in de kaart. Door op deze manier onze hedendaagse cultuur zelf niet serieus te nemen. Door onszelf niet te gunnen wat we verdienen. Door niet pal te staan voor wat we in onze eenentwintigste-eeuwse, multiculturele, geglobaliseerde, complexe samenleving werkelijk waardevol vinden. Wat Baudet ‘oikofobie’ noemt is reëel. Maar het is niet de terechte weigering om terug te keren naar het Holland van de zeventiende eeuw. Oikifobie is de manier waarop we nalaten om te omarmen en te vechten voor wat in het Nederland van vandaag belangrijk is.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column thierry baudet binnenhof joost ector

1	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
2	‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat woensdag, 17 april
3	Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af woensdag, 17 april
4	Een sereen samenspel van villa’s in een groen landschap woensdag, 17 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april