Anne Annink

Marc de Rooij

'Architect moet zowel kunstenaar als onderzoeker zijn'

17 april 2019, 11:38

Om een ‘thuis’ te bouwen voor de gebruiker, dient de architect zich niet alleen op te stellen als kunstenaar, maar ook als onderzoeker. Begin met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruikers, stellen wetenschappelijk onderzoeker Anne Annink en architect Marc de Rooij in een ingezonden stuk aan Architectenweb.

Tekst: Anne Annink en Marc de Rooij

“De architect kan het thuis voor de gemeenschap niet bouwen, de politicus kan het niet regelen.”, zei architect en stedenbouwkundige Hans Teerds begin april in Trouw. Maar wie dan wel? De oikos, het thuisgevoel, creëren we samen: de politiek, de architect en in de hoofdrol: de bewoners. De architect zou daarbij niet alleen de creatieve rol op zich moeten nemen, maar ook die van onderzoeker. De architect moet de wensen en eisen van de eindgebruiker al in de eerste ontwerpfase kunnen onderzoeken, en niet alleen die van de betalende opdrachtgever. Pas als we beginnen met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruiker kunnen we bouwen voor een politiek, ethisch en esthetisch thuis.

Ondanks dat zowel politiek als architectuur te pas en te onpas co-creatie inzetten en daarmee streven naar een we-topia, blijkt de rol van de bewoners vaker die van een figurant zonder naam en tekst. Ik fietste vorig jaar met mijn vriend, die ook architect is, langs een oud schoolgebouw in een bosrijke omgeving dat omgebouwd wordt tot appartementen. Ik vroeg hem wie daar zou gaan wonen, waarop hij antwoorde: “65-plussers, hoog segment.” Toen ik doorvroeg over wat voor types dat waren, wat ze doen en wat ze belangrijk vinden in hun woning kon hij daar geen antwoord op geven. Opdracht van de projectontwikkelaar, die in de eerste fase vooral nadenkt over (financiële) haalbaarheid. Ik viel nog net niet van mijn fiets. Hoe kun je nu een appartementencomplex ontwerpen als je niet weet wat de bewoner belangrijk vindt en hoe hij of zij de woning gaat gebruiken? Voor mij als wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing reden om samen met ouderen en een gespecialiseerde architect een onderzoek te starten naar het woonplezier van ouderen.

We zijn geneigd voor anderen te denken en dat vertaalt zich in een architectuur voor anderen. Eén van de grootste groepen ‘anderen’ voor wie we bouwen zijn ouderen. Langer zelfstandig thuis blijven wonen is een belangrijk onderwerp op de moderne agenda in onze veranderende samenleving. Het is het devies van de overheid en de wens van de meeste ouderen zelf. Projectontwikkelaars reageren hierop door ‘aangepaste’ seniorenwoningen te bouwen die vooral veilig en comfortabel zijn. Is dat wat langer zelfstandig thuis wonen plezierig maakt? Niet alleen, blijkt als je het aan ouderen zelf vraagt. Gevoelens van vrijheid, verbondenheid, genieten, thuis en ontspannen zijn nog belangrijker. Het is dus niet zozeer het gebouw zelf, maar het gevoel dat het oproept bij de bewoner. En dat geeft woonplezier.

Architectuur is niet alleen de kunst, zoals Thierry Baudet beweert, maar ook de wetenschap van het ontwerpen van de gebouwde omgeving. De architect zou daarmee zowel kunstenaar als onderzoeker moeten kunnen zijn en de ruimte krijgen om een ontwerp te beginnen met een onderzoek: wat vindt de bewoner belangrijk? “We missen een gedegen gesprek over architectuur in de samenleving”, zegt Hans Teerds. Wat we echt missen is een gesprek met de samenleving. Bewoners zijn zich wellicht niet bewust van wat de gebouwde omgeving met ons doet en hoe we erdoor worden geconditioneerd, maar ze kunnen wel vertellen wat ze belangrijk vinden en hoe we ons (thuis) willen voelen. Het enige wat daarvoor nodig is, is een goed gesprek.

Dr. Anne Annink is wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Dr. Ir. Marc de Rooij is architect bij BRTArchitecten.

Trefwoorden

hans teerds marc de rooij anne annink thierry baudet

1	EGM architecten over uitwerking ontwerp Fenix: “Het was echt teamwork” woensdag, 16 juli
2	CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker! dinsdag, 15 juli
3	Aquon – transparant laboratorium met in houten hart plek voor ontmoeting dinsdag, 15 juli
4	ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven woensdag, 16 juli
5	Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta maandag, 14 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

Dank voor het compliment, maar wij van XOOMlab willen geen sterarchitect zijn

24 april 2019

Hans van der Heijden in De Volkrant: Baudet heeft een punt

23 april 2019

Het Timmermansoog: Acceptatie

9 april 2019

Hans Teerds: 'Baudet heeft een punt, maar niet het juiste recept'

8 april 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Video: Thierry Baudet over architectuur

22 maart 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

VORM ontwikkelt laatste twee kavels Eenhoorngebied Amsterdam

Gisteren, 14:24

Op de kavels worden onder de projectnaam Portico twee bouwblokken met in totaal 88 woningen gerealiseerd. Marcel Lok_Architect en Studio Blad (landschap) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.

Multifunctioneel gebouw Floating Gardens in Sloterdijk biedt plek aan woningen en een IKC

Gisteren, 12:18

In het gebouw zijn 192 appartementen en een IKC ondergebracht. Het gebouw en de woningen zijn ontworpen door Orange Architects, Bureau Rowin Petersma ontwierp de ‘alles-in-één-school’.

Architectenweb Sportzomer: Vincent van Heesch is een fanatiek tennisser

Gisteren, 09:15

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tweede aflevering spreken we met Vincent van Heesch, die vaak op de tennisbaan is te vinden.

Powerhouse Company presenteert opgeleverde woontoren Nelson in Arnhem

16 juli, 11:46

Aan de voet van de Nelson Mandelabrug in Arnhem is woontoren Nelson opgeleverd. De door Powerhouse Company ontworpen diamantvormige toren biedt plek aan 93 woningen.

Provincie komt bij BAM en SPIE uit voor onderhoud aan Zeelandbrug

Gisteren, 13:39

Zeeland opende de aanbesteding in januari, maar geen partij meldde zich voor de klus.

Meerderheid Limburgers houdt rekening met nieuwe overstromingen

Gisteren, 10:35

Bijna driekwart van de Limburgers denkt dat hun provincie de komende vijf jaar weer te maken krijgt met wateroverlast zoals overstromingen en stortbuien.

ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven

16 juli, 12:31

Het concern heeft in Eindhoven grond gekocht en wil begin 2026 starten met de bouwwerkzaamheden.

Organisaties: compensatie natuur Maasvlakte II onvoldoende

16 juli, 9:17

Zeven natuurorganisaties stapten in 2022 naar de rechter om het kabinet te dwingen de natuur te herstellen in een Europees beschermd natuurgebied voor de kust van Zeeland en Zuid-Holland.