'Architect moet zowel kunstenaar als onderzoeker zijn'

17 april 2019, 11:38

Om een ‘thuis’ te bouwen voor de gebruiker, dient de architect zich niet alleen op te stellen als kunstenaar, maar ook als onderzoeker. Begin met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruikers, stellen wetenschappelijk onderzoeker Anne Annink en architect Marc de Rooij in een ingezonden stuk aan Architectenweb.

Tekst: Anne Annink en Marc de Rooij

“De architect kan het thuis voor de gemeenschap niet bouwen, de politicus kan het niet regelen.”, zei architect en stedenbouwkundige Hans Teerds begin april in Trouw. Maar wie dan wel? De oikos, het thuisgevoel, creëren we samen: de politiek, de architect en in de hoofdrol: de bewoners. De architect zou daarbij niet alleen de creatieve rol op zich moeten nemen, maar ook die van onderzoeker. De architect moet de wensen en eisen van de eindgebruiker al in de eerste ontwerpfase kunnen onderzoeken, en niet alleen die van de betalende opdrachtgever. Pas als we beginnen met een gesprek over de behoeften en wensen van de gebruiker kunnen we bouwen voor een politiek, ethisch en esthetisch thuis.

Ondanks dat zowel politiek als architectuur te pas en te onpas co-creatie inzetten en daarmee streven naar een we-topia, blijkt de rol van de bewoners vaker die van een figurant zonder naam en tekst. Ik fietste vorig jaar met mijn vriend, die ook architect is, langs een oud schoolgebouw in een bosrijke omgeving dat omgebouwd wordt tot appartementen. Ik vroeg hem wie daar zou gaan wonen, waarop hij antwoorde: “65-plussers, hoog segment.” Toen ik doorvroeg over wat voor types dat waren, wat ze doen en wat ze belangrijk vinden in hun woning kon hij daar geen antwoord op geven. Opdracht van de projectontwikkelaar, die in de eerste fase vooral nadenkt over (financiële) haalbaarheid. Ik viel nog net niet van mijn fiets. Hoe kun je nu een appartementencomplex ontwerpen als je niet weet wat de bewoner belangrijk vindt en hoe hij of zij de woning gaat gebruiken? Voor mij als wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing reden om samen met ouderen en een gespecialiseerde architect een onderzoek te starten naar het woonplezier van ouderen.

We zijn geneigd voor anderen te denken en dat vertaalt zich in een architectuur voor anderen. Eén van de grootste groepen ‘anderen’ voor wie we bouwen zijn ouderen. Langer zelfstandig thuis blijven wonen is een belangrijk onderwerp op de moderne agenda in onze veranderende samenleving. Het is het devies van de overheid en de wens van de meeste ouderen zelf. Projectontwikkelaars reageren hierop door ‘aangepaste’ seniorenwoningen te bouwen die vooral veilig en comfortabel zijn. Is dat wat langer zelfstandig thuis wonen plezierig maakt? Niet alleen, blijkt als je het aan ouderen zelf vraagt. Gevoelens van vrijheid, verbondenheid, genieten, thuis en ontspannen zijn nog belangrijker. Het is dus niet zozeer het gebouw zelf, maar het gevoel dat het oproept bij de bewoner. En dat geeft woonplezier.

Architectuur is niet alleen de kunst, zoals Thierry Baudet beweert, maar ook de wetenschap van het ontwerpen van de gebouwde omgeving. De architect zou daarmee zowel kunstenaar als onderzoeker moeten kunnen zijn en de ruimte krijgen om een ontwerp te beginnen met een onderzoek: wat vindt de bewoner belangrijk? “We missen een gedegen gesprek over architectuur in de samenleving”, zegt Hans Teerds. Wat we echt missen is een gesprek met de samenleving. Bewoners zijn zich wellicht niet bewust van wat de gebouwde omgeving met ons doet en hoe we erdoor worden geconditioneerd, maar ze kunnen wel vertellen wat ze belangrijk vinden en hoe we ons (thuis) willen voelen. Het enige wat daarvoor nodig is, is een goed gesprek.

Dr. Anne Annink is wetenschappelijk onderzoeker bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Dr. Ir. Marc de Rooij is architect bij BRTArchitecten.

Trefwoorden

hans teerds marc de rooij anne annink thierry baudet

1	Gemeente Haarlemmermeer kiest plan Ons Erf voor deelgebied Lincolnpark Hoofddorp woensdag, 3 december
2	De mythe van de architect dinsdag, 2 december
3	Veel Nederlandse winnaars bij de Archello Awards 2025 dinsdag, 2 december
4	Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden vrijdag, 5 december
5	Ibelings van Tilburg geeft boerderij met monumentale schuur in Zoetermeer woonbestemming dinsdag, 2 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Dank voor het compliment, maar wij van XOOMlab willen geen sterarchitect zijn

24 april 2019

Hans van der Heijden in De Volkrant: Baudet heeft een punt

23 april 2019

Het Timmermansoog: Acceptatie

9 april 2019

Hans Teerds: 'Baudet heeft een punt, maar niet het juiste recept'

8 april 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Video: Thierry Baudet over architectuur

22 maart 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft architectenprijsvraag uit voor nieuwbouw theater De Meervaart

5 december, 4:45

Behalve het nieuwe gebouw, dat in een hoek van de Sloterplas komt te staan, behelst de prijsvraag ook een herinrichting van de zuidwestoever van het meer.

Barcode Architects presenteert opgeleverd stadskantoor van Dresden

5 december, 2:53

Het door Barcode Architects en Tchoban Voss Architekten ontworpen stadskantoor van Dresden is geopend. Het 34.000 vierkante meter omvattend gebouw maakt deel uit van de vernieuwing van het Ferdinandplatz in het centrum van de Duitse stad.

MIX architectuur en MAAK space ontwerpen landschappelijk woonveld in Leidschendam

5 december, 1:45

MIX architectuur en MAAK space ontwierpen in opdracht van ontwikkelaar Blauwhoed een landschappelijk woonveld met 64 grondgebonden woningen dat onderdeel is van de gebiedsontwikkeling Vlietvoorde in Leidschendam.

Nieuwbouw Algemeen Ziekenhuis Diest in gebruik genomen

5 december, 11:55

Het door archipelago ontworpen gebouw wordt omringd door groen, een conditie waarvan gebruik is gemaakt door veel uitzicht te creëren. Ook is op het maaiveld een colonnade gerealiseerd, die de overgang van binnen naar buiten verzacht.