Joost Ector

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018, 9:30

Wat is de meerwaarde van architectuur? Lastige vraag. Er moet tenslotte veel in overweging genomen worden, want architectuur is een complex vak. Stedenbouwkundige inpassing bijvoorbeeld, ambachtelijkheid, conceptuele uitgangspunten, duurzaamheid, ruimtelijkheid, hergebruikswaarde, esthetiek, functionaliteit, economie, ga zo maar door. Toch zou het fijn zijn als we wat meer grip op architectonische kwaliteit zouden kunnen krijgen. Het zou ons leven als architecten namelijk veel makkelijker kunnen maken.

Voor veruit de meeste van onze opdrachtgevers is een gebouw een middel en geen doel. Een schooldirecteur bouwt een nieuwe school om daardoor bijvoorbeeld aantrekkelijker te worden voor nieuwe leerlingen en hun ouders, of om ervoor te zorgen dat leerlingen beter presteren, of om minder geld kwijt te zijn aan de gebouwexploitatie. Een projectontwikkelaar bouwt – uiteindelijk – om winst te maken. Een museumdirecteur om op nieuwe manieren te kunnen exposeren en zo meer bezoekers aan te trekken of bezoekers een intensere beleving te bieden.

Architecten hebben de neiging om het gebouw dat ze ontwerpen als het doel van een project te beschouwen. Terwijl ze feitelijk voor hun opdrachtgevers het middel realiseren dat hen in staat stelt om hun werkelijke doelen te bereiken. Dit besef kan architecten veel opleveren. Weersta als architect de verleiding om te blijven focussen op het gebouw, jouw output, en redeneer juist vanuit de outcome voor je opdrachtgever: betere studieresultaten, hogere huren of verkoopprijzen, meer en enthousiastere bezoekers.

In andere sectoren van de economie gebeurt dit consequenter en op een strategischer manier. De verzekeringsmaatschappij die niet langer polissen verkoopt maar – misschien wel met een breder aanbod aan diensten of zelfs met hele andere diensten – zorgt voor zekerheid. De elektronicagigant die niet langer lampen verkoopt maar juist licht aanbiedt, misschien zelfs wel in leaseconstructies of prestatiecontracten.

Het is heel zinvol om te redeneren vanuit de vraag: wat levert mijn ontwerp mijn opdrachtgever nou werkelijk op? Hoe bereikt mijn ontwerp zijn doelen? Zo gemotiveerd zijn ontwerpbeslissingen ineens veel makkelijker te verkopen. Je bent namelijk niet langer de bedenker van kostenverhogende capriolen die kunnen worden afgedaan als overbodige esthetische luxe – je bent ineens verhuisd naar de kant van het project waar waarde wordt gecreëerd door creatieve oplossingen aan te reiken.

Ik ben ervan overtuigd dat we zelfs nog een stap verder kunnen en moeten gaan. Laten we eens proberen om die prestaties aantoonbaar te maken. Bijvoorbeeld door te enquêteren, door waardestijgingen te monitoren, door integrale milieueffecten te berekenen, door mediaexposure te kwantificeren, door bijvoorbeeld met sensoren en modellen te meten en te testen of onze hypothese – elk ontwerp is tenslotte een stelling waarvan de ‘waarheid’ moet blijken – ook daadwerkelijk in de beoogde waarde wordt omgezet.

Die informatie is zeer waardevol. Door op die manier de prestaties van het ontwerp inzichtelijk te maken wordt het makkelijk om onze meerwaarde als architect voor de opdrachtgever aan te tonen. Je bent deel van de oplossing geworden en hoe effectiever je daaraan bijdraagt, hoe sterker je positie vanzelfsprekend wordt. Misschien wel zo sterk dat je je niet meer simpelweg laat vergoeden voor de bestede tijd, maar dat je gaat delen in de winst – in welke vorm dan ook – die jouw toegevoegde waarde genereert. Ook het overtuigen van nieuwe potentiële opdrachtgevers wordt een stuk makkelijker en waarschijnlijk kun je je effectiever onderscheiden van je concurrent. En natuurlijk helpt het verzamelen van inzichtelijke informatie over de prestaties van onze ontwerpen om ze steeds beter te maken. Mogelijk vertegenwoordigt die data zelfs waarde op manieren die we nog moeten bedenken.

De weerstand die ik regelmatig ervaar wanneer ik dit verhaal – al heel wat jaren nu – aan collega’s vertel blijft me verbazen. De een vindt architectuur per definitie ongrijpbaar. De volgende vindt dat ik de integraliteit van haar expertise ontken. Weer een ander vindt dat zijn architectuur vooral als kunst moet worden begrepen. De vierde wuift het weg als pseudowetenschap en schijnzekerheid. Een enkeling wordt zelfs een beetje boos en vindt het allemaal maar verwerpelijk neoliberaal economisme.

Mogelijk. Maar laten we het gewoon eens proberen in plaats van er al bij voorbaat voor weg te lopen. Laten we in tijden van purpose en big data de uitdaging aangaan om de maatschappij helderder dan ooit uit te leggen waarom en vooral hoe architectuur ertoe doet en wat we daarom werkelijk waard zijn. Gewapend met meer dan alleen onze blauwe ogen als middel om te overtuigen. Ik ben absoluut niet bang dat we ons vak daarmee zouden corrumperen of tekortdoen. Integendeel: we bewijzen de architectuur en onszelf op die manier een enorme dienst.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

onderzoek column joost ector evidence based design

1	Masterplan omvangrijke gebiedsontwikkeling Westland aangenomen dinsdag, 30 mei
2	Architectenweb symposium: ontwerpen met de natuur woensdag, 31 mei
3	Geschakelde woningen Statt geven steeg in Spijkerkwartier een gezicht dinsdag, 30 mei
4	EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand woensdag, 31 mei
5	Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger donderdag, 1 juni

Aantoonbare architectuur

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Studio Modijefsky ontwerpt rijk interieur voor café-restaurant Polly Goudvisch

Avond over 'Nieuwe vormentaal in houtarchitectuur’ in Pakhuis De Zwijger

Heldere uitstraling voor herontwikkeld kantoorpand in centrum Utrecht

EVA architecten ontwerpt demontabel houten kantoorpand

Nederland halverwege doel hernieuwbare energie: 15 procent

Woningplatform ziet interesse voor schaars huuraanbod stijgen

Toezichthouder: zonnepanelen via omvormer makkelijk te hacken

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

VDL Groep wil De Meeuw volledig overnemen

Noord-Holland vraagt 1,2 miljard voor landelijk gebied