Joost Ector

De geruststellende domheid van slimme systemen

2 mei 2017, 9:17

Bij mij op kantoor wordt druk geëxperimenteerd met nieuwe, slimme software. Vorige week demonstreerde een collega een nieuwe tool die met één druk op de knop een ruimtestaat vertaalt in een aantal voorstellen voor efficiënte plattegronden, rekening houdend met onderlinge relaties, ruimteverhoudingen, daglichtbehoefte en nog wat van dat soort criteria. Nooit meer tijdrovend dom puzzelen, slechts minimaal ruimteverlies. “Écht handig!”, zo werd mij verzekerd.

Ik bestudeerde de resultaten. Lullige gortdroge plattegrondjes waren het. Saai, voorspelbaar en ongeïnspireerd, zonder ruimtelijke verrassing of kwaliteit. En nog niet eens echt efficiënt ook, want volgens mij kon er met een beetje tweaken, zowel aan de kant van de achterliggende opgave (ergens een paar metertjes eraf of erbij) als in de oplossing (bijvoorbeeld met zoiets simpels als een niet-rechthoekige ruimte) nog aardige winst worden behaald. Dit slimme systeem had duidelijk nog heel wat te leren.

Dat denk ik de laatste tijd overigens wel vaker. Zoals vorige week, toen snel na (!) de aanschaf van een nieuwe bril de tijdlijnen van mijn social media gelardeerd raakten met advertenties van brillenmerken. Nuttig is anders. En ondanks de belofte dat het allemaal gaat om mijn gemak, lukt de geheim agent in mijn broekzak teleurstellend zelden om mij iets echt interessants of aantrekkelijks terug te geven in ruil voor alle informatie die hij mij ontfutselt.

Wat een geruststelling eigenlijk. Niet het privacy-aspect van het laatste voorbeeld, want dat vind ik ook doodeng. Maar wel het feit dat die zogeheten slimme systemen vooralsnog zo aandoenlijk dom zijn. We krijgen inderdaad de beschikking over weer nieuwe gereedschappen die bepaalde dingen sneller en beter kunnen dan mensen. Niets nieuws; hetzelfde gold ooit voor de ploeg, de stoommachine en de stofzuiger, om maar wat te noemen. Natuurlijk zijn we een heel eind verder inmiddels, maar het woord slim lijkt me desondanks nog steeds niet bepaald op zijn plaats.

Zal het ooit echt anders worden? State of the art kunstmatige intelligentie doet vooralsnog fronsen. Google voor de aardigheid eens op ‘AI+music’ en beluister de resultaten van door computers met behulp van kunstmatige intelligentie ‘gecomponeerde’ muziek. Het meest recente en voorlopig hoogst haalbare lijkt oppervlakkig op iets wat je al kent, maar dan vele malen slapper, onbevredigend en zonder enige zeggingskracht. Liftmuziek is het, hooguit. Voor niet al te hoge gebouwen met snelle liften.

Het maakt vreselijk duidelijk dat wat de mens kan verbijsterend bijzonder en complex is. We bezitten emoties en creativiteit. We kunnen gebruik maken van andere middelen om tot iets te komen, dan het doorrekenen van varianten op basis van eindeloze hoeveelheden in het verleden behaalde resultaten. En behalve voorspellen op basis van extrapolatie, patronen en waarschijnlijkheid kunnen we écht nieuwe dingen bedenken. Als donderslagen bij heldere hemel – uit het niets.

Of er ooit zoiets zal bestaan als kunstmatige creativiteit? Ik geloof er absoluut niet in. Naar mijn stellige overtuiging zullen menselijke ontwerpers het belang van hun meerwaarde zelfs zien groeien met de tijd. Als we ons tenminste realiseren waar die meerwaarde uit zal moeten bestaan. Want als het om rationaliseren en optimaliseren gaat worden we rechts en links ingehaald – daar komt op den duur geen mens meer aan te pas. Ontwerpen gaat in de toekomst over het begrijpen en toevoegen van menselijkheid. Over het bijsturen of zelfs ontregelen van op hol geslagen rationaliteit. Over het zorgen voor onvoorspelbaarheid en originaliteit mét betekenis. Over het zorgen voor de kras die de plaat pas echt tot leven brengt. Ik kan me zo voorstellen dat we daar in een sterk gealgoritmiseerde wereld nog wel eens enorm veel behoefte aan zouden kunnen krijgen.

Misschien is dat de boodschap die de plattegrondenrobot me eigenlijk te vertellen heeft. In dat geval zijn excuses op hun plaats, want dan is hij slimmer dan ik dacht.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector column artificial intelligence

1	Universiteit van Wageningen heeft een nieuw gebouw voor dialoog maandag, 15 augustus
2	Honderd ontwerpers geselecteerd voor deelname reuzenmaquette Nederland maandag, 15 augustus
3	Nieuw interieur van NN stelt circulariteit centraal dinsdag, 16 augustus
4	Restaurant Capital Kitchen prikkelt alle zintuigen woensdag, 17 augustus
5	Superimpose Architecture ontwerpt vergadercentrum in de kelder woensdag, 17 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Verleden voltooid

We gaan het oplossen

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

2021 in tien columns door Joost Ector

Een zorg minder

Hoofdletter A

Architectural Masters of the Metaverse

Op blote knieën naar Groningen

Klein leed

Tussenconclusie

Stoïcijnse Schoonheid

Tijdbom

De Zaak Naturalis

Inclusief is het nieuwe exclusief

Ruimte als instrument

Eenvoud

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Faust in Canada

Varkens

Het moet weer eens gezegd

Waarom springen we niet?

Smart

De Leefbare Stad

Ik wens je een wild plan

Aantoonbare architectuur

De vergeten groente onder de deugden

Architectuur van bijna niets

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Laat je niet gek maken

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Andere nieuwsberichten

Postpark van DELVA is een eerste stap in vergroening HS Kwartier

Gisteren, 11:25

Het gebied rond station Hollands Spoor in Den Haag ondergaat een stedelijke herontwikkeling met gemengd programma. Delva Landscape Architecture | Urbanism presenteert het Postpark, een van de eerste stappen in de transformatie.

Superimpose Architecture ontwerpt vergadercentrum in de kelder

17 augustus, 3:57

Architectenbureau Superimpose Architecture kreeg de opdracht om in de Chinese stad Hangzhou een aantrekkelijk vergadercentrum voor een jonge, trendsettende doelgroep te ontwerpen. In een kelder.

Restaurant Capital Kitchen prikkelt alle zintuigen

17 augustus, 12:48

Passend bij de ambitie om Capital C een hoofdstedelijk centrum voor de creatieve industrie te laten zijn, biedt het restaurantinterieur een onderdompeling in kunst en design.

Nieuw interieur van NN stelt circulariteit centraal

16 augustus, 2:31

In opdracht van Nationale-Nederlanden (NN) heeft Fokkema & Partners Architecten een ontwerp gemaakt voor de verbouwing van de bestaande kantoren in Rotterdam en Den Haag.

NVDE: isolatie sneller terugverdiend door hoge energieprijzen

Gisteren, 16:31

De terugverdientijd van verduurzamingsmaatregelen als isolatie of warmtepompen is gemiddeld drie keer korter dan aan het begin van 2021, stelt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie.

Minder omzet BAM door verkochte onderdelen, winst omhoog

Gisteren, 09:45

Bouwbedrijf BAM heeft afgelopen halfjaar minder omzet behaald dan in de vergelijkbare periode van 2021, behalve in Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

‘Stikstofgesprekken gaan nog te weinig over oplossingen’

17 augustus, 4:57

Dat signaleert Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel waarbij 110 natuurorganisaties, boeren, burgers, wetenschappers, banken en bedrijven betrokken zijn.

Lage waterstand mogelijk probleem voor Nederlandse bouw

17 augustus, 11:14

Door de lage waterstand in de grote rivieren kan er onvoldoende zand en grind uit Duitsland aangevoerd worden, schrijft het AD.

Vereniging Eigen Huis wil 10.000 betaalbare starterswoningen per jaar

16 augustus, 4:44

Met jaarlijks minimaal 10.000 nieuwe starterswoningen van maximaal 260.000 euro krijgen jonge mensen weer perspectief op de woningmarkt, hoopt de vereniging.