Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016, 14:01

“Ontwerp het onmogelijke!” Met die kreet spoorde architect Wijdeveld zijn studenten aan om ongehinderd door de beperkingen van de werkelijkheid na te denken over een betere wereld. In de overtuiging dat daaruit zulke krachtige ideeën zouden ontstaan dat ze de grenzen van het mogelijke zouden verleggen en hun idealen zouden kunnen verwezenlijken.

Hebben architecten nog idealen? De ‘ismen’ zijn dood. Onze meerwaarde staat niet buiten kijf. De markt bepaalt. De crisis, die terugkijkend vooral een vertrouwenscrisis bleek waarvan de maatschappij niet makkelijk herstelt, heeft ons op onszelf teruggeworpen. Dapper werken we nu, kleinschalig, ambachtelijk, autarkisch en bottom-up, aan bescheiden oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken die nieuw toekomstig onheil moeten voorkomen. En dat is goed.

Toch zijn er signalen dat het hoog tijd wordt om ook weer op andere manieren naar ons vak en de toekomst ervan te kijken. Dagelijks lopen onze tijdlijnen vol met links naar artikelen en video’s over baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen en spraakmakende technologische vernieuwingen. Is het technotainment of is er meer aan de hand?

Weinig recente publicaties weten wat dat betreft onze tijd zo scherp en aansprekend te duiden als The Second Machine Age (2014) van MIT-economen Erik Brynjolffson en Andrew MacAfee. Ze betogen dat we aan het begin staan van een tijdperk van revolutionaire technologische vernieuwing dat qua impact vergelijkbaar is met de Industriële Revolutie. Van die Industriële Revolutie tonen ze overtuigend aan dat die voor de mensheid grotere gevolgen heeft gehad dan enige andere gebeurtenis ervoor of erna. En de volgende revolutie staat dus alweer voor de deur.

De kracht van het boek is dat het de vertaalslag maakt van technologie naar economische gevolgen. Met de inmiddels gekende voorbeelden als zelfrijdende auto’s, 3D-printen, digitale valuta, robots en zo verder, illustreren Brynjolffson en McAfee een virtuoze gedachtegang over de toekomst van onze welvaart en de verdeling ervan. Ze verhullen niet dat robotisering de arbeidsmarkt zal verstoren, maar geloven er heilig in dat – zoals dat ook na de Industriële Revolutie gebeurde – een nieuw evenwicht op een hoger niveau kan worden bereikt. Dat lukt alleen als mensen en nieuwe technologieën op een succesvolle manier hun krachten weten te bundelen. Dat alles leidt tot een aanstekelijk beeld van een ‘world of plenty’, waarin we nauwelijks nog werken en baden in weelde, en het is nog geloofwaardig ook.

Al lezend, smullend eigenlijk, begon ik me af te vragen in wat voor fysieke wereld deze techno-idylle zich zou afspelen. Welke ruimtelijke consequenties zouden deze ontwikkelingen kunnen hebben? Het lijstje werd elk hoofdstuk langer.

De zelfrijdende solar-gezinsauto wordt een exponent van de deeleconomie, waardoor parkeren tot het verleden behoort, met een nieuwe aanblik van de stad als gevolg. Die redenering kenden we al. Maar als we meer vrije tijd zullen hebben, wat betekent dat dan voor het ruimtegebruik? Zullen kantoren, bij uitstek de verzamelplaatsen voor het type arbeid dat aan robots ten prooi zal vallen, niet uiteindelijk gewoon definitief verdwijnen? Worden we dan echte stadsnomaden, overal op jacht naar inspiratie voor de creatieve meerwaarde die we leveren en voortdurend op zoek naar nieuwe ontmoetingsplekken?

Wat voor plekken en nieuwe programma’s horen daarbij? Betekent meer vrije tijd de doorbraak van de recreatiestad waarin steeds grotere hoeveelheden toerisme op een leefbare manier kunnen worden geïntegreerd? Wonen we nog wel op een vaste plek in een eigen huis? Hoe kunnen we flexibiliteit van een hogere orde realiseren?

Werk aan de winkel, lijkt mij. Met het Tweede Machinetijdperk breken ook voor de ontwerpgemeenschap gouden tijden aan. Nadenken over en studeren op de wereld van overmorgen, wetend dat die waarschijnlijk radicaal verschilt van die van vandaag, is urgent en essentieel. Niet alleen om te reageren op de verandering van buitenaf maar ook om zelf, vanuit onze eigen vakgebieden, richtinggevend en voorwaardenstellend te zijn, de wetenschap en de techniek uit te dagen, innovatie af te dwingen en vooral te inspireren.

Ontwerpen aan de ideale landschappen, steden en gebouwen van het Tweede Machinetijdperk is de nieuwe agenda voor ontwerpend Nederland. Droom het onmogelijke!

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector zelfrijdende auto ector hoogstad architecten derde machinetijdperk

1	Definitief ontwerp RottaNova gepresenteerd woensdag, 24 februari
2	Amerikaans bureau maakt ontwerp Rijnhavenpark vrijdag, 26 februari
3	Transformatie Galeries Modernes Rotterdam tot hotel gestart maandag, 22 februari
4	Architecten presenteren geopende Rotterdamsebaan en Victory Boogie Woogietunnel maandag, 22 februari
5	Het feest der ontregeling dinsdag, 23 februari

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Verleden voltooid

We gaan het oplossen

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

2050: particulier initiatief

2050: ketenintegratie

2050: duurzaamheid

2050: slot (hoe 2050 nu al vorm krijgt)

2050: vakmanschap

2050: medialandschap

2050: onderwijs

2050: architectuurkritiek

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Bas Jacobs en Reinier de Graaf over liquiditeitsval

Fantastic Voyage

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Proef met zelfrijdende auto's geslaagd

Dit komt niet vanzelf goed

Omdat het kan!

Help

Test zelfrijdende bus op openbare weg geslaagd

Geen Nazomerdagdroom

Bouw goed of bouw niet

Inclusief is het nieuwe exclusief

Ruimte als instrument

Tijdbom

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Nederlands autonoom vervoer in Dubai

Het moet weer eens gezegd

Waarom springen we niet?

Smart

De Leefbare Stad

Architectuur van bijna niets

Laat je niet gek maken

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Andere nieuwsberichten

Kunstmuseum Den Haag: een gedroomd museum, bijgeschaafd door de gemeente

26 februari, 3:03

Vorige week vrijdag is in het Kunstmuseum Den Haag de tentoonstelling Het Gedroomde Museum geopend. Architectenweb is wezen kijken.

Amerikaans bureau maakt ontwerp Rijnhavenpark

26 februari, 9:11

Michael Van Valkenburgh Associates (MVVA) gaat het ontwerp voor het Rijnhavenpark in Rotterdam maken.

Oude Belgische paviljoen wordt permanente tentoonstellingsruimte in Namen

25 februari, 3:41

Het voormalige Belgische paviljoen van de wereldtentoonstelling in Milaan krijgt een nieuwe plek en een nieuwe bestemming. Op 13 maart opent het paviljoen in Namen voor een tijdelijke expositie.

Tinker verwerft ontwerpopdracht voor CERN Science Gateway

25 februari, 12:59

De opdracht betreft twee grote onderdelen van het nieuwe wetenschappelijke educatie- en dienstverleningscentrum van CERN, laat Tinker weten.

Publiek medecurator Amsterdam Light Festival 2021

26 februari, 12:06

Vanaf 10 maart kunnen bezoekers tien dagen lang stemmen op een van de werken die tijdens de afgelopen negen edities te zien zijn geweest.

'Afname vergunningen woningbouw werkt lang door in omzet architecten'

26 februari, 10:44

Zij zullen daarom minder profiteren van de verwachte heropleving van de bouw volgend jaar, denkt ABN AMRO.

Bouwbedrijf neemt circulaire sloper New Horizon over

25 februari, 10:56

New Horizon blijft autonoom opereren op de markt, maakten beide partijen donderdag bekend.

CDA en GroenLinks: steden hebben meer groen nodig

25 februari, 9:35

Twee Kamerleden overhandigen donderdag een initiatiefnota aan demissionair Landbouwminister Carola Schouten.

Vorig jaar meer vertrekkers uit de Randstad dan nieuwe aanwas

24 februari, 9:19

De trek uit de Randstad is een ontwikkeling die al langer gaande is, maar nam het afgelopen jaar sterker toe dan voorheen.

Hout gekapte eiken hergebruikt in vloer balzaal Paleis Het Loo

23 februari, 9:43

Paleis Het Loo gaat alle bomen in de monumentale lanen rondom het paleis omkappen, omdat de meeste eiken en beuken in slechte staat zijn en makkelijk kunnen omvallen.

Ga naar het nieuws-archief