Joost Ector

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020, 9:15

Dat de tweede golf tot minder ziekenhuisopnames leidt en er vooralsnog minder patiënten op de IC belanden, schijnt twee oorzaken te kennen. De eerste is een verbeterde behandelmethode met virusremmers en bloedverdunners. De tweede is een generatiekloof. Volgens het RIVM waren het vooral jongeren die het virus deze zomer meebrachten uit Zuid-Frankrijk en Spanje om het vervolgens hier te verspreiden op de universiteit, in de kroeg en in huiselijke kring. Ondertussen namen ouderen weinig risico’s en kozen ze voor het voortzetten van hun zelfisolatie. Zo onderstreept de pandemie een samenhang tussen kwetsbaarheid en eenzaamheid die daarvoor al bestond en daarna vermoedelijk zal blijven bestaan. Tenzij we ingrijpen.

De makkelijkste manier om met het vraagstuk rond eenzaamheid bij ouderen om te gaan is om er gewoon niet te lang bij stil te staan. Daarbij worden we geholpen door de beeldvorming in de media en in de reclame. Als je op televisie mensen op leeftijd ziet gaat het vrijwel altijd om een vertekend beeld. Headbangende negentigers op een surfplank, of een honderdjarige die met zijn looprek rondjes loopt door de tuin om geld in te zamelen voor coronazorg; vrijwel altijd zijn het de uitzonderingen die het beeld bepalen. De minder vitale of zelfs pijnlijke gevallen zien we nauwelijks en eenzaamheid onttrekt zich sowieso per definitie aan het oog. Moeilijk te zien, dus makkelijk te vergeten.

Tot een jaar of vijfenzeventig valt het volgens onderzoek allemaal nog best mee. Maar vanaf deze leeftijd voelen ouderen zich significant vaker eenzaam dan andere leeftijdscategorieën; partners overlijden, overige relaties lopen in aantal terug en lichamelijke beperkingen zorgen voor een beperktere keus aan activiteiten en een afnemende actieradius. Boven de tachtig lopen de percentages snel op. Met name mensen die aangewezen zijn op verpleeghuiszorg voelen zich geïsoleerd en alleen. Ook in kwantitatieve zin is het probleem groot: Nederland telt in 2030 ruim 2,1 miljoen vijfenzeventigplussers, ofwel 11,4% van de bevolking. Dit percentage neemt na 2030 niet af; de vergrijzing is geen golf, maar een nieuwe normaal.

Vanzelfsprekend is deze groep nauwelijks nog in staat om het probleem zelf op te lossen. Daarvoor zijn ze afhankelijk van jongere generaties, die dus een dubbele reden hebben om naar een oplossing te zoeken: niet alleen helpen ze de ouderen van nu ermee, ze voorkomen ook dat ze straks zelf in eenzelfde machteloze situatie van afhankelijkheid belanden.

Het roer moet dus om, liefst zo snel mogelijk. We moeten zorgen voor indrukwekkende aantallen levensloopbestendige woningen of appartementen in aangenaam en overdadig groen, gebouwd op de mooiste plekken van de stad, midden in het leven. Plekken die privacy bieden terwijl ze intrinsiek dichtbij zijn – niet alleen in absolute afstand gemeten maar ook in psychologisch opzicht, zodat er een voedingsbodem ontstaat voor overzichtelijke en gemengde gemeenschappen. Inclusieve samenlevingen waar ouderen echt in thuis horen, niet als figurant of toeschouwer maar juist ook als deelnemer. En zo lang mogelijk.

Dit is een organisatievraagstuk en een ontwerpopgave tegelijk. Die opgave van verbinding grijpen we nu al in tal van architectuurprojecten met beide handen aan om de cultuur binnen bedrijven of onderwijsinstellingen hechter te maken door middel van doordachte architectonische kwaliteit. De opgave waar het hier om gaat is een slag complexer, maar daarom ook nóg interessanter: hoe ontwerpen we woonomgevingen waarin we zelfstandigheid combineren met een verleiding tot betekenisvolle interactie? Hoe zorgen we voor meer betrokkenheid tussen bewoners en tegelijkertijd voor relaties met de buitenwereld? Boeiende uitdagingen die uitstekend passen in de grote opgave van onze tijd, en toch hebben we in het debat over de inclusieve stad nog te weinig oog voor ouderen. Wanneer we ze in dat denken de plek toekennen die ze toekomt, begrijpen we ineens ook veel beter dat het begrip inclusiviteit een betekenis moet krijgen van actieve betrokkenheid, ver voorbij het tegengaan van uitsluiting.

De lockdown – hopelijk eenmalig – heeft ons geconfronteerd met een vorm van ‘eenzaamheid light’ die voor velen toch al snel ondraaglijk werd. Daaruit zouden we conclusies moeten trekken. Het wordt hoog tijd om een eind maken met die fixatie op ‘starters’ en ons juist te richten op ‘finishers’. We zijn het ze verplicht, want ze rekenen op ons. En wie verder vooruit durft te kijken naar zijn eigen leven weet dat hij ook zichzelf er een dienst mee bewijst. Wie bovendien zijn blik verbreedt snapt dat we op deze manier de woningmarkt veel effectiever van het slot halen. Door relatief kapitaalkrachtige ouderen aan te zetten tot bewegen stroomt er kapitaal in de markt en ontstaat de schuifruimte waar starters naar zoeken. En langer thuis betekent langer zelfredzaam en dus een ontlasting van de zorg. Als ik goed tel zitten we daarmee minstens op een win-win-win-win-winsituatie.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector ouderenhuisvesting ouderenzorg eenzaamheid column coronacrisis pandemie levensloopbestendige woningen

1	Plan voor woon-werkgebouw in M4H-gebied Rotterdam maandag, 03 mei
2	Rotterdam wil achthonderd woningen bouwen aan westzijde Piekstraat maandag, 03 mei
3	Bouw Bossa Nova-woontorens in Haarlem van start gegaan donderdag, 06 mei
4	Hotel Marina Beach aan boulevard Scheveningen geopend donderdag, 06 mei
5	Bouwkunde-kantine TU Delft wordt geheel vegetarisch dinsdag, 04 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Debat over 'renovatie van de volkshuisvesting'

Dividend und Verbrechen

Beloof gouden bergen

Ook maar een mens

Stronteigenwijs

De oplossing wordt het volgende probleem

Kleine openbaringen

Op naar een succesvolle crisis

Het schaamteloze monument

We gaan het oplossen

Verleden voltooid

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Adopteer een leek

Joost Ector: 'We vinden het moeilijk om geld aan onszelf uit te geven'

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

Eenvoud

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

De erfenis van premier Halsema

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Help

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Fantastic Voyage

Een (on)mogelijk overmorgen

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Andere nieuwsberichten

Eerste project van SO-IL in Mexico opgeleverd

7 mei, 3:36

Het gebouw is bedoeld als pilot voor sociale woningen in het centrum van de snelgroeiende stad. Om snel, efficiënt en tegen lage kosten te kunnen bouwen, hebben SO-IL en woningbouworganisatie IMUVI een speciale betonnen bouwsteen ontwikkeld.

Luxe en duurzame villa aan meer bij Grebbeberg

7 mei, 2:09

Aan het meer onder aan de Grebbeberg in Rhenen is een villa naar ontwerp van MIX architectuur opgeleverd. Vanaf het water gezien rijst Villa M op vanuit het talud, met een massieve leistenen plint en daarboven een lichtere bouwmassa.

Rotterdam Architectuur Maand in teken van de onderstroom

7 mei, 9:59

Het festivalhart bevindt zich ondergronds; in de parkeergarage Kruisplein komt een tentoonstelling met plannen en visies voor de toekomst van de stad. De jonge architect Enzo Valerio geeft de expositie vorm.

Ingetogen boetiekinterieur met warme accenten

6 mei, 3:55

Het ontwerp van Studio &Space voor een hooggesegmenteerde modeboetiek combineert een sobere basis met een zowel chique als vrouwelijke touch in het interieur.

Video: rechtbank Amsterdam

7 mei, 10:46

Consortium NACH vertelt over de opzet van het gebouw, en geeft een rondleiding.

Staat houdt rekening met rechtszaken rond aardbevingsschade

7 mei, 9:11

Het kabinet zegt te willen zorgen dat alle kosten als gevolg van aardbevingsschade die bij de NAM in rekening kunnen worden gebracht.

Strootman Landschapsarchitecten maakt visie voor passantenhaven Lochem

6 mei, 5:23

Gemeente Lochem en Waterschap Rijn en IJssel hebben Strootman Landschapsarchitecten gevraagd een samenhangende visie en planontwerp te maken.

Vier nieuwe vennoten voor awg architecten

6 mei, 10:07

Met Peter Van doninck, Maarten Verdonschot, Maarten Van Weverberg en Tim van der Wegen heeft het bureau nu negen vennoten.

'Normcommissies brandveiligheid zijn niet onafhankelijk'

6 mei, 9:02

De commissies die in Nederland normen opstellen voor de brandveiligheid van isolatiemateriaal zijn niet onafhankelijk, stellen experts in het programma Zembla.