Joost Ector

Hoofdletter A

1 februari, 9:00

Bij oplevering in 2018 was kantoorgebouw Roche 1, gesitueerd in het centrum van Bazel en ontworpen door lokale sterarchitecten Herzog & de Meuron, met 178 meter het hoogste gebouw van Zwitserland. Ik rijd er af en toe met de auto langs en heb me de laatste drie jaar kapot geërgerd aan dat ding. Ik kon er namelijk geen chocola van maken.

Het gebouw heeft een verwarrende vorm. De rechthoekige plattegrond wordt naar boven toe in twee richtingen stapsgewijs kleiner. Daardoor oogt het gebouw als een rechtopstaande asymmetrische wig, waarin de verdiepingen zich helder aftekenen in de vorm van afwisselend witte en transparante horizontale gevelbanden. De oostgevel springt om de drie verdiepingen een meter of twee terug, de westgevel om de twee verdiepingen een meter of zes. Tot bij de top. Daar gaat het ‘fout’.

Dat de oostgevel boven het laatste dakterras eindigt met twee verdiepingen in plaats van drie valt te billijken. Het gebouw houdt bij wijze van spreken voortijdig op maar het ‘systeem achter de vorm’ blijft overeind. Wat er aan de westgevel gebeurt is moeilijker verklaarbaar. Daar eindigt het gebouw met een overbodige extra inspringing op de bovenste verdieping en wordt het systeem moedwillig en voor zover ik kan nagaan onnodig doorbroken.

Ik begreep er niets van. Hoogbouw is een notoir moeilijke ontwerpopgave, maar dat een functionele reden de oorzaak zou zijn van zo’n onbevredigende beëindiging leek me een kolossale flater en daarmee uitgesloten – we hebben het hier tenslotte over Zwitsers. Evenmin ik kon mezelf wijsmaken, zelfs niet met een moeizame wabi-sabi-achtige redenering rondom ‘schoonheid in imperfectie’, dat het gebouw er mooier van werd. En hoe lang ik er ook over nadacht, een diepere betekenis, een verwijzing of boodschap, wist ik er ook niet uit te halen. De toelichtingen op het ontwerp in publicaties en op de website van Herzog & de Meuron gingen over van alles en nog wat, maar over deze raadselachtige en meest in het oog springende ontwerpbeslissing zwegen de architecten in alle talen.

Ik wilde niet toegeven aan de kwade gedachte dat het om ‘sterarchitectenlamlendigheid’ zou kunnen gaan. Dat is een baldadig soort gedrag dat deze mensen vaak vertonen wanneer de zoveelste droomopdracht binnenkomt en ze zich verveeld afvragen wat ze in godsnaam nou weer eens voor buitenissigs moeten verzinnen. Althans, zo stel ik me dagdromend voor dat dat gaat. Klopt, daar klinkt een vleugje jaloezie in door…

Even overwoog ik nog of het misschien een eerbetoon zou kunnen zijn aan Erasmus, die weliswaar in Rotterdam geboren werd maar jarenlang in Bazel woonde en er begraven ligt. Tenslotte was gekkigheid, zoals bekend, helemaal zijn ding. Hoewel tamelijk vergezocht was dit de meest plausibele verklaring die ik kon vinden. De ritten door Bazel werden er niet leuker op. Tot vorige week.

Want naast Roche 1 staat nu ineens Roche 2! Nog eens 27 meter hoger en dus de nieuwe recordhouder. De nieuwe toren staat een kwartslag gedraaid ten opzichte van zijn kleinere collega en zijn naar Roche 1 toe gekeerde zuidgevel is volledig verticaal. Dit keer heeft alleen de noordzijde terrassen: keurig om de drie verdiepingen, glashelder, regelmatig, perfect. Of toch niet? Wie goed kijkt ziet dat de bovenste drie verdieping net een fractie hoger zijn dan de andere. En zo ontstaat alsnog een patroon.

Een patroon dat, zo stelde ik googelend vast, een vervolg zal krijgen in de toekomstige Roche 3, die weer net een beetje hoger wordt en waarvan dit keer de terrasvormige zuidgevel juist net ónder de top gesierd wordt door een onregelmatigheid.

Een hele middag heb ik verbijsterd naar de beelden van het toekomstige eindresultaat zitten staren. Daar ontstond ineens, aan de oever van de Rijn, een prachtig ensemble van drie naar elkaar toegekeerde vormen. Vormen die plotseling op menselijke gedaanten leken en die – misschien vanwege de drie-eenheid die ze vormen – in de verte zelfs doen denken aan heiligenbeelden. Drie wijzen in conclaaf. Gestalten waarvan de onregelmatigheden geen tekortkomingen meer zijn. In tegendeel: ze werken nauw samen met de schaal en grootsheid van het ensemble. Ze prikkelen het oog en zorgen voor een fijnzinnige sculpturale rijkdom. Ineens leek zelfs het langzame ontvouwen van dit drama me onderdeel van dit meesterwerk, architectuur met een hoofdletter A, dat ik tot mijn verassing en schaamte schromelijk had onderschat.

Ik werd er stil van. Ontroerd door drie kantoortorens, nota bene. Maar bepaald geen gewone, want deze gebouwen zeggen geluidloos: zie je nou wel, het komt allemaal goed.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector bazel herzog & de meuron column

1	Bureau B+B en Shift maken plan voor groene wijk in Rotterdamse Schiehaven-Noord woensdag, 22 juni
2	Nieuwe Gezichten: Studio RAP donderdag, 23 juni
3	Winnaars Rotterdam Architectuurprijs 2022 bekend woensdag, 22 juni
4	Parochiegebouw met meerdere levens getransformeerd tot woonhuis donderdag, 23 juni
5	Vernieuwd onderkomen Rudolf Steiner School en College in gebruik genomen dinsdag, 21 juni

Gerelateerde nieuwsberichten

Architectural Masters of the Metaverse

Op blote knieën naar Groningen

Klein leed

Uitbreiding RCA Battersea Campus door Herzog & de Meuron geopend

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Ook maar een mens

Stronteigenwijs

De oplossing wordt het volgende probleem

Kleine openbaringen

Op naar een succesvolle crisis

Het schaamteloze monument

We gaan het oplossen

Verleden voltooid

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Adopteer een leek

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

De erfenis van premier Halsema

Eenvoud

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Help

Opgaven scholenbouw centraal op congres Architectenweb

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Fantastic Voyage

Een (on)mogelijk overmorgen

Andere nieuwsberichten

Powerhouse Company, Atelier Oslo en Lundhagen geselecteerd voor vernieuwing Centrale Bibliotheek in Rotterdam

45 minuten geleden

Het team van Powerhouse Company, Atelier Oslo en Lundhagem heeft het winnende schetsontwerp voor de te vernieuwen Centrale Bibliotheek in Rotterdam gemaakt. Het landschapsontwerp is van DELVA.

Drie panden samengevoegd tot nieuw hoofdkantoor Lieven de Key

Vandaag, 09:01

Drie panden tussen de Hoogte Kadijk en de Nieuwevaart zijn gerestaureerd, gerenoveerd en samengevoegd tot één complex. Studioninedots is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Ensemble van ontvangstpaviljoens voor Brabantse natuurbegraafplaats

24 juni, 1:38

Voor een natuurbegraafplaats in de Brabantse Kempen heet architecten|en|en een ensemble van drie ontvangstpaviljoens ontworpen. De gebouwen zijn gerealiseerd van lokaal larikshout.

Eerste monografie van KAAN Architecten verschenen

24 juni, 11:32

In het boek Portraits zijn vijftien projecten van het Rotterdamse bureau opgenomen, waaronder de Hoge Raad in Den Haag, de rechtbank in Amsterdam en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.