Joost Ector
Copyright: Maarten van Haaff

Schoonheid behoeft geen revanche

4 november, 9:00
Nu zelfs ons aller lijfblad De Architect iets dergelijks kopt, moet het haast wel waar zijn: er mag in de architectuur eindelijk weer over schoonheid worden gesproken. Na decennia waarin rationaliteit, kostenbeheersing en meetbaarheid centraal stonden – op het bureaucratische af – zijn onze gebouwen misschien in sommige opzichten beter geworden maar niet noodzakelijk betekenisvoller. Nu gloort er weer hoop voor de poëzie, een toekomstige architectuur die zintuiglijker is en echt weet te raken. Dat is een verleidelijk perspectief. Maar de problematische framing brengt verwezenlijking niet dichterbij.

Er wordt een polemiek geconstrueerd waar die niet bestaat of in ieder geval niet gewenst is. Gesuggereerd wordt dat schoonheid een soort vergeten ideaal is dat nu door een nieuwe generatie architecten en opdrachtgevers wordt herontdekt – als tegenwicht tegen wat ik maar even samenvattend het ‘spreadsheetmodernisme’ noem, waarbij uiteindelijk grafieken en kengetallen de essentie zouden moeten representeren. Alsof schoonheid ooit ruw uit het architectenvak werd ontvoerd en nu moet worden gered van haar kidnappers.

We weten wel beter: ze is nooit weggeweest. Architecten hebben er altijd over gesproken, misschien niet noodzakelijkerwijs met hun opdrachtgevers, maar onderling zeker. En meestal in andere termen: orde, maat, zorgvuldigheid, menselijkheid. Begrijpelijk, want de begrippen mooi en lelijk hebben op zichzelf evenmin inhoud als emoji’s met een duimpje omhoog of omlaag. Daar komt nog bij dat iedere tijd zijn eigen context biedt, schoonheidsidealen mee veranderen, en iedere beschouwer zijn eigen referentiekader en smaak meebrengt. Dat daarover niet te twisten valt is overigens onzin. Niets heerlijker dan dat, zolang je maar niet probeert om het eens te worden. Maar als je samen, zeker als professionals onder elkaar, probeert te ontleden waarom iets meer of minder goed werkt heb je al gauw een vruchtbaar en waarschijnlijk ook leuk gesprek.

Terug naar die valse tegenstelling tussen de prozaïsche technocraat met zijn kille, onmenselijke stadsjungle en de poëtische vakman, die échte architectuur brengt. Beide zijn onproductieve karikaturen, terwijl ze elkaar in werkelijkheid veel te bieden hebben.

Ik veronderstel niet dat er ooit een volstrekt zuiver modernisme was en zal evenmin beweren dat er nooit excessen zijn geweest. Maar het is goed je te herinneren dat het modernisme van oorsprong zuivere doelen nastreefde: eerlijkheid, licht, orde, democratisering. Het was een moreel project — een reactie op twee afschuwelijke wereldoorlogen en een poging om architectuur te ontdoen van de ruis waarin zich zo makkelijk en comfortabel een foute retoriek wist te nestelen. De maatschappelijke agenda, de drang naar helderheid en het streven naar betere levensomstandigheden voor de massa, verdient in deze tijd geen hoon maar herwaardering.

Schoonheid ontstaat niet vanzelf uit dergelijke goede bedoelingen is, net zomin als ze schuilt in vrijblijvende ambities om ‘architectuur weer mooi te maken’. Dan zouden we zwichten voor de verleiding van een formalisme dat vorm tot inhoud verheft. Wie zijn behoefte aan persoonlijke expressie of artistieke ambities vooropstelt en streeft naar l’art pour l’art, geeft een doorsnee opdrachtgever alle reden tot zorg over risico’s van subjectiviteit en kosten. Als je zo’n architect een vinger geeft, mis je straks je hele arm. Zo komt het thema vanzelf weer in de verdomhoek terecht.

Natuurlijk moeten we het over schoonheid hebben, maar vooral over de vraag hoe ze kan bijdragen. Ze toont zich in aandacht: in een treffende verankering in plaats en geschiedenis, in hoe iets gemaakt is, hoe het veroudert, hoe het mensen verwelkomt, representeert of inspireert. Ze is in wezen een vorm van precisie: de zichtbare samenhang tussen materiaal, functie, gebruik en zorg. Niet als tegenpool van rationaliteit, maar haar voortzetting met andere middelen. Een goed gebouw is mooi, omdat de onderliggende keuzes kloppen. Dat is geen esthetisch oordeel, maar een teken van integriteit: het geheel is overduidelijk meer dan de som der delen.

Mooie gebouwen scheppen waarde – niet alleen in economische zin, maar ook in verbondenheid. Ze worden daarnaast gekoesterd, beter onderhouden en steeds weer doorgegeven. Dat maakt ze intrinsiek duurzaam. En schoonheid is inclusief: een school, bibliotheek of wooncomplex dat zichtbaar met zorg is ontworpen geeft mensen eigenwaarde, en bewijst dat ze gezien worden en ertoe doen. Daarom geloof ik dat een maatschappelijk relevante architectuur waarvan schoonheid een integraal en onmisbaar onderdeel vormt niet alleen een mogelijkheid is, maar zelfs een noodzaak. Schoonheid is een verrijking van de maatschappelijke opgave, geen ontkenning of weerlegging ervan. Ze is geen overdaad, geen prijsopdrijving, geen expressief schild tegen beleid. Ze is de meerwaarde die zichtbaar wordt wanneer noodzaak en verbeelding elkaar versterken.

Schoonheid heeft het helemaal niet nodig om zichzelf aan te prijzen als een heroïsche revanche op het modernisme of op de technocratie. Integendeel. Ze kan juist voortbouwen op het modernistische ideaal van helderheid en verantwoordelijkheid, aangevuld met de sensitiviteit en complexiteit van nu. Schoonheid is geen luxe, geen trofee en geen vlucht. Ze is de plek waar ethiek en esthetiek elkaar raken: waar goed bouwen vanzelf mooi wordt, en mooi bouwen vanzelf goed.
 
 
Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

joost ector schoonheid column

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Mix van oude en nieuwe werken plus wereldrecordpoging tijdens GLOW 2025
55 minuten geleden

Foto's uitreiking Architectenweb Awards 2025
Gisteren, 20:45

BDG en LAP ontwerpen plan met 24 woningen op plek oud zwembad Bilthoven
Gisteren, 14:03

Vakwerk Architecten uitgeroepen tot Architect van het Jaar 2025
5 november, 10:00

Provincies focussen op agrarisch natuurbeheer tegen stikstof
Gisteren, 15:11

Corporatiewoning harder geraakt door klimaatverandering
Gisteren, 10:46

Arons en Gelauff benoemt drie associates
4 november, 12:05

DigiBouw 2025 – enkele tips
4 november, 11:14

Limburg trekt vijftig miljoen uit voor woningbouw bij intercitystations
3 november, 5:13

Corporaties lenen voor het eerst honderd miljard bij Waarborgfonds
3 november, 9:51
Ga naar het nieuws-archief
Joost EctorArchitect
ATAG Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
BEWI IsoBouw
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan