Joost Ector

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017, 9:05

Bent u lekker uitgerust deze zomer? Fijn was het weer, die twee maanden waarin alles even op een net iets lager tempo gaat. Minder stress en meer tijd voor bezinning, om met hernieuwde energie te vlammen in de tweede helft van het jaar. Als u dit herkent is de kans echter groot dat u níet bij een architectenbureau werkt.

De zomerperiode heeft zich namelijk de afgelopen jaren behalve op toeristisch vlak op een andere manier tot hoogseizoen ontwikkeld: voor selectieprocedures. Het is tegenwoordig schering en inslag – in onze praktijk althans – dat opdrachtgevers vlak voor hun vertrek naar zonniger oorden nog even een selectieleidraad rondsturen, zodat ze na terugkeer meteen door kunnen met de beoordeling van de inzendingen. Het zal geen verrassing zijn dat die timing precies samenvalt met de periode waarin ook architecten en hun families er graag even tussenuit gaan. Met als gevolg een gedecimeerde en wisselende bezetting die een zomer lang tot over de pijngrens moet presteren. Een nare en onoplosbare situatie.

De laatste jaren zijn de klachten over Europees Aanbesteden en selectieprocedures in het algemeen wat minder hoorbaar geweest. Niet verwonderlijk: beggars can’t be choosers. Het werk was schaars, dus een paar passen extra zetten was onvermijdelijk. Maar nu de rook van de financiële crisis optrekt, wordt langzaam duidelijk dat het er allemaal bepaald niet beter op geworden is. De zomerhausse is hooguit een van de problemen en zeker niet het voornaamste.

Een andere vervelende trend is de fragmentatie van de te vergeven opdrachten. Volledige opdrachten – van eerste schets tot en met directievoering – zijn zeer zeldzaam geworden. Het is tenslotte veel ‘handiger’ om een voorlopig ontwerp te laten maken door een architect naar vrije keuze (want ‘Europees gezien’ vaak onder het drempelbedrag, dus niet wettelijk aanbestedingsplichtig) en dan direct daarna een tenderprocedure uit te schrijven voor de gecombineerde uitwerking en uitvoering. Op die manier krijg je een gebouw van het ‘merk’ van jouw voorkeur tegen de absoluut laagste prijs. Een paar dialoogrondes in de selectieprocedure zijn dan kennelijk genoeg om de integraliteit van het ontwerp te borgen, en auteursrechtelijke problemen worden gemakshalve ontkend.

De pitchlast neemt daarmee voor architectenbureaus exponentieel toe. Met een beetje pech mag je als architect tegenwoordig meedingen naar de opdracht voor een voorlopig ontwerp, naar een plek in een bouwteam, met het bouwteam naar de opdracht voor uitwerking en uitvoering en misschien zelfs nog wel naar de ontwerpopdracht voor het interieur. Daarmee is de omkering totaal: waar we als architecten ooit opdracht kregen en betaald werden om ons werk te doen, doen we inmiddels eerst al ons werk voor een één-op-vijf kans om een rekening te mogen sturen.

En dat allemaal vanuit het collectieve bijgeloof dat alle moeite en tijd die in dat voortdurende gepitch gaat zitten ook daadwerkelijk iets oplevert. Dat is echter maar helemaal de vraag. Iedereen kent zo langzamerhand de rekensommen die laten zien dat in onze economie een astronomisch bedrag wordt geïnvesteerd in een eindeloze hoeveelheid ontwerpen, offertes en plannen van aanpak, die na afwijzing regelrecht in de versnipperaar verdwijnen. Je moet als opdrachtgever wel erg naïef zijn om te denken dat jij, uitgerekend jij, als enige, daar daadwerkelijk profijt van hebt. Het is heel simpel: uiteindelijk wordt de prijs van deze schaamteloze verspilling, dit onverantwoordelijk affakkelen van geld, energie en creativiteit, door ons allemaal betaald. Er zijn uiteindelijk alleen maar verliezers.

Nee, ik heb niet de illusie dat ik daar iets aan kan veranderen. Ik geloof er nauwelijks meer in dat we hier zouden kunnen tenderen zoals we dat (binnen dezelfde Europese wetgeving!) momenteel in Frankrijk doen: redelijk betaald de strijd aanbinden met slechts twee concurrenten voor een substantiële volledige opdracht. Bij ons zal het tij zich niet laten keren. Afpersen en opbranden zijn inmiddels onlosmakelijk met onze cultuur verbonden. We zien wel hoe lang we het allemaal nog volhouden. Over maatschappelijk verantwoord en duurzaam gesproken…

Toch heb ik één kleine wens, gewoon omdat het erop lijkt dat die niet te veel gevraagd is. In de infrastructuur hebben Rijkswaterstaat, ProRail en marktpartijen afgesproken om in principe tijdens het zomer- en kerstreces niet meer te tenderen. Alstublieft, lieve opdrachtgevers in de architectuur, mogen mijn afgematte collega’s dan in ieder geval vanaf volgend jaar heel misschien weer hun zomers terug?

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector column zomer architectenselectie europese aanbestedingen

1	Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum vrijdag, 22 september
2	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
3	Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten donderdag, 21 september
4	Projectontwikkelaars vrezen ontslaggolf door crisis woningbouw woensdag, 20 september
5	NGA architecten wint selectie eerste zelfbouwkavel Amsterdam-Zuidoost donderdag, 21 september

Het moet weer eens gezegd

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Sfeervolle stadsdeelbibliotheek in oude supermarkt

Bouw houten woongebouw in gebiedsontwikkeling Oostenburg gestart

Herdenkingstuin in Charleroi voor slachtoffers Marc Dutroux

Winnaars Dutch Design Awards 2023 bekend

CPB: woningbeleggers profiteerden van strengere leennormen

Testcentrum voor hyperloops in Veendam gaat officieel beginnen

Duitse woningbouwsector wil 50 miljard om uit dip te komen

Hoogleraar: verbeter luchtkwaliteit snel om burgers te beschermen

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum