Joost Ector

Aan ons zal het niet liggen

3 juni, 9:00

De kater waarmee ik Venetië verliet kon maar zeer beperkt worden toegeschreven aan de inname van Aperol-spritz. Hij moest dus toch grotendeels door de 21^e architectuurbiënnale zelf veroorzaakt zijn, al leek het me een van de beste edities die ik heb meegemaakt. Het duurde een paar dagen voordat ik er de vinger op kon leggen.

Hoe kon dat onbehaaglijke gevoel nou aan deze heerlijke, bomvolle tentoonstelling liggen, die door Tracy Metz in NRC nota bene als optimistisch werd omschreven? We leerden er allerlei slimme dingen zoals bouwen met olifantenmest en gebruikmaken van micro-organismen als cementvervanger. Bijvoorbeeld. Of hoe je gebouwen eenvoudig koel kunt houden met behulp van levend groen of constructies kunt bouwen met dode takken en heel ingewikkelde, op maat ge-3D-printe verbindingsstukken. Echt niet alles was even nuttig of veelbelovend, maar er zaten geweldige vondsten tussen. En nog veel belangrijker was de inspiratie die uitging van zoveel denkkracht. Wat kunnen er toch ongelooflijke resultaten worden bereikt als je intelligentie, individueel, collectief en kunstmatig, bundelt en die combineert met alle Darwinistische wijsheid die de natuur in miljoenen jaren heeft vergaard. Dat had curator Carlo Ratti goed gezien, vond ik. En toch…

Eenmaal thuis vroeg ik ChatGPT wat me onbewust gestoord zou kunnen hebben aan deze biënnale en kreeg, zoals tegenwoordig wel vaker, een verrassend afgewogen antwoord. Het noemde ‘Intelligens’, Ratti’s verlatijnste thematische kapstok, een vaag containerbegrip. Mwah. Zo’n kader moet niet te nauwsluitend zijn en blijkbaar had het velen weten te inspireren. Daarnaast vond het dat het thema kunstmatige intelligentie nogal oppervlakkig en kritiekloos benaderd werd. Daar zat wat in, al was er wel enige aandacht voor het water- en energieverslindende aspect ervan. Het stoorde mij in ieder geval nauwelijks en ik vond het Japanse paviljoen, waarin de ruimte tussen menselijk en kunstmatig, en tussen correct en fout werd onderzocht, juist een intrigerend hallucinante belevenis.

ChatGPT had misschien een punt toen het wees op de hoge symboolwaarde van alle circulaire ambities die werden getoond. Hoewel soms regelrechte eyeopeners (aangespoeld neptunusgras als isolatiemateriaal!) zou je aan de haal- en schaalbaarheid van deze vondsten kunnen twijfelen. Anderzijds blijken ze misschien onmisbare stepping stones in een uiteindelijk succesvolle innovatieketen, dus schrijf niets voortijdig af.

En natuurlijk blijft zo’n tentoonstelling, die toch pretendeert oplossingen te zoeken voor de mondiale ‘polycrisis’, een onverantwoordelijke CO₂-orgie. Daarin heeft ChatGPT toch echt gelijk. Problematisch is ook de beperkte toegankelijkheid. Het blijft een architectenfeestje waarbij het voor buitenstaanders vermoedelijk niet meevalt om chocola te maken van de ronkende (doorgaans te lange) toelichtingen, waarin het jargon eerder gevierd wordt dan geschuwd. En zelfs die architectengemeenschap is niet compleet. Nog steeds is bijvoorbeeld de global south ondervertegenwoordigd en missen we dus belangrijke perspectieven. “In een biënnale over ‘collectieve intelligentie’ wringt dat”, schreef ChatGPT wijsneuzerig maar terecht.

Toch was dit alles niet wat me dwarszat, besefte ik in dagen erna toen de leider van onze grootste regeringspartij pontificaal zijn nieuwste anti-migratieplan “De grens is bereikt” presenteerde. Een tienpuntenplan vol met rancuneuze symboolpolitiek, gericht tegen de beproefde zondebok en ontworpen om de aandacht af te leiden van onze dramatisch falende regering. In dezelfde krant: nieuwe aanvallen op tal van Oekraïense steden en op de toch al volledig verwoeste Gazastrook, eveneens volstrekt zinloze handelsoorlogen en de razendsnelle ontmanteling van democratie, wetenschap en kunst in the land of the free.

Ineens zag ik in dat het niet deze hoopvolle biënnale zelf was geweest, maar het enorme contrast met de hopeloze context waarin die plaatsvindt. Die dramatische tegenstelling bezorgt me steeds vaker een knoop in mijn maag. We weten grotendeels hoe we de polycrisis zouden moeten bezweren. En met een quasi-oneindige, tomeloze creatieve en intelligente energie bedenken we elke dag weer nieuwe vernuftige ideeën die aan oplossingen kunnen bijdragen. Intussen raakt de tijd op terwijl we ons mondiaal laten gijzelen door al die menselijke valkuilen – egoïsme, hoogmoed, machtswellust, hebzucht, afgunst, stupiditeit – die ons actief en passief verhinderen om onszelf voldoende doeltreffend en tijdig te organiseren.

Inmiddels begrijp ik wat dit jaar de les van Venetië is, althans voor mij. Niet dat we ons hoopvol of optimistisch mogen of moeten voelen door de honderden slimmigheden die er worden gepresenteerd, maar dat we letterlijk onder alle omstandigheden onverstoorbaar moeten doorgaan met denken, schetsen, knutselen, sleutelen en debatteren, ongeacht onze persoonlijke inschatting over de slagingskansen. Die doet niet ter zake; we hebben tenslotte geen andere keus dan voorwaarts.

Aan ons, architecten, zal het niet liggen, zegt deze tentoonstelling daarom vastberaden. Wij zullen altijd blijven ontwerpen en samenwerken aan een betere wereld, stoïcijns als het orkestje op de Titanic. Geen toepasselijkere manier om dat te onderstrepen dan tweejaarlijks zelfbewust kennisdelen in die schitterende, langzaam verdrinkende stad.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

duurzaamheid joost ector architectuurbiënnale venetië klimaatcrisis venetië klimaatverandering column politiek architectuurbiënnale

1	Het Binnenhof – negen projecten en een podcast dinsdag, 29 juli
2	Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar' maandag, 28 juli
3	Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen woensdag, 30 juli
4	Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd donderdag, 31 juli
5	Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw vrijdag, 1 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

6 mei

1 april

4 maart

Ontwerpen voor democratie

4 februari

Ruim een op de drie Nederlanders vindt woning niet hittebestendig

14 juli

Klimaatraad: inconsistent klimaatbeleid brengt onzekerheid

15 juli

7 januari

3 december 2024

5 november 2024

Internationaal Gerechtshof oordeelt dat landen schade aan klimaat moeten voorkomen

25 juli

Vooruitgang

1 oktober 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

Woontop

4 juni 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Vergrijsd

2 april 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

6 februari 2024

9 januari 2024

5 december 2023

7 november 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

5 september 2023

6 juni 2023

2 mei 2023

4 april 2023

7 maart 2023

7 februari 2023

10 januari 2023

6 december 2022

1 november 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

Klein leed

3 mei 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

1 februari 2022

4 januari 2022

7 december 2021

2 november 2021

5 oktober 2021

7 september 2021

1 juni 2021

4 mei 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

2 maart 2021

2 februari 2021

5 januari 2021

1 december 2020

3 november 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Faust in Canada

5 november 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

De tweede helft

3 september 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Eenvoud

5 februari 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Varkens

6 juni 2017

Schouders onder World Expo Rotterdam 2025!

1 maart 2016

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Woonwerk Architecten transfomeert panden in Antwerps Schipperskwartier tot woongebouw

3 uur geleden

In het Antwerpse Schipperskwartier heeft WoonWerk Architecten een aantal panden getransformeerd tot woongebouw.

Entree ziekenhuis Rijnstate in Arnhem op duurzame wijze vernieuwd

31 juli, 9:07

Naar ontwerp van Gortemaker Algra Feenstra architects is afgelopen jaar de entree van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem vernieuwd. De ingreep is een belangrijke stap in de modernisering en verduurzaming van het ziekenhuis.

Architectenweb Sportzomer: Gaelle Mys nam als turnster drie keer deel aan de Spelen

30 juli, 9:12

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de zesde aflevering spreken we met Gaelle Mys die als turnster onder meer aan drie Olympische Spelen deelnam.

Architectenweb Sportzomer: ook bij schermen gaat het voor Wouter van Riet Paap om één helder 'gebaar'

28 juli, 9:05

“Schermen is voor mij pure ontspanning, maar het vraagt concentratie, discipline en het vermogen om kalm te blijven onder druk – vaardigheden die op het bureau ook van pas komen.”