Joost Ector

Architectuur van bijna niets

3 april 2018, 10:04

We gaan circulair, dat staat vast. Want we weten: als we ons huidige westerse consumptiepatroon projecteren op een groeiende wereldbevolking, dan is de eenvoudige conclusie dat we 4 à 5 planeten zoals de aarde nodig hebben om in onze behoefte aan grondstoffen te voorzien. Aangezien de voorraad beperkt is tot één planeet, moet het dus anders; want ‘op=op’ is geen optie.

Wat ook vaststaat is dat nog niemand weet hoe we de overgang naar circulariteit gaan maken. Achteraf zal alles glashelder zijn, maar middenin een transitie heerst wanorde. Zo ook in de wereld van het circulaire bouwen: veel initiatieven, veel ideeën, veel begripsverwarring. Het bekendst is op dit moment Madaster, de materialendatabank waarin we voortaan heel precies vastleggen uit welke materialen onze gebouwen bestaan, zodat we weten waar we over beschikken als we ze over een paar decennia weer uit elkaar halen.

De bouw is een ware verslinder van grondstoffen en wordt daarom gezien als het deel van de economie waar het makkelijkst grote stappen gezet kunnen worden naar circulariteit. Denken we binnen de bouw op dezelfde manier van grof naar fijn, dan zit de voornaamste winst niet in het eindspel maar in de uitgangspunten. En dan valt ineens de merkwaardige afwezigheid op van een begrip dat in de bouw nooit écht top-of-mind is geworden: lichtheid.

In de theorie achter de circulaire economie wordt gesproken over de 9 re‘s: refuse, reduce, reuse, repair, refurbish, remanufacture, repurpose, recycle en recover. De volgorde is niet willekeurig, maar drukt uit dat voorkomen beter is dan genezen. Opvallend is dat circulair bouwen de neiging heeft om achteraan in het rijtje te beginnen en dat het in de bouw maar zelden uitdraait op weigeren. Maar de crux zit ‘m natuurlijk desondanks weldegelijk aan het begin: reduce.

“How much does your building weigh, Mr. Foster?” is zowel de titel van als de met afstand leukste quote in een documentaire over Norman Foster uit 2010. Foster vertelt erin hoe de excentrieke Amerikaanse denker-uitvinder Richard Buckminster Fuller hem ooit volledig overviel met deze vraag. Een week duurde de berekening, maar die mist zijn effect niet: Foster constateert dat zijn gebouw zwaarder is dan verwacht en dat het meeste gewicht wordt gevormd door de betonnen fundering – niet eens uit noodzaak maar uit conventie.

De typerende architectuur van een tijdperk ontstaat altijd als gevolg van de meest bepalende van de heersende maatschappelijke krachten. In ons geval begint die drijvende kracht zich scherp af te tekenen: schaarste. Daarop kan worden geanticipeerd met spaarzaamheid. Wat niet wordt gebruikt hoeft niet te worden gedeeld, gedolven of gemaakt, getransporteerd of betaald. We moeten leren excelleren in meer doen met minder, een opgave die architectuur in potentie erg goed ligt, want de essentie zit tenslotte in de ruimte die zich tussen het materiaal bevindt.

Daarom ben ik ervan overtuigd dat de relevante architectuur van de eerste helft van de eenentwintigste eeuw gekenmerkt zal worden – zal moeten worden – door minimalisme. Van een nieuw soort, welteverstaan. Niet de esthetische variant die zwelgt in reductie van visuele prikkels (lees: grossiert in saaie witte vlakken) maar een intelligentere: een ascetische architectuur die weet te prikkelen door de schoonheid en rijkdom van weinig en slim. Waarin we de verleiding van de gemakzuchtige optelsom weerstaan en we uitblinken in het behalen van grote resultaten met bijna niets.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

circulair bouwen joost ector circulariteit column

1	AM wint tender voor woonblokken Vreeswijkpad Amsterdam maandag, 18 oktober
2	Central Park-toren Utrecht klaar voor ingebruikname donderdag, 21 oktober
3	Nieuw kantoor voor De Zwarte Hond Rotterdam woensdag, 20 oktober
4	Nieuwe Gezichten: DOOR architecten donderdag, 21 oktober
5	Gesloten diamantslijperij is herbestemd tot markant woon- en werkgebouw dinsdag, 19 oktober

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Verleden voltooid

We gaan het oplossen

EIB: volledig circulair bouwen nog ver weg

Eenvoud

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

The Green House: een proeftuin voor circulariteit

Hoog tijd voor hout

Genereuze Architectuur

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Laat je niet gek maken

Drentse woningcorporaties gaan circulair bouwen

Kunstwerk van sloopmateriaal in raadhuis Heerlen

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

Stoïcijnse Schoonheid

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Fantastic Voyage

Tijdbom

Bouw goed of bouw niet

Omdat het kan!

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

Geen Nazomerdagdroom

Het moet weer eens gezegd

Waarom springen we niet?

Inclusief is het nieuwe exclusief

De geruststellende domheid van slimme systemen

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Help

De vergeten groente onder de deugden

Smart

De Leefbare Stad

Ruimte als instrument

Een (on)mogelijk overmorgen

Varkens

Andere nieuwsberichten

Dutch Design Week 2021: zoektocht naar nieuwe waarden

3 uur geleden

De centrale vraag van de twintigste editie van de Dutch Design Week, van 16 tot en met 24 oktober in Eindhoven, is of we ook met minder toekunnen.

Flinke opfrisbeurt voor wooncomplex en buitenruimte in Kampen

Vandaag, 14:01

In de binnenstad van Kampen heeft sec.architecten wooncomplex Zeepziedershof gerenoveerd. De gevels van de 47 zijn in bouwtechnisch en esthetisch opzicht opgeknapt en ook de openbare ruimte tussen de gebouwen is vernieuwd.

Honderd woningen op Kadasterlocatie in centrum Breda

Vandaag, 11:55

Barcode Architects heeft in samenwerking met Flux landscape architecture een ensemble van gebouwen rond een groen binnengebied.

Central Park-toren Utrecht klaar voor ingebruikname

Gisteren, 16:58

Volgende maand wordt de negentig meter hoge kantoortoren Central Park in Utrecht in gebruik genomen. De nieuwe toren in het stationsgebied van de Domstad is vernoemd naar de subtropische binnentuin op 45 meter hoogte.