Een (on)mogelijk overmorgen

5 januari 2016, 14:01

“Ontwerp het onmogelijke!” Met die kreet spoorde architect Wijdeveld zijn studenten aan om ongehinderd door de beperkingen van de werkelijkheid na te denken over een betere wereld. In de overtuiging dat daaruit zulke krachtige ideeën zouden ontstaan dat ze de grenzen van het mogelijke zouden verleggen en hun idealen zouden kunnen verwezenlijken.

Hebben architecten nog idealen? De ‘ismen’ zijn dood. Onze meerwaarde staat niet buiten kijf. De markt bepaalt. De crisis, die terugkijkend vooral een vertrouwenscrisis bleek waarvan de maatschappij niet makkelijk herstelt, heeft ons op onszelf teruggeworpen. Dapper werken we nu, kleinschalig, ambachtelijk, autarkisch en bottom-up, aan bescheiden oplossingen voor duurzaamheidsvraagstukken die nieuw toekomstig onheil moeten voorkomen. En dat is goed.

Toch zijn er signalen dat het hoog tijd wordt om ook weer op andere manieren naar ons vak en de toekomst ervan te kijken. Dagelijks lopen onze tijdlijnen vol met links naar artikelen en video’s over baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen en spraakmakende technologische vernieuwingen. Is het technotainment of is er meer aan de hand?

Weinig recente publicaties weten wat dat betreft onze tijd zo scherp en aansprekend te duiden als The Second Machine Age (2014) van MIT-economen Erik Brynjolffson en Andrew MacAfee. Ze betogen dat we aan het begin staan van een tijdperk van revolutionaire technologische vernieuwing dat qua impact vergelijkbaar is met de Industriële Revolutie. Van die Industriële Revolutie tonen ze overtuigend aan dat die voor de mensheid grotere gevolgen heeft gehad dan enige andere gebeurtenis ervoor of erna. En de volgende revolutie staat dus alweer voor de deur.

De kracht van het boek is dat het de vertaalslag maakt van technologie naar economische gevolgen. Met de inmiddels gekende voorbeelden als zelfrijdende auto’s, 3D-printen, digitale valuta, robots en zo verder, illustreren Brynjolffson en McAfee een virtuoze gedachtegang over de toekomst van onze welvaart en de verdeling ervan. Ze verhullen niet dat robotisering de arbeidsmarkt zal verstoren, maar geloven er heilig in dat – zoals dat ook na de Industriële Revolutie gebeurde – een nieuw evenwicht op een hoger niveau kan worden bereikt. Dat lukt alleen als mensen en nieuwe technologieën op een succesvolle manier hun krachten weten te bundelen. Dat alles leidt tot een aanstekelijk beeld van een ‘world of plenty’, waarin we nauwelijks nog werken en baden in weelde, en het is nog geloofwaardig ook.

Al lezend, smullend eigenlijk, begon ik me af te vragen in wat voor fysieke wereld deze techno-idylle zich zou afspelen. Welke ruimtelijke consequenties zouden deze ontwikkelingen kunnen hebben? Het lijstje werd elk hoofdstuk langer.

De zelfrijdende solar-gezinsauto wordt een exponent van de deeleconomie, waardoor parkeren tot het verleden behoort, met een nieuwe aanblik van de stad als gevolg. Die redenering kenden we al. Maar als we meer vrije tijd zullen hebben, wat betekent dat dan voor het ruimtegebruik? Zullen kantoren, bij uitstek de verzamelplaatsen voor het type arbeid dat aan robots ten prooi zal vallen, niet uiteindelijk gewoon definitief verdwijnen? Worden we dan echte stadsnomaden, overal op jacht naar inspiratie voor de creatieve meerwaarde die we leveren en voortdurend op zoek naar nieuwe ontmoetingsplekken?

Wat voor plekken en nieuwe programma’s horen daarbij? Betekent meer vrije tijd de doorbraak van de recreatiestad waarin steeds grotere hoeveelheden toerisme op een leefbare manier kunnen worden geïntegreerd? Wonen we nog wel op een vaste plek in een eigen huis? Hoe kunnen we flexibiliteit van een hogere orde realiseren?

Werk aan de winkel, lijkt mij. Met het Tweede Machinetijdperk breken ook voor de ontwerpgemeenschap gouden tijden aan. Nadenken over en studeren op de wereld van overmorgen, wetend dat die waarschijnlijk radicaal verschilt van die van vandaag, is urgent en essentieel. Niet alleen om te reageren op de verandering van buitenaf maar ook om zelf, vanuit onze eigen vakgebieden, richtinggevend en voorwaardenstellend te zijn, de wetenschap en de techniek uit te dagen, innovatie af te dwingen en vooral te inspireren.

Ontwerpen aan de ideale landschappen, steden en gebouwen van het Tweede Machinetijdperk is de nieuwe agenda voor ontwerpend Nederland. Droom het onmogelijke!

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

column joost ector zelfrijdende auto ector hoogstad architecten derde machinetijdperk

1	Lee Towers in Rotterdam opgeleverd maandag, 11 november
2	Eerste paal Huis van Delft geslagen vrijdag, 08 november
3	'Brainport Eindhoven loopt vast' maandag, 11 november
4	Atelier PRO ontwerpt een Kunskapsskolan voor 1300 leerlingen in Amsterdam donderdag, 07 november
5	Architect John van de Weg overleden woensdag, 06 november

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

2050: particulier initiatief

2050: ketenintegratie

2050: duurzaamheid

2050: slot (hoe 2050 nu al vorm krijgt)

2050: vakmanschap

2050: medialandschap

2050: onderwijs

2050: architectuurkritiek

Joost Ector start als columnist op Architectenweb.nl

Bas Jacobs en Reinier de Graaf over liquiditeitsval

Fantastic Voyage

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

Proef met zelfrijdende auto's geslaagd

Dit komt niet vanzelf goed

Omdat het kan!

Help

Test zelfrijdende bus op openbare weg geslaagd

Geen Nazomerdagdroom

Bouw goed of bouw niet

Inclusief is het nieuwe exclusief

Ruimte als instrument

Tijdbom

De schijn van duurzaamheid bedriegt

Nederlands autonoom vervoer in Dubai

Het moet weer eens gezegd

Waarom springen we niet?

Smart

De Leefbare Stad

Architectuur van bijna niets

Laat je niet gek maken

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Andere nieuwsberichten

PosadMaxwan tekent ruimtelijk ontwikkelperspectief voor campus TU Delft

Gisteren, 16:29

Het perspectief, dat richting geeft aan de groei van de universiteit, is recent vastgesteld door het college van bestuur van de TU Delft.

Nominaties Zuiderkerkprijs en Geurt Brinkgreve Bokaal bekend

Gisteren, 15:20

Voor beide prijzen komen drie projecten in aanmerking.

Vughtse villa ontworpen als traditionele hoeve

Gisteren, 11:49

In Vught is een landelijk gelegen woonhuis naar een ontwerp van Mecanoo gebouwd.

Een familiehuis uit lokale materialen

11 november, 4:03

Het architectenbureau van Chris Collaris heeft voor een particuliere opdrachtgever in het Canadese Mount Brydges een villa ontworpen, met nabijheid als centraal thema.

Coalitie akkoord over aanpak stikstof

Gisteren, 13:57

Het kabinet gaat nog vóór een debat over stikstof, dat donderdag op de agenda staat, de maatregelen presenteren.

Bouw woonproject The Hudsons in Rotterdam gestart

Gisteren, 12:17

De woonblokken met in totaal 145 woningen zijn ontworpen door JSA en komen in het gebied Delfshaven.

Nieuwe podcast-reeks rond Gouden Piramide

Gisteren, 10:52

In de eerste aflevering komen opdrachtgever Edwin van Huis en architect Michiel Riedijk aan het woord over het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.

Woningnood in oosten door komst Randstedelingen

11 november, 12:11

In de komende vijf jaar zijn zeker 75.000 nieuwe huizen nodig, waarvan er meer dan 60.000 ingenomen zullen worden door mensen die uit de Randstad komen.