Joost Ector

Hoofdletter A

1 februari 2022, 9:00

Bij oplevering in 2018 was kantoorgebouw Roche 1, gesitueerd in het centrum van Bazel en ontworpen door lokale sterarchitecten Herzog & de Meuron, met 178 meter het hoogste gebouw van Zwitserland. Ik rijd er af en toe met de auto langs en heb me de laatste drie jaar kapot geërgerd aan dat ding. Ik kon er namelijk geen chocola van maken.

Het gebouw heeft een verwarrende vorm. De rechthoekige plattegrond wordt naar boven toe in twee richtingen stapsgewijs kleiner. Daardoor oogt het gebouw als een rechtopstaande asymmetrische wig, waarin de verdiepingen zich helder aftekenen in de vorm van afwisselend witte en transparante horizontale gevelbanden. De oostgevel springt om de drie verdiepingen een meter of twee terug, de westgevel om de twee verdiepingen een meter of zes. Tot bij de top. Daar gaat het ‘fout’.

Dat de oostgevel boven het laatste dakterras eindigt met twee verdiepingen in plaats van drie valt te billijken. Het gebouw houdt bij wijze van spreken voortijdig op maar het ‘systeem achter de vorm’ blijft overeind. Wat er aan de westgevel gebeurt is moeilijker verklaarbaar. Daar eindigt het gebouw met een overbodige extra inspringing op de bovenste verdieping en wordt het systeem moedwillig en voor zover ik kan nagaan onnodig doorbroken.

Ik begreep er niets van. Hoogbouw is een notoir moeilijke ontwerpopgave, maar dat een functionele reden de oorzaak zou zijn van zo’n onbevredigende beëindiging leek me een kolossale flater en daarmee uitgesloten – we hebben het hier tenslotte over Zwitsers. Evenmin ik kon mezelf wijsmaken, zelfs niet met een moeizame wabi-sabi-achtige redenering rondom ‘schoonheid in imperfectie’, dat het gebouw er mooier van werd. En hoe lang ik er ook over nadacht, een diepere betekenis, een verwijzing of boodschap, wist ik er ook niet uit te halen. De toelichtingen op het ontwerp in publicaties en op de website van Herzog & de Meuron gingen over van alles en nog wat, maar over deze raadselachtige en meest in het oog springende ontwerpbeslissing zwegen de architecten in alle talen.

Ik wilde niet toegeven aan de kwade gedachte dat het om ‘sterarchitectenlamlendigheid’ zou kunnen gaan. Dat is een baldadig soort gedrag dat deze mensen vaak vertonen wanneer de zoveelste droomopdracht binnenkomt en ze zich verveeld afvragen wat ze in godsnaam nou weer eens voor buitenissigs moeten verzinnen. Althans, zo stel ik me dagdromend voor dat dat gaat. Klopt, daar klinkt een vleugje jaloezie in door…

Even overwoog ik nog of het misschien een eerbetoon zou kunnen zijn aan Erasmus, die weliswaar in Rotterdam geboren werd maar jarenlang in Bazel woonde en er begraven ligt. Tenslotte was gekkigheid, zoals bekend, helemaal zijn ding. Hoewel tamelijk vergezocht was dit de meest plausibele verklaring die ik kon vinden. De ritten door Bazel werden er niet leuker op. Tot vorige week.

Want naast Roche 1 staat nu ineens Roche 2! Nog eens 27 meter hoger en dus de nieuwe recordhouder. De nieuwe toren staat een kwartslag gedraaid ten opzichte van zijn kleinere collega en zijn naar Roche 1 toe gekeerde zuidgevel is volledig verticaal. Dit keer heeft alleen de noordzijde terrassen: keurig om de drie verdiepingen, glashelder, regelmatig, perfect. Of toch niet? Wie goed kijkt ziet dat de bovenste drie verdieping net een fractie hoger zijn dan de andere. En zo ontstaat alsnog een patroon.

Een patroon dat, zo stelde ik googelend vast, een vervolg zal krijgen in de toekomstige Roche 3, die weer net een beetje hoger wordt en waarvan dit keer de terrasvormige zuidgevel juist net ónder de top gesierd wordt door een onregelmatigheid.

Een hele middag heb ik verbijsterd naar de beelden van het toekomstige eindresultaat zitten staren. Daar ontstond ineens, aan de oever van de Rijn, een prachtig ensemble van drie naar elkaar toegekeerde vormen. Vormen die plotseling op menselijke gedaanten leken en die – misschien vanwege de drie-eenheid die ze vormen – in de verte zelfs doen denken aan heiligenbeelden. Drie wijzen in conclaaf. Gestalten waarvan de onregelmatigheden geen tekortkomingen meer zijn. In tegendeel: ze werken nauw samen met de schaal en grootsheid van het ensemble. Ze prikkelen het oog en zorgen voor een fijnzinnige sculpturale rijkdom. Ineens leek zelfs het langzame ontvouwen van dit drama me onderdeel van dit meesterwerk, architectuur met een hoofdletter A, dat ik tot mijn verassing en schaamte schromelijk had onderschat.

Ik werd er stil van. Ontroerd door drie kantoortorens, nota bene. Maar bepaald geen gewone, want deze gebouwen zeggen geluidloos: zie je nou wel, het komt allemaal goed.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector bazel herzog & de meuron column

1	Team van vijf architectenbureaus maakt winnend ontwerp voor Havenstraat Amsterdam donderdag, 11 april
2	Zeven architectenbureaus ontwerpen eerste woningen De Suikerzijde maandag, 15 april
3	Boijmans weer even open tijdens Rotterdam Architectuur Maand donderdag, 11 april
4	ING Research verwacht krimp in bouwsector, woningmarkt trekt aan donderdag, 11 april
5	Kunstmanifestaties tonen ongeziene kant van Brugge en de Belgische kust dinsdag, 16 april

Hoofdletter A

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Woontoren Nova in De Binckhorst rondt de transformatie Maanplein af

Stadsbestuur Rotterdam stuurt nieuwe plannen Feyenoord City naar gemeenteraad

‘Stoere dame op hoge hakken’ model voor gevel pand P.C. Hooftstraat

Basisschool in Groningse Engelbert ontworpen als 'dorp voor kinderen'

Gelderland steekt 17 miljoen in verbeteren leefbaarheid dorpen

TU Delft heeft spijt van actie tegen journalistiek platform

Renovatiekosten Binnenhof lopen op naar circa 2 miljard

Commissie vindt kabinetsplannen voor landelijk gebied onvoldoende

Gasthuiskwartier Den Bosch nadert voltooiing met bouwstart fase vier

Kabinet trekt 11 miljoen euro extra uit voor bibliotheken