Joost Ector

Plagiaat

7 februari, 9:22

Aanvankelijk dacht mijn collega naar een van onze eigen beelden te kijken, maar al gauw bleek dat de zaak anders in elkaar stak. Competitionline.com, dé website over alle aanbestedingen en architectuurprijsvragen in Duitsland, presenteerde het winnende plan voor een douanestation aan de Duits-Zwitserse grens. De opvallende luifel in het plan kan ik eenvoudig omschrijven: een kopie van ons ontwerp voor het ‘Bollendak’ boven het Utrechtse Stationsplein. Plagiaat, geen twijfel mogelijk. Wat hiervan te denken – en wat ertegen te doen?

Ik maak het wel eens vaker mee, heel af en toe, dat ik ergens een plan of gebouw zie waarin ik een bijzondere gelijkenis bespeur met iets dat ik zelf al eens heb bedacht. Bij nadere beschouwing blijkt in de meeste gevallen dat kwade opzet een reële mogelijkheid is maar dat het evenzeer voorstelbaar is dat iemand anders op eigen houtje een vergelijkbaar idee heeft gehad. Afhankelijk van mijn humeur en de kwaliteit van het verdachte plan voel ik me in zo’n situatie meestal verontwaardigd en heel soms gevleid. Vrijwel altijd laat ik het er maar gewoon bij zitten, zelfs als collega’s roepen ‘Dit kan toch niet?!’ Maar niets doen was dit keer geen optie, want er was geen ruimte voor twijfel. Dit was ordinair jatwerk.

“We moeten ze dwingen tot samenwerking,” riep iemand op kantoor. “Dan worden we er in ieder geval zelf ook nog wijzer van.” Tja. Dat ook bij ons de schoorsteen moet roken is inderdaad een feit, maar dit leek me wat al te opportunistisch. “Je zou ‘Utrecht’ inderdaad kunnen beschouwen als een concept, dat je in meerdere uitwerkingen kunt herhalen,” voegde iemand anders eraan toe. Ook daarvoor voelde ik weinig: zo hadden wij ons ontwerp toch niet bedoeld? Dat moest vooral iets onmiskenbaars worden voor juist díe plek. Ik zag nogal wat verschillen tussen de twee situaties. Of je bij het Utrechtse station of Hoog Catharijne naar buiten stapt en je blik omhoog laat leiden naar een gestileerde wolk is toch echt iets anders dan onder een dicht autodak zo snel mogelijk de grens over stuiven. Het gebaar was hier simpelweg niet op zijn plek.

Maar ook daar ging het niet om, besefte ik vervolgens. De kwestie was heel eenvoudig deze: zoiets doe je gewoon niet. Als je als ontwerper eer wilt hebben van je werk, om nog maar niet te spreken van plezier, dan laat je je toch niet verleiden tot platte na-aperij? Is de wil of de noodzaak om te winnen inmiddels zó groot? En ineens begreep ik de kern van de zaak. Ik stelde me voor dat ik in deze competitie als tweede was geëindigd achter iemand die overduidelijk leentjebuur gespeeld had. Twintig jaar cumulatief aanbestedingsleed maakte me bijna emotioneel. De domme en rotte afknijpcultuur van competities en aanbestedingen is al erg genoeg zonder dat we ook nog eens proberen elkáár te naaien… Het zit me hoog, zoals u merkt.

Ik besloot een brief te schrijven aan de ‘winnaars’ (een samenwerking van twee Duitse architectenbureaus) en de uitschrijver van de competitie. Of die laatste zich bewust was van de Utrechtse invloeden op het ontwerp stond tenslotte niet vast. Een week later volgde het gezamenlijk antwoord van alle partijen. Wie niet van een ouderwetse anticlimax houdt kan het slot van dit stukje gewoon laten zitten.

Aller-höflichst werd ons het volgende meegedeeld. Complimenten voor ons mooie portfolio, maar het project in Utrecht was ze tot op dat moment niet bekend. Bovendien was ze bij grondige bestudering met name opgevallen dat er juist heel veel verschillen waren. En natuurlijk was het niet de bedoeling dat hun ontwerp op het onze zou lijken; daar zouden ze streng op toezien in de uitwerking. Wilden we daar graag van op de hoogte gehouden worden? Dat kon. Selbstverständlich! De opdrachtgever sloot zich hier van harte bij aan, blijkbaar van nature eerder geneigd om gedoe te voorkomen dan de moreel juiste keuze te willen maken. Arme nummer twee…

En nu? Nu niets, natuurlijk. Hiervan een zaak maken is zinloos, want niet te winnen. Een beroep op eerlijkheid en redelijkheid was onze enige optie. Het schijnt dat de meeste mensen deugen – dat las ik tenminste ergens. Het zal wel gewoon mijn pech zijn dat ik zo vaak aanloop tegen de uitzonderingen die deze regel bevestigen. Waarschijnlijk zit er niks anders op dan over een paar jaar gewoon een andere grensovergang te kiezen.

Ondertussen blijven we maar onverstoorbaar doorgaan met goede en mooie plannen ontwerpen. Op eigen kracht. Zelf.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

1	Getrapt en uitwaaierend woongebouw is nieuw baken in centrum Lelystad donderdag, 16 maart
2	Nominaties Gouden A.A.P. 2023 bekend zaterdag, 18 maart
3	Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd woensdag, 22 maart
4	Team met ZUS, FARO en Juli wint tender woningbouw Fortunapark donderdag, 16 maart
5	SO-IL geeft cultureel ensemble de ruimte in oude glasfabriek maandag, 20 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

Het nieuwe minimalisme

Computer says no

Tussenconclusie

Klein leed

Op blote knieën naar Groningen

Dividend und Verbrechen

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Ook maar een mens

Stronteigenwijs

De oplossing wordt het volgende probleem

Kleine openbaringen

Op naar een succesvolle crisis

Het schaamteloze monument

We gaan het oplossen

Verleden voltooid

Faust in Canada

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

De tweede helft

Liefde in beton gegoten

Nieuwe partners en stek voor Ector Hoogstad Architecten

Adopteer een leek

Het bijna-gelijk van Baudet

Want ik geloof

Eenvoud

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

De erfenis van premier Halsema

Het eind van het begin

Laat je niet gek maken

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Genereuze Architectuur

Hoog tijd voor hout

Architectuur van bijna niets

De vergeten groente onder de deugden

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De Leefbare Stad

Smart

Waarom springen we niet?

Het moet weer eens gezegd

Varkens

De geruststellende domheid van slimme systemen

De Zaak Naturalis

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

Ruimte als instrument

Inclusief is het nieuwe exclusief

Bouw goed of bouw niet

Geen Nazomerdagdroom

Omdat het kan!

Dit komt niet vanzelf goed

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Fantastic Voyage

Architectural Masters of the Metaverse

Andere nieuwsberichten

Studio AAAN realiseert 'terpwoning' in polderlandschap nabij Rotterdam

Gisteren, 13:52

De woning, die op het uiteinde van een eilandje staat, is ontworpen als een helder volume met een opvallende uitkraging. Twee patio’s voorzien de woning over beide verdiepingen van daglicht.

Woningbouwproject The Hudsons naast het Dakpark opgeleverd

Gisteren, 11:37

Naast het Dakpark in Rotterdam is woningbouwproject The Hudsons opgeleverd. Het project in de wijk Bospolder-Tussendijken behelst vijf blokken met 142 woningen en twee commerciële ruimtes.

NOAHH en Poelmans Reesink tonen definitief ontwerp Sportpark Glanerbrook

21 maart, 5:30

Sportpark Glanerbrook in Geleen ondergaat de komende jaren een flinke vernieuwing en uitbreiding met een aantal gebouwen, waarbij gebouwen onderling én met het park een sterke eenheid vormen.

Consortium met RAU en DGMR gekozen voor Expo Osaka 2025

21 maart, 3:45

Het Nederlands paviljoen voor Expo 2025 Osaka wordt ontworpen en gebouwd door RAU, DGMR, experience design-studio Tellart en het Japanse bouwbedrijf Asanuma.

Amsterdam wil darkstores op bedrijventerreinen

19 minuten geleden

Wethouder Reinier van Dantzig geeft aan dat deze aanpak voor een fijnere woonomgeving moet zorgen.

Bijeenkomst over hoogwaardige modulaire woningbouw in Rosmalen

Gisteren, 15:23

Tot de sprekers behoren Marlies Zuidam (FAAM architects), Floor Arons (Arons en Gelauff Architecten) en Bjarne Mastenbroek (SeARCH).

‘Een op acht kantoren hoeft niet te voldoen aan duurzaamheidsregel’

Gisteren, 10:13

Ongeveer 12 procent van alle kantoren in Nederland is een monument dat niet hoeft te voldoen aan de duurzaamheidsregels, meldt vastgoedadviseur Savills.

Flink meer omzet voor bouwbedrijf Ballast Nedam

Gisteren, 09:28

Volgens de onderneming was het vooral een goed jaar voor de internationale tak met projecten in onder meer Luxemburg, Guinee en Sri Lanka.

'Aandeel sociale huurwoningen blijft ondanks kabinetsplannen dalen'

21 maart, 1:50

De neerdalende trend doet zich al tien jaar voor de plannen van woonminister De Jonge veranderen daar niets aan, stelt een oud-hoogleraar in een artikel.