Joost Ector

Rampenplannen

2 februari 2021, 9:15

Je kon erop wachten. Daags nadat rechtsextremisten in Washington het Capitool bestormden verscheen er op Dezeen een bijzonder bericht. Kennelijk was er een ijverige architect geweest die niet zoals de meeste mensen gespannen CNN had gevolgd om te zien hoe die vreselijke situatie zich zou ontwikkelen, maar meteen aan de slag was gegaan met het bedenken van een oplossing. Resultaat: een prachtig ontwerp voor een totaal gefortificeerd Capitool. Uitsluitend bedoeld als discussiestuk, uiteraard, maar in die zin te mooi om waar te zijn.

Want welke discussie zou je hierover dan moeten voeren? Het zijn namelijk hele mooie tekeningen, haast apocalyptisch van sfeer en toch aantrekkelijk. Grotendeels in zwartwit, met onbestemde zwarte luchten en onheilspellende lichtval. Er is ook ruimte voor humor: op een van de tekeningen wordt een grote ballon opgelaten die een karikatuur van Trump voorstelt. En het voorstel is niet zomaar uit de lucht gegrepen. De bijgevoegde plattegrond is gebaseerd op die van historische kastelen en forten en ziet er prachtig uit, met kloeke ronde bolwerken op de hoeken en driehoekige uitbouwen als gestileerde bastions. Niet helemaal volgens de regelen der vestingbouwkunst, maar grafisch heel aantrekkelijk. Ook de gevels zien er indrukwekkend uit en de maker laat niet na om te verduidelijken dat ze kunnen worden gemaakt uit gerecyclede baksteen. Mooi meegenomen!

Het is een zeer illustratief voorbeeld van een fantastische niche in de architectuur, plannen waarbij een misstand of calamiteit door een ontwerper bewust of onbewust wordt misbruikt voor eigen gewin, onder het mom van het ‘aanzwengelen van een discussie’ – wat desondanks zelden gebeurt. Dat gewin kan allerlei vormen aannemen: naamsbekendheid, intellectueel machtsvertoon of de winst van een (veronderstelde) grote opdracht. Of – en dat is nog wel de meest suffe vorm van dit fenomeen – iemands ‘pen schiet uit’ en hij of zij beleeft een esthetische trip over de rug van het noodlot.

De lijst is lang en veelkleurig. Denk aan de talloze schitterende nieuwe daken die werden ontworpen voor de Notre Dame, vaak al terwijl de brand nog woedde. Of het ontwerp voor een high school met gebogen gangen ter voorkoming van onnodig veel slachtoffers bij shootings. Of de vele voorbeelden van architectonisch verantwoorde bouwsystemen voor vluchtelingenkampen die bezien vanuit het perspectief van crisismanagement vrijwel direct door de mand vallen. Denk ook aan de energieleverende (en daardoor kostenneutrale) muur voor de Amerikaans-Mexicaanse grens waarmee een Nederlands bureau de internationale pers haalde.

Ook de coronaramp leverde mooie voorbeelden op, zoals aantrekkelijk gepresenteerde conceptvoorstellen voor het corona-proof ziekenhuis van de toekomst, diverse ‘slimme’ bouwsystemen voor de vergroting van IC-capaciteit (lees: scheidingswandjes of zeecontainers), transparante theaterhelmen en smaakvol geserveerde ‘open deuren’ voor gezonde gebouwen en steden met meer ruimte, meer groen en consequent eenrichtingsverkeer. Het meest concrete voorbeeld – omdat het niet alleen bij een idee bleef – was het tijdelijke ziekenhuis in Wuhan dat in no-time werd gebouwd en inmiddels klaarblijkelijk weer verdwenen is. Een peperdure schijnoplossing voor een probleem dat wellicht met een beetje meer openheid en wat minder angst voor gezichtsverlies voorkomen had kunnen worden.

Waarschijnlijk komt het meest schrijnende, maar in ieder geval het meest controversiële voorbeeld in deze categorie, nog altijd van de Amerikaanse architect Lebbeus Woods, die in 1993 een publicatie uitbracht met de titel ‘War and Architecture’. Daarin liet hij zien hoe de kapotgeschoten gebouwen van Sarajevo de basis zouden kunnen zijn voor een nieuwe architectuur, door ze met behulp van puin en vliegtuigwrakken geschikt te maken voor ‘nieuwe vormen van bewoning’. Zijn tekeningen laten gebouwen zien met verheerlijkte verminkingen. Het geweld spat van de bladzijden af. Woods legde later uit dat hij verkeerd begrepen was, te wijten aan zijn ontoereikende toelichting.

U heeft gelijk; natuurlijk kun je deze ‘rampenplannen’ niet allemaal over een kam scheren. Ze zijn van verschillende orden en bovendien vaak zelfs oprecht goedbedoeld en onschuldig. Maar het blijft fascineren hoe bij ontwerpers die kansen ruiken het morele kompas nog weleens wil haperen. Of misschien hapert het helemaal niet, maar is in het licht van ‘schoonheid voor het oprapen’ de verleiding gewoon te groot. Een enkele keer levert het ronduit verwerpelijke voorstellen op, in sommige gevallen zijn ze prikkelend of vermakelijk. Maar zint eer ge begint, want vaak blijven dergelijke avonturen steken bij ronduit sneu.

Het artikel op Dezeen: Opposite Office proposes turning US Capitol into "fortress to protect democracy"

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

coronacrisis capitool ramp column joost ector

1	MVRDV en Mecanoo bij finalisten in architectuurcompetitie voor ‘landmark’ woensdag, 7 mei
2	Cityförster en Atelier Gram ontwerpen woontoren met collectieve voorzieningen voor Tirana woensdag, 7 mei
3	Tijdelijke remise Museumtramlijn Amsterdam met verrassende ornamentiek dinsdag, 6 mei
4	Evenwichtige woonomgeving op voormalig fabrieksterrein Van Besouw Goirle dinsdag, 6 mei
5	Architectenweb organiseert Avond met De Zwarte Hond woensdag, 7 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Tussenconclusie

7 juni 2022

Computer says no

6 september 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

9 januari 2024

6 februari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Woontop

4 juni 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

6 mei

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Faust in Canada

5 november 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De tweede helft

3 september 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Nieuwe partners en stek voor Ector Hoogstad Architecten

8 mei 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

8 april 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Eenvoud

5 februari 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

Varkens

6 juni 2017

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017

De Zaak Naturalis

4 april 2017

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Stoïcijnse Schoonheid

7 februari 2017

Tijdbom

10 januari 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Help

7 juni 2016

Opgaven scholenbouw centraal op congres Architectenweb

17 mei 2016

Omdat het kan!

3 mei 2016

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016

Studenten zetten Eindhoven weer in positief licht na rellen

2 februari 2021

De ultieme stagiair

2 maart 2021

IMF waarschuwt voor gevolgen coronacrisis voor vastgoedmarkt

30 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

4 januari 2022

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

10 januari 2023

7 februari 2023

7 maart 2023

4 april 2023

5 september 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur

Gisteren, 13:15

De gemeente De Wolden heeft een nieuw multifunctioneel gebouw, met onder meer een sporthal, bibliotheek, theaterzaal, zorgvoorzieningen en ontmoetingsruimten. Bct architecten en ArchiTech Company ontwierpen het gebouw met een opvallende lattengevel.

Bouw hout-hybride woontoren in Amstelveen stap dichterbij

Gisteren, 11:51

De omgevingsvergunning voor Amstelwood is onherroepelijk. Het zestien verdiepingen tellende gebouw is ontworpen door Team V Architectuur en krijgt een hybride constructie met hout. De bouw start naar verwachting later dit jaar.

3D gebreid textiel van SO-IL vormt ruimtelijk web in Venetiaanse Arsenale

Gisteren, 09:27

Tussen de kolommen van de Corderie in de Arsenale in Venetië hangt een web uit natuurlijke vezels. De installatie heet Necto en is ontworpen door SO-IL, Mariana Popescu en TheGreenEyl in het kader van Architectuurbiënnale in Venetië.

Stuur nu jullie project in voor de prijs voor Woongebouw van het Jaar 2025

Gisteren, 09:00

Hebben jullie een woongebouw in Nederland ontworpen dat in de periode van 1 september 2024 tot en met 31 augustus 2025 opgeleverd of voltooid is? Stuur dat dan nu in voor de Architectenweb Awards 2025! Deadline is 27 juni 2025.

Sociale veiligheid TU Delft volgens peiling nog ver te zoeken

Gisteren, 17:20

Van de ruim vijfhonderd medewerkers die de vragenlijst invulden, zegt 43 procent in het afgelopen jaar grensoverschrijdend gedrag te hebben ervaren.

Nieuwe vertraging dreigt voor renovatie Binnenhof

Gisteren, 10:14

In een rapport over de verbouwing dat BBB-minister Mona Keijzer (Volkshuisvesting) met de Tweede Kamer heeft gedeeld, staat een nieuw risico op vertraging door “spanning” tussen de planningen van aannemers en de totale planning.

Woningcorporaties dreigen met juridische stappen om kabinet aan afspraken te houden

8 mei, 4:20

Het bevriezen van de huren van sociale huurwoningen heeft grote gevolgen juist voor woningzoekenden en huurders, stelt vereniging voor woningcorporaties Aedes.

Kamernet: studentenkamer is ruim zes procent duurder dan vorig jaar

8 mei, 12:27

Amsterdam is de duurste studentenstad om in te wonen.

Herstel ‘onveilige’ vloer waterschapskantoor kost ruim tien miljoen

8 mei, 11:24

Het Waterschap Rijn en IJssel heeft besloten alle vloeren van het hoofdkantoor in Doetinchem te renoveren, omdat ze onveilig zouden zijn.

Nationale Parken: kabinet laat ons vallen met schrappen financiering

7 mei, 4:18

De Nationale Parken vinden dat het kabinet “alle grenzen van redelijkheid en fatsoen overschrijdt” door de financiële bijdrage vrijwel volledig in te trekken.

Ga naar het nieuws-archief