Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016, 14:01

“Ontwerp het onmogelijke!” Met die kreet spoorde architect Wijdeveld zijn studenten aan om ongehinderd door de beperkingen van de werkelijkheid na te denken over een betere wereld. In de overtuiging dat daaruit zulke krachtige ideeën zouden ontstaan dat ze de grenzen van het mogelijke zouden verleggen en hun idealen zouden kunnen verwezenlijken.

Hebben architecten nog idealen? De ‘ismen’ zijn dood. Onze meerwaarde staat niet buiten kijf. De markt bepaalt. De crisis, die terugkijkend vooral een vertrouwenscrisis bleek waarvan de maatschappij niet makkelijk herstelt, heeft ons op onszelf teruggeworpen. Dapper werken we nu, kleinschalig, ambachtelijk, autarkisch en bottom-up, aan bescheiden oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken die nieuw toekomstig onheil moeten voorkomen. En dat is goed.

Toch zijn er signalen dat het hoog tijd wordt om ook weer op andere manieren naar ons vak en de toekomst ervan te kijken. Dagelijks lopen onze tijdlijnen vol met links naar artikelen en video’s over baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen en spraakmakende technologische vernieuwingen. Is het technotainment of is er meer aan de hand?

Weinig recente publicaties weten wat dat betreft onze tijd zo scherp en aansprekend te duiden als The Second Machine Age (2014) van MIT-economen Erik Brynjolffson en Andrew MacAfee. Ze betogen dat we aan het begin staan van een tijdperk van revolutionaire technologische vernieuwing dat qua impact vergelijkbaar is met de Industriële Revolutie. Van die Industriële Revolutie tonen ze overtuigend aan dat die voor de mensheid grotere gevolgen heeft gehad dan enige andere gebeurtenis ervoor of erna. En de volgende revolutie staat dus alweer voor de deur.

De kracht van het boek is dat het de vertaalslag maakt van technologie naar economische gevolgen. Met de inmiddels gekende voorbeelden als zelfrijdende auto’s, 3D-printen, digitale valuta, robots en zo verder, illustreren Brynjolffson en McAfee een virtuoze gedachtegang over de toekomst van onze welvaart en de verdeling ervan. Ze verhullen niet dat robotisering de arbeidsmarkt zal verstoren, maar geloven er heilig in dat – zoals dat ook na de Industriële Revolutie gebeurde – een nieuw evenwicht op een hoger niveau kan worden bereikt. Dat lukt alleen als mensen en nieuwe technologieën op een succesvolle manier hun krachten weten te bundelen. Dat alles leidt tot een aanstekelijk beeld van een ‘world of plenty’, waarin we nauwelijks nog werken en baden in weelde, en het is nog geloofwaardig ook.

Al lezend, smullend eigenlijk, begon ik me af te vragen in wat voor fysieke wereld deze techno-idylle zich zou afspelen. Welke ruimtelijke consequenties zouden deze ontwikkelingen kunnen hebben? Het lijstje werd elk hoofdstuk langer.

De zelfrijdende solar-gezinsauto wordt een exponent van de deeleconomie, waardoor parkeren tot het verleden behoort, met een nieuwe aanblik van de stad als gevolg. Die redenering kenden we al. Maar als we meer vrije tijd zullen hebben, wat betekent dat dan voor het ruimtegebruik? Zullen kantoren, bij uitstek de verzamelplaatsen voor het type arbeid dat aan robots ten prooi zal vallen, niet uiteindelijk gewoon definitief verdwijnen? Worden we dan echte stadsnomaden, overal op jacht naar inspiratie voor de creatieve meerwaarde die we leveren en voortdurend op zoek naar nieuwe ontmoetingsplekken?

Wat voor plekken en nieuwe programma’s horen daarbij? Betekent meer vrije tijd de doorbraak van de recreatiestad waarin steeds grotere hoeveelheden toerisme op een leefbare manier kunnen worden geïntegreerd? Wonen we nog wel op een vaste plek in een eigen huis? Hoe kunnen we flexibiliteit van een hogere orde realiseren?

Werk aan de winkel, lijkt mij. Met het Tweede Machinetijdperk breken ook voor de ontwerpgemeenschap gouden tijden aan. Nadenken over en studeren op de wereld van overmorgen, wetend dat die waarschijnlijk radicaal verschilt van die van vandaag, is urgent en essentieel. Niet alleen om te reageren op de verandering van buitenaf maar ook om zelf, vanuit onze eigen vakgebieden, richtinggevend en voorwaardenstellend te zijn, de wetenschap en de techniek uit te dagen, innovatie af te dwingen en vooral te inspireren.

Ontwerpen aan de ideale landschappen, steden en gebouwen van het Tweede Machinetijdperk is de nieuwe agenda voor ontwerpend Nederland. Droom het onmogelijke!

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector zelfrijdende auto ector hoogstad architecten derde machinetijdperk

1	Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal vrijdag, 4 juli
2	Gemeentehuis Rheden naar ontwerp van DP6 en Zenber opgeleverd woensdag, 2 juli
3	Mulder Zonderland ontwerpt berghut in Zwitserse Alpen donderdag, 3 juli
4	De Nijs, LEVS en Lüning ontwikkelen biobased bouwmethodiek ‘Tim’ die houtbouw flexibel en betaalbaar moet maken vrijdag, 4 juli
5	Boek belicht ruimtelijke geschiedenis van Den Haag door de eeuwen heen woensdag, 2 juli

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

Het moet weer eens gezegd

5 september 2017

De Leefbare Stad

5 december 2017

Help

7 juni 2016

Bas Jacobs en Reinier de Graaf over liquiditeitsval

21 januari 2016

Inclusief is het nieuwe exclusief

1 november 2016

De schijn van duurzaamheid bedriegt

7 maart 2017

Fantastic Voyage

2 februari 2016

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Nederlands autonoom vervoer in Dubai

15 maart 2017

Dit komt niet vanzelf goed

5 april 2016

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

Smart

7 november 2017

Ruimte als instrument

6 december 2016

Test zelfrijdende bus op openbare weg geslaagd

19 juli 2016

Bouw goed of bouw niet

4 oktober 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

Waarom springen we niet?

3 oktober 2017

Omdat het kan!

3 mei 2016

Tijdbom

10 januari 2017

Proef met zelfrijdende auto's geslaagd

16 maart 2016

Geen Nazomerdagdroom

6 september 2016

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

4 januari 2016

2050: architectuurkritiek

24 januari 2013

2050: economie

29 januari 2013

2050: ketenintegratie

28 januari 2013

15 januari 2013

25 januari 2013

14 januari 2013

17 januari 2013

22 januari 2013

2050: particulier initiatief

16 januari 2013

2050: energie

23 januari 2013

2050: slot (hoe 2050 nu al vorm krijgt)

30 januari 2013

2050: zorg

18 januari 2013

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Want ik geloof

5 maart 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

3 november 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

Column

Aan ons zal het niet liggen

3 juni

1 april

4 maart

6 februari 2024

5 september 2023

6 juni 2023

7 februari 2023

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

Varkens

6 juni 2017

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Studio Selva ontwerpt 379 verplaatsbare woningen op Circusterrein Hilversum

Vandaag, 11:17

Bijzonder aan het ontwerp is dat de woningen zonder bouwkundige aanpassingen op een later moment uit elkaar gehaald en permanent neergezet kunnen worden als acht aparte woonblokken op verschillende plekken.

Inzenden Apeldoornse Architectuurprijs 2025 geopend

Gisteren, 14:13

Voor de 22e keer organiseert Architectuurcentrum Bouwhuis de Apeldoornse Architectuur- en Publieksprijs. De editie van 2025 kent vier categorieën en in aanmerking komen projecten die zijn gerealiseerd in Apeldoorn tussen 1 juli 2022 en 1 juli 2025.

De Groene Bron biedt parkachtig woonmilieu op voormalige gemeentewerf Soest

Gisteren, 10:48

Op de locatie van de voormalige gemeentewerf in Soest is een woonensemble gerealiseerd naar ontwerp van architectenbureau Change.nl en Dijk&co Landschapsarchitectuur.

Meer foto's en video van Eurostar-terminal op Amsterdam Centraal

4 juli, 1:27

Na de opening van het eerste deel van de wachtruimte begin februari, is eind april ook het tweede deel ervan geopend. Meer foto's en een video tonen de Eurostar-terminal nu in zijn geheel.

VVD wil met fiscale maatregelen koopwoning bereikbaarder maken

Vandaag, 11:46

Starters moeten wat de liberalen betreft tot 75.000 euro belastingvrij kunnen sparen voor de koop van een eigen woning.

Klimaatvriendelijke investeringen in vier jaar tachtig procent omhoog

Vandaag, 09:25

Nederland is de afgelopen jaren in rap tempo meer gaan investeren in klimaatvriendelijke technieken, van elektrische auto's tot zonnepanelen.

Advies: huurbeleid versimpelen, minder belastingvoordeel koophuis

Gisteren, 16:19

Woonminister Mona Keijzer (BBB) heeft een zogeheten Interdepartementaal Beleidsonderzoek met adviezen over het huurbeleid naar de Tweede Kamer gestuurd.

Grote steden trekken fors meer kopers, blijkt uit hypotheekcijfers

Gisteren, 09:34

Het aantal aanvragen voor de aankoop van een woning nam in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht afgelopen kwartaal met bijna 24 procent toe ten opzichte van een jaar terug.

Tweede Kamer draait bezuiniging Nationale Parken terug – natuurorganisaties reageren opgelucht

4 juli, 11:30

De opluchting is groot bij de Nationale Parken en IVN Natuureducatie, nu de Tweede Kamer een voorgenomen bezuiniging van 24 miljoen euro op hun werk heeft teruggedraaid.