Joost Ector

Rampenplannen

2 februari 2021, 9:15

Je kon erop wachten. Daags nadat rechtsextremisten in Washington het Capitool bestormden verscheen er op Dezeen een bijzonder bericht. Kennelijk was er een ijverige architect geweest die niet zoals de meeste mensen gespannen CNN had gevolgd om te zien hoe die vreselijke situatie zich zou ontwikkelen, maar meteen aan de slag was gegaan met het bedenken van een oplossing. Resultaat: een prachtig ontwerp voor een totaal gefortificeerd Capitool. Uitsluitend bedoeld als discussiestuk, uiteraard, maar in die zin te mooi om waar te zijn.

Want welke discussie zou je hierover dan moeten voeren? Het zijn namelijk hele mooie tekeningen, haast apocalyptisch van sfeer en toch aantrekkelijk. Grotendeels in zwartwit, met onbestemde zwarte luchten en onheilspellende lichtval. Er is ook ruimte voor humor: op een van de tekeningen wordt een grote ballon opgelaten die een karikatuur van Trump voorstelt. En het voorstel is niet zomaar uit de lucht gegrepen. De bijgevoegde plattegrond is gebaseerd op die van historische kastelen en forten en ziet er prachtig uit, met kloeke ronde bolwerken op de hoeken en driehoekige uitbouwen als gestileerde bastions. Niet helemaal volgens de regelen der vestingbouwkunst, maar grafisch heel aantrekkelijk. Ook de gevels zien er indrukwekkend uit en de maker laat niet na om te verduidelijken dat ze kunnen worden gemaakt uit gerecyclede baksteen. Mooi meegenomen!

Het is een zeer illustratief voorbeeld van een fantastische niche in de architectuur, plannen waarbij een misstand of calamiteit door een ontwerper bewust of onbewust wordt misbruikt voor eigen gewin, onder het mom van het ‘aanzwengelen van een discussie’ – wat desondanks zelden gebeurt. Dat gewin kan allerlei vormen aannemen: naamsbekendheid, intellectueel machtsvertoon of de winst van een (veronderstelde) grote opdracht. Of – en dat is nog wel de meest suffe vorm van dit fenomeen – iemands ‘pen schiet uit’ en hij of zij beleeft een esthetische trip over de rug van het noodlot.

De lijst is lang en veelkleurig. Denk aan de talloze schitterende nieuwe daken die werden ontworpen voor de Notre Dame, vaak al terwijl de brand nog woedde. Of het ontwerp voor een high school met gebogen gangen ter voorkoming van onnodig veel slachtoffers bij shootings. Of de vele voorbeelden van architectonisch verantwoorde bouwsystemen voor vluchtelingenkampen die bezien vanuit het perspectief van crisismanagement vrijwel direct door de mand vallen. Denk ook aan de energieleverende (en daardoor kostenneutrale) muur voor de Amerikaans-Mexicaanse grens waarmee een Nederlands bureau de internationale pers haalde.

Ook de coronaramp leverde mooie voorbeelden op, zoals aantrekkelijk gepresenteerde conceptvoorstellen voor het corona-proof ziekenhuis van de toekomst, diverse ‘slimme’ bouwsystemen voor de vergroting van IC-capaciteit (lees: scheidingswandjes of zeecontainers), transparante theaterhelmen en smaakvol geserveerde ‘open deuren’ voor gezonde gebouwen en steden met meer ruimte, meer groen en consequent eenrichtingsverkeer. Het meest concrete voorbeeld – omdat het niet alleen bij een idee bleef – was het tijdelijke ziekenhuis in Wuhan dat in no-time werd gebouwd en inmiddels klaarblijkelijk weer verdwenen is. Een peperdure schijnoplossing voor een probleem dat wellicht met een beetje meer openheid en wat minder angst voor gezichtsverlies voorkomen had kunnen worden.

Waarschijnlijk komt het meest schrijnende, maar in ieder geval het meest controversiële voorbeeld in deze categorie, nog altijd van de Amerikaanse architect Lebbeus Woods, die in 1993 een publicatie uitbracht met de titel ‘War and Architecture’. Daarin liet hij zien hoe de kapotgeschoten gebouwen van Sarajevo de basis zouden kunnen zijn voor een nieuwe architectuur, door ze met behulp van puin en vliegtuigwrakken geschikt te maken voor ‘nieuwe vormen van bewoning’. Zijn tekeningen laten gebouwen zien met verheerlijkte verminkingen. Het geweld spat van de bladzijden af. Woods legde later uit dat hij verkeerd begrepen was, te wijten aan zijn ontoereikende toelichting.

U heeft gelijk; natuurlijk kun je deze ‘rampenplannen’ niet allemaal over een kam scheren. Ze zijn van verschillende orden en bovendien vaak zelfs oprecht goedbedoeld en onschuldig. Maar het blijft fascineren hoe bij ontwerpers die kansen ruiken het morele kompas nog weleens wil haperen. Of misschien hapert het helemaal niet, maar is in het licht van ‘schoonheid voor het oprapen’ de verleiding gewoon te groot. Een enkele keer levert het ronduit verwerpelijke voorstellen op, in sommige gevallen zijn ze prikkelend of vermakelijk. Maar zint eer ge begint, want vaak blijven dergelijke avonturen steken bij ronduit sneu.

Het artikel op Dezeen: Opposite Office proposes turning US Capitol into "fortress to protect democracy"

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

coronacrisis capitool ramp column joost ector

1	Twee gebouwen met studentenwoningen in hartje Rotterdam opgeleverd woensdag, 15 maart
2	Getrapt en uitwaaierend woongebouw is nieuw baken in centrum Lelystad donderdag, 16 maart
3	Tender voor zeventig meter hoge woontoren in Sluisbuurt Amsterdam dinsdag, 14 maart
4	Nieuwbouw op locatie ‘SoZa’ in Den Haag stap dichterbij woensdag, 15 maart
5	Ontwerp verbouwing en uitbreiding Haags Paleis van Justitie gepresenteerd woensdag, 15 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Tussenconclusie

Computer says no

Het nieuwe minimalisme

Geen druppel

Belgische toestanden

2022 in tien columns door Joost Ector

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Ook maar een mens

Stronteigenwijs

De oplossing wordt het volgende probleem

Kleine openbaringen

Op naar een succesvolle crisis

Het schaamteloze monument

We gaan het oplossen

Verleden voltooid

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Nieuwe partners en stek voor Ector Hoogstad Architecten

Adopteer een leek

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

Eenvoud

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

De erfenis van premier Halsema

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Help

Opgaven scholenbouw centraal op congres Architectenweb

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Een (on)mogelijk overmorgen

Studenten zetten Eindhoven weer in positief licht na rellen

De ultieme stagiair

IMF waarschuwt voor gevolgen coronacrisis voor vastgoedmarkt

Dividend und Verbrechen

Architectural Masters of the Metaverse

Op blote knieën naar Groningen

Klein leed

Andere nieuwsberichten

Voor Adri Duivesteijn was relatie tussen politiek en architectuur vanzelfsprekend

2 uur geleden

Afgelopen vrijdag is op 72-jarige leeftijd Adri Duivesteijn overleden. Architectuur vormde een rode draad in de loopbaan van de politicus en PvdA-prominent.

Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend

18 maart, 9:00

Er zijn tien projecten genomineerd voor de zestiende editie van de jaarlijkse Amsterdamse Architectuurprijs, heeft architectuurcentrum Arcam zaterdag bekendgemaakt.

Drijvende installatie van Kunlé Adeyemi in vijvers Nieuwe Instituut

17 maart, 2:02

In een drijvend paviljoen en een aantal pontons vinden van 14 mei tot en met 22 oktober verschillende activiteiten plaats. Het is voor het eerst dat het drijvende werk van de Nigeriaans-Nederlandse architect in ons land te zien is.

Rembrandthuis heropent na verbouwing

17 maart, 11:36

Het museum heeft er meer publieke ruimte bij gekregen, de routing door het gebouw is verbeterd en ruimtes zijn vernieuwd. BiermanHenket is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Minister stuurt 'energiefixers' langs in wijken met slecht geïsoleerde huizen

1 uur geleden

Het kabinet zet extra vaart achter maatregelen om energiearmoede tegen te gaan.

Nederland mede-organisator VN-conferentie over water

Vandaag, 10:40

Wereldwijd moet meer aandacht komen voor schoon en veilig drinkwater, bescherming tegen overstromingen en droogte en voor de betaalbaarheid van drinkwater. Dat wordt de inzet van een grote VN-conferentie in New York.

ING: kopers eerste huis historisch veel kwijt aan hypotheek

17 maart, 1:22

De hypotheekrentes zijn afgelopen jaar razendsnel gestegen en de inkomens konden dat tempo niet bijbenen.

Bouwwereld reageert verdeeld op verkiezingswinst BBB

17 maart, 9:52

Zo vraagt de branchevereniging van bouwmaterialen NVTB zich af wat BBB concreet voor plannen heeft en hoe deze van invloed zullen zijn op de bouwsector.