Joost Ector

Architectuur van bijna niets

3 april 2018, 10:04

We gaan circulair, dat staat vast. Want we weten: als we ons huidige westerse consumptiepatroon projecteren op een groeiende wereldbevolking, dan is de eenvoudige conclusie dat we 4 à 5 planeten zoals de aarde nodig hebben om in onze behoefte aan grondstoffen te voorzien. Aangezien de voorraad beperkt is tot één planeet, moet het dus anders; want ‘op=op’ is geen optie.

Wat ook vaststaat is dat nog niemand weet hoe we de overgang naar circulariteit gaan maken. Achteraf zal alles glashelder zijn, maar middenin een transitie heerst wanorde. Zo ook in de wereld van het circulaire bouwen: veel initiatieven, veel ideeën, veel begripsverwarring. Het bekendst is op dit moment Madaster, de materialendatabank waarin we voortaan heel precies vastleggen uit welke materialen onze gebouwen bestaan, zodat we weten waar we over beschikken als we ze over een paar decennia weer uit elkaar halen.

De bouw is een ware verslinder van grondstoffen en wordt daarom gezien als het deel van de economie waar het makkelijkst grote stappen gezet kunnen worden naar circulariteit. Denken we binnen de bouw op dezelfde manier van grof naar fijn, dan zit de voornaamste winst niet in het eindspel maar in de uitgangspunten. En dan valt ineens de merkwaardige afwezigheid op van een begrip dat in de bouw nooit écht top-of-mind is geworden: lichtheid.

In de theorie achter de circulaire economie wordt gesproken over de 9 re‘s: refuse, reduce, reuse, repair, refurbish, remanufacture, repurpose, recycle en recover. De volgorde is niet willekeurig, maar drukt uit dat voorkomen beter is dan genezen. Opvallend is dat circulair bouwen de neiging heeft om achteraan in het rijtje te beginnen en dat het in de bouw maar zelden uitdraait op weigeren. Maar de crux zit ‘m natuurlijk desondanks weldegelijk aan het begin: reduce.

“How much does your building weigh, Mr. Foster?” is zowel de titel van als de met afstand leukste quote in een documentaire over Norman Foster uit 2010. Foster vertelt erin hoe de excentrieke Amerikaanse denker-uitvinder Richard Buckminster Fuller hem ooit volledig overviel met deze vraag. Een week duurde de berekening, maar die mist zijn effect niet: Foster constateert dat zijn gebouw zwaarder is dan verwacht en dat het meeste gewicht wordt gevormd door de betonnen fundering – niet eens uit noodzaak maar uit conventie.

De typerende architectuur van een tijdperk ontstaat altijd als gevolg van de meest bepalende van de heersende maatschappelijke krachten. In ons geval begint die drijvende kracht zich scherp af te tekenen: schaarste. Daarop kan worden geanticipeerd met spaarzaamheid. Wat niet wordt gebruikt hoeft niet te worden gedeeld, gedolven of gemaakt, getransporteerd of betaald. We moeten leren excelleren in meer doen met minder, een opgave die architectuur in potentie erg goed ligt, want de essentie zit tenslotte in de ruimte die zich tussen het materiaal bevindt.

Daarom ben ik ervan overtuigd dat de relevante architectuur van de eerste helft van de eenentwintigste eeuw gekenmerkt zal worden – zal moeten worden – door minimalisme. Van een nieuw soort, welteverstaan. Niet de esthetische variant die zwelgt in reductie van visuele prikkels (lees: grossiert in saaie witte vlakken) maar een intelligentere: een ascetische architectuur die weet te prikkelen door de schoonheid en rijkdom van weinig en slim. Waarin we de verleiding van de gemakzuchtige optelsom weerstaan en we uitblinken in het behalen van grote resultaten met bijna niets.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

circulair bouwen joost ector circulariteit column

1	Toren in centrum Rotterdam als een woonerf op hoogte maandag, 10 mei
2	Herontwikkeling Fluor-terrein tot Elements Haarlem van start gegaan maandag, 10 mei
3	Zeeland en Zuid-Holland presenteren inventarisatie geschenkwoningen woensdag, 12 mei
4	Architecten, verenigt u dinsdag, 11 mei
5	Woningbouwproject Kop van Hoog in Zwolle opgeleverd dinsdag, 11 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Verleden voltooid

We gaan het oplossen

EIB: volledig circulair bouwen nog ver weg

Eenvoud

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

The Green House: een proeftuin voor circulariteit

Hoog tijd voor hout

Genereuze Architectuur

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Laat je niet gek maken

Drentse woningcorporaties gaan circulair bouwen

Kunstwerk van sloopmateriaal in raadhuis Heerlen

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

Beloof gouden bergen

Stoïcijnse Schoonheid

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Fantastic Voyage

Tijdbom

Bouw goed of bouw niet

Omdat het kan!

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

Geen Nazomerdagdroom

Het moet weer eens gezegd

Waarom springen we niet?

Inclusief is het nieuwe exclusief

De geruststellende domheid van slimme systemen

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Help

De vergeten groente onder de deugden

Smart

De Leefbare Stad

Ruimte als instrument

Een (on)mogelijk overmorgen

Varkens

Andere nieuwsberichten

Rijk keramisch verleden als 'verhaal' voor centrum Tegelen

14 mei, 1:32

Het rijke keramische verleden van Tegelen als inspiratie voor de nieuwe inrichting van het centrum. Met dit plan willen ondernemers en vastgoedeigenaren het hart van het Limburgse dorp laten heropleven.

Kraaijvanger Architects ontwerpt nieuw stadhuis Amersfoort

14 mei, 11:48

Het gebouw verrijst op de zogeheten Trapeziumlocatie, een terrein tussen het spoor, het Eemplein en de rotonde Nieuwe Poort.

Team UNStudio breidt hotel en congrescentrum Van der Valk Eindhoven uit

12 mei, 4:00

Het complex langs de A2 wordt onder meer uitgebreid met een auditorium en een tweede hoteltoren. Het auditorium, dat bovenop het bestaande congrescentrum wordt gebouwd, krijgt een opvallend uitkragend dak.

IKC Overhoeks in Amsterdam-Noord van Rudy Uytenhaak in gebruik genomen

12 mei, 3:31

Voor de compacte kavel ontwierp rudy uytenhaak + partners architecten een transparant gebouw dat per bouwlaag afneemt in volume en ruimte biedt voor dakterrassen.

Serie discussies over diversiteit en inclusiviteit in de architectuur

14 mei, 2:48

In acht bijeenkomsten wordt besproken hoe zaken als identiteit, gender en seksualiteit meer aandacht en een prominentere rol binnen het vakgebied kunnen krijgen.

BNA-leden krijgen extra tijd om voorzitter voor te dragen

14 mei, 10:05

De BNA heeft de termijn voor de kandidaatstelling van de nieuwe voorzitter verlengd tot komende woensdag.

Europese Commissie: einde aan vervuiling en lawaai in 2050

14 mei, 9:23

Het milieu moet in 2050 zo schoon zijn dat mens en natuur niet geschaad worden, staat in de plannen.

Zeeland en Zuid-Holland presenteren inventarisatie geschenkwoningen

12 mei, 5:12

Na de Watersnoodramp van 1953 schoot een aantal landen Nederland te hulp met prefab woningen; een ruim deel van deze ‘geschenkwoningen’ staat er 68 jaar later nog steeds.

'Miljarden in fondsen beschikbaar om klimaatcrisis aan te pakken'

12 mei, 9:17

Om de klimaatmaatregelen te financieren is voor Nederland in diverse nationale en Europese potjes voldoende geld beschikbaar. Ook als Nederland het eigen klimaatdoel verhoogt, is dat met het geld uit de fondsen binnen handbereik, stelt Greenpeace.