Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020, 9:15
Dat de tweede golf tot minder ziekenhuisopnames leidt en er vooralsnog minder patiënten op de IC belanden, schijnt twee oorzaken te kennen. De eerste is een verbeterde behandelmethode met virusremmers en bloedverdunners. De tweede is een generatiekloof. Volgens het RIVM waren het vooral jongeren die het virus deze zomer meebrachten uit Zuid-Frankrijk en Spanje om het vervolgens hier te verspreiden op de universiteit, in de kroeg en in huiselijke kring. Ondertussen namen ouderen weinig risico’s en kozen ze voor het voortzetten van hun zelfisolatie. Zo onderstreept de pandemie een samenhang tussen kwetsbaarheid en eenzaamheid die daarvoor al bestond en daarna vermoedelijk zal blijven bestaan. Tenzij we ingrijpen.

De makkelijkste manier om met het vraagstuk rond eenzaamheid bij ouderen om te gaan is om er gewoon niet te lang bij stil te staan. Daarbij worden we geholpen door de beeldvorming in de media en in de reclame. Als je op televisie mensen op leeftijd ziet gaat het vrijwel altijd om een vertekend beeld. Headbangende negentigers op een surfplank, of een honderdjarige die met zijn looprek rondjes loopt door de tuin om geld in te zamelen voor coronazorg; vrijwel altijd zijn het de uitzonderingen die het beeld bepalen. De minder vitale of zelfs pijnlijke gevallen zien we nauwelijks en eenzaamheid onttrekt zich sowieso per definitie aan het oog. Moeilijk te zien, dus makkelijk te vergeten.

Tot een jaar of vijfenzeventig valt het volgens onderzoek allemaal nog best mee. Maar vanaf deze leeftijd voelen ouderen zich significant vaker eenzaam dan andere leeftijdscategorieën; partners overlijden, overige relaties lopen in aantal terug en lichamelijke beperkingen zorgen voor een beperktere keus aan activiteiten en een afnemende actieradius. Boven de tachtig lopen de percentages snel op. Met name mensen die aangewezen zijn op verpleeghuiszorg voelen zich geïsoleerd en alleen. Ook in kwantitatieve zin is het probleem groot: Nederland telt in 2030 ruim 2,1 miljoen vijfenzeventigplussers, ofwel 11,4% van de bevolking. Dit percentage neemt na 2030 niet af; de vergrijzing is geen golf, maar een nieuwe normaal.

Vanzelfsprekend is deze groep nauwelijks nog in staat om het probleem zelf op te lossen. Daarvoor zijn ze afhankelijk van jongere generaties, die dus een dubbele reden hebben om naar een oplossing te zoeken: niet alleen helpen ze de ouderen van nu ermee, ze voorkomen ook dat ze straks zelf in eenzelfde machteloze situatie van afhankelijkheid belanden.

Het roer moet dus om, liefst zo snel mogelijk. We moeten zorgen voor indrukwekkende aantallen levensloopbestendige woningen of appartementen in aangenaam en overdadig groen, gebouwd op de mooiste plekken van de stad, midden in het leven. Plekken die privacy bieden terwijl ze intrinsiek dichtbij zijn – niet alleen in absolute afstand gemeten maar ook in psychologisch opzicht, zodat er een voedingsbodem ontstaat voor overzichtelijke en gemengde gemeenschappen. Inclusieve samenlevingen waar ouderen echt in thuis horen, niet als figurant of toeschouwer maar juist ook als deelnemer. En zo lang mogelijk.

Dit is een organisatievraagstuk en een ontwerpopgave tegelijk. Die opgave van verbinding grijpen we nu al in tal van architectuurprojecten met beide handen aan om de cultuur binnen bedrijven of onderwijsinstellingen hechter te maken door middel van doordachte architectonische kwaliteit. De opgave waar het hier om gaat is een slag complexer, maar daarom ook nóg interessanter: hoe ontwerpen we woonomgevingen waarin we zelfstandigheid combineren met een verleiding tot betekenisvolle interactie? Hoe zorgen we voor meer betrokkenheid tussen bewoners en tegelijkertijd voor relaties met de buitenwereld? Boeiende uitdagingen die uitstekend passen in de grote opgave van onze tijd, en toch hebben we in het debat over de inclusieve stad nog te weinig oog voor ouderen. Wanneer we ze in dat denken de plek toekennen die ze toekomt, begrijpen we ineens ook veel beter dat het begrip inclusiviteit een betekenis moet krijgen van actieve betrokkenheid, ver voorbij het tegengaan van uitsluiting.

De lockdown – hopelijk eenmalig – heeft ons geconfronteerd met een vorm van ‘eenzaamheid light’ die voor velen toch al snel ondraaglijk werd. Daaruit zouden we conclusies moeten trekken. Het wordt hoog tijd om een eind maken met die fixatie op ‘starters’ en ons juist te richten op ‘finishers’. We zijn het ze verplicht, want ze rekenen op ons. En wie verder vooruit durft te kijken naar zijn eigen leven weet dat hij ook zichzelf er een dienst mee bewijst. Wie bovendien zijn blik verbreedt snapt dat we op deze manier de woningmarkt veel effectiever van het slot halen. Door relatief kapitaalkrachtige ouderen aan te zetten tot bewegen stroomt er kapitaal in de markt en ontstaat de schuifruimte waar starters naar zoeken. En langer thuis betekent langer zelfredzaam en dus een ontlasting van de zorg. Als ik goed tel zitten we daarmee minstens op een win-win-win-win-winsituatie.


Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector ouderenhuisvesting ouderenzorg eenzaamheid column coronacrisis pandemie levensloopbestendige woningen

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde video's

Andere nieuwsberichten

CPO meer&deel grote winnaar Dirk Roosenburgprijs 2025
17 oktober, 3:37

Gedetailleerde 3D-geprinte maquette toont ruimtelijke ontwikkeling Amsterdam
17 oktober, 2:56

Woongebouwen door VdpArchitecten vormen nieuwe 'voorkant' Groningse Oosterparkwijk
17 oktober, 1:48

Het Cultuurfonds kent subsidie toe aan biobased paviljoen voor Amsterdamse Bos ontworpen door Space Encounters
17 oktober, 11:07

Sweco neemt groot Belgisch architectenbureau over
17 oktober, 4:23

IMF: geen forse huizenprijsdaling bij einde hypotheekrenteaftrek
17 oktober, 12:14

EIB: 75.000 nieuwe voltijdse arbeidskrachten nodig in de bouw
17 oktober, 10:11

Groningen worstelt met afronding dertig kilometer lang fietspad naar Assen
16 oktober, 3:25

PBL: minimaal 150.000 hectare meer natuur nodig in 2050
16 oktober, 11:37

Afaina de Jong wint Amsterdamprijs voor de Kunst 2025
15 oktober, 3:19
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan