Want ik geloof

5 maart 2019, 10:18

Mijn collega en ik waren te gast bij CERN in Genève, het beroemde Europese centrum voor kernonderzoek. CERN is het instituut van de Large Hadron Collider, de deeltjesversneller – 26 kilometer lang in een cirkelvormige tunnel onder Zwitserland en Frankrijk – waarmee grensverleggend onderzoek wordt gedaan naar de elementaire bouwstenen van de natuur.

Protonen worden onder extreme omstandigheden versneld tot bijna de snelheid van het licht en dan met elkaar in botsing gebracht, waarbij ze uit elkaar spatten in verschillende leptonen, bosonen en quarks. Hier werd in 2013, bijna vijftig jaar na de voorspelling, het bestaan bewezen van het Higgs-boson, ofwel het ‘God-deeltje’.

Nu de versneller stilligt vanwege een (geplande) revisie was er gelegenheid om in de tunnel af te dalen en de gigantische apparatuur van dichtbij te zien. En de mogelijkheid om de sfeer te proeven in ’s werelds meest geavanceerde onderzoeksinstituut. Voor ons – architecten die zich bezighouden met kennislandschappen, omgevingen waarin kennis wordt ontwikkeld en gedeeld – een kans die we niet konden laten lopen, zeker omdat we werden rondgeleid door wetenschappers die ons tot in detail wisten te vertellen wat er precies gebeurt op het gigantische CERN-complex.

Het was fascinerend. We zagen het Alice-experiment, de enorme detectoren waarin de daadwerkelijke botsingen plaatsvinden en waarmee deze ‘events’ worden gedocumenteerd. We zagen de tunnel met de feitelijke versneller, een stalen buis met een diameter van zo’n 80 centimeter waarin supermagneten (afgekoeld tot 2 Kelvin, net boven het absolute nulpunt!) de protonenbundels versnellen en in goede banen leiden. We zagen de ‘antimatter factory’ en het gigantische computercentrum waar alle CERN-data wordt verwerkt (in 2016 een kleine 50 petabyte!). We stonden nog even oog in oog met de PC die Tim Berners-Lee gebruikte toen hij hier het internet uitvond, ook bij CERN. Stel je voor: de oer-pc die in z’n eentje ooit het hele internet was!

Wat zeker ook fascineerde waren de uitgesproken beroerde gebouwen. Ouderwets, versleten, somber en verwaarloosd. Helemaal niet wat wij hadden verwacht of gehoopt. We hadden ons CERN voorgesteld als een soort wetenschapsparadijs met uitdagende communicatieve gebouwen, helder en open, een gelukkig huwelijk tussen hightech en mooie natuur, met die combinatie van calvinistische strengheid en astronomische budgetten die zo onlosmakelijk met Zwitserse architectuur verbonden is. Niets van dat alles.

Ik durfde te vragen. Waarom was CERN zo belabberd behuisd? De rondleidende wetenschapper keek licht verstoord, want deze vraag ging niet over natuurkunde. Hij gaf het antwoord dat ik op andere plekken al zo vaak had gehoord: we steken ons geld liever in experimenten dan in stenen. Die was makkelijk te pareren. Op het totale budget van CERN zou zelfs een forse investering in betere gebouwen tenslotte nauwelijks merkbaar zijn.

En het belang van duurzaamheid dan? Weer die blik, vergezeld met een antwoord dat je een koekje van eigen deeg zou kunnen noemen. Op de totale energieconsumptie van CERN was het isoleren van gebouwen feitelijk betekenisloos. Dat sprak toch voor zich? Toen pas realiseerde ik me dat ik mezelf nog niet als architect had voorgesteld. De blik veranderde van verstoord in geamuseerd.

Ik speelde mijn laatste en naar eigen inzicht beste troeven. Het mocht toch duidelijk zijn dat goede architectuur enorm zou helpen bij het aantrekken van talent, het prikkelen van creativiteit en het bieden van inspiratie? Niet in de laatste plaats door het stimuleren van interactie binnen de CERN-gemeenschap, het faciliteren van samenwerking op het allerhoogste niveau, zodat je samen de vruchten zou kunnen plukken van een optimale bundeling van intellect en inzicht! Waarom zou je jezelf die toegevoegde waarde van architectuur willen ontzeggen? Gaandeweg vormde zich een glimlach op het gezicht van de natuurkundige. Een die meewarigheid verried.

Natuurlijk zou ook ik kunnen snappen dat het meest prestigieuze onderzoeksinstituut ter wereld zichzelf niet met architectuur hoefde aan te prijzen om de allerknapste koppen aan zich te binden. En dat deze mensen zo sterk intrinsiek gemotiveerd zijn dat gebouwen daaraan nauwelijks nog iets kunnen toevoegen. En bovendien: dat verhaal over inspiratie en zo, was dat aangetoond?

Ik vermoed dat ik nu zelf verstoord keek. Hier werd ik aangesproken op de zwakke plek in de theorie over de toegevoegde waarde van architectuur, namelijk: hard bewijs ontbreekt. Ik hernam me en stak een gloedvol betoog af over de meerwaarde van excellente architectuur, die weliswaar heel lastig objectief te bepalen is, maar die iedereen natuurlijk overduidelijk zelf kan ervaren in de meest fantastische gebouwen en voorbeeldige internationale campussen. Als je er tenminste voor open staat.

Dus architectuur is eigenlijk een soort religie? De genadeklap. Bewonderenswaardig vlak gebracht en zonder triomfantelijkheid, wat erop wees dat het wat hem betrof om een retorische vraag ging. Hij keek nu ronduit tevreden; dit was het eind van de discussie. Zelf was ik was nauwelijks minder blij met dit begin van een nieuw inzicht met allerlei intrigerende implicaties.

Een bijzonder ideeënrijke plek, dat CERN. Nu al. Kun je nagaan wat er nog kan gebeuren als de bewoners ooit zo verstandig worden om in architectuur te gaan geloven…

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector column cern

1	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
2	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
3	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
4	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april
5	Mid-rise Milaan dinsdag, 23 april

Want ik geloof

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Sofie De Caigny nieuwe voorzitter Commissie Omgevingskwaliteit en Cultureel Erfgoed Rotterdam

Podcasts en publicatie over realiseren ruimtelijke kwaliteit bij stedelijke ontwikkeling

Vakjury en publiek kennen Alliander Westpoort Gouden A.A.P. 2024 toe

Crematorium met rouwhof voor begraafplaats St. Barbara in Den Haag

Tweede Kamer neemt nieuwe huurwet aan

Brabant gaat door met stikstofaanpak en ziet op termijn ruimte

Kamer wil ‘tochtkorting’ voor huurder slecht geïsoleerde woning

Provincie Friesland en gemeenten weer op één lijn over woningbouw

Vastgoedadviseur: winkelleegstand binnensteden loopt op

Terugluisteren: Violette Schönberger in Nooit Meer Slapen