Joost Ector

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018, 10:05

Van alle denkbare bouwmaterialen is hout waarschijnlijk het oudst. Wie kent niet de prachtige architectuur van eeuwenoude Japanse tempels, trotse Engelse vakwerkhuizen, romantische chalets in de Alpenlanden, dromerige Noorse kerkjes? Op dit moment lijkt de betekenis van hout als bouwmateriaal een renaissance te beleven. Steeds meer ontwikkelingen en inzichten laten overtuigend zien dat hout ook wel eens hét bouwmateriaal van de toekomst zou kunnen worden.

Bouwen in hout is namelijk bij uitstek circulair en levert een zeldzaam positieve bijdrage aan het klimaat. Bomen zetten immers CO₂ om in zuurstof, dus hoe meer bos hoe beter. De koolstof die hierbij vrijkomt wordt gebonden in de vorm van glucose, het chemische hoofdbestanddeel van cellulose. Kort door de bocht, maar niet onwaar, kun je zeggen dat een grootschalige toepassing van hout in gebouwen een even fantastische als substantiële manier van CO₂-opslag zou kunnen vormen. Met dit voorbehoud: duurzame productie en minimalisering van transport zijn voorwaardelijk, anders wordt het middel alsnog erger dan de kwaal.

En er zijn veelbelovende technische ontwikkelingen. Zo maakten onderzoekers van de Universiteit van Maryland onlangs bekend een methode te hebben ontwikkeld die de sterkte van hout zo’n twaalf keer kan vergroten tot een niveau vergelijkbaar met dat van staal. Zo ver is de praktijk nog niet, maar heel bepalend is al wel de ‘uitvinding’ van kruislings gelamineerd hout, vaak aangeduid met de afkorting CLT (van het Engelse cross laminated timber). Anders dan massief ‘natuurlijk’ hout, dat maar in één richting echt sterkte bezit en bovendien qua consistentie altijd enigszins onbetrouwbaar is, kunnen uit CLT-elementen van een grote en zeer voorspelbare sterkte worden gemaakt voor allerlei toepassingen.

Niet voor niets schieten overal ter wereld momenteel bijzondere houten gebouwen als paddenstoelen uit de grond. Heel ver uit de grond zelfs, want er is inmiddels een ware houthoogbouwwedloop gaande. Het hoogste volledig houten gebouw ter wereld staat momenteel in Vancouver en telt 18 verdiepingen. Maar dat record zal niet lang standhouden. Er zitten plannen in de pijplijn voor houten hoogbouwprojecten in Wenen (24 verdiepingen), Parijs (35), Tokyo (70) en London (80). De laatste is weliswaar haalbaar, maar feitelijk alleen een studie en valt daarmee buiten de prijzen. ‘W350’ in Tokyo lijkt daarentegen wel echt te worden gerealiseerd en wordt dan meteen het hoogste gebouw van Japan.

In de tussentijd lijkt ook Amsterdam nog even recordhouder te worden. In het Amstelkwartier is inmiddels de bouw begonnen van ‘HAUT’ (van alle woordspelingen die bouwen in hout onvermijdelijk omgeven is deze lekker knauwende toch wel mijn favoriet), een 21 verdiepingen tellende woontoren naar ontwerp van Team V in opdracht van projectontwikkelaar Lingotto. En mochten we dit hoogterecord weer kwijtraken dan zijn er nog altijd de plannen voor ‘The Dutch Mountains’, volgens de initiatiefnemers het grootste houten gebouw ter wereld, ruim vierhonderd meter lang, dat tegen 2021 zal verrijzen. In Veldhoven.

Hopelijk worden het stuk voor stuk succesverhalen die het nodige missiewerk gaan verrichten. Want wanneer ik zelf voorstel om hout toe te passen ervaar ik nog steeds veel scepsis bij opdrachtgevers. Vrijwel altijd komt die voort uit een combinatie van onwetendheid en een achterhaald vooroordeel dat historische wortels lijkt te hebben – niet voor niets gold een stenen huis eeuwenlang als statussymbool. Is hout wel sterk genoeg? Is het niet brandgevaarlijk? En gehorig? Maar ze zeggen toch ‘hout is onderhoud’? Ziet het er ook niet een beetje armoedig uit? Laatst zei een vriendin van me achteloos over het vakantiehuis dat haar ouders hadden gekocht: “Het is helemaal houtskeletbouw, maar daar zie je niks van hoor!” Hout heeft kennelijk nog steeds iets uit te leggen.

Een paradox dus. Want terwijl er in spraakmakende projecten op allerlei plekken in de wereld ingenieus geïnnoveerd wordt om hout tot nieuwe topprestaties te brengen, wil het in allerlei alledaagse situaties maar geen gemeengoed worden. We kiezen nog steeds – waarschijnlijk uit de macht der gewoonte – voor steen, staal, beton en kunststof in verreweg de meeste gevallen waarin hout overduidelijk een beter alternatief zou zijn. Juist daar ligt, heel triviaal, de werkelijke uitdaging. Bouwen in hout moet gewoon weer de normaalste zaak van de wereld worden. Liefst zo snel mogelijk.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

hout column circulair bouwen joost ector

1	VDL en Marco Vermeulen presenteren plan ringvormig gebouw Eindhoven maandag, 27 maart
2	Rotterdam gaat aan de slag met stadionloos Feyenoord City 2.0 woensdag, 29 maart
3	Plan Sample gekozen voor blokken met 357 woningen Buiksloterham maandag, 27 maart
4	Fantastisch dinsdag, 28 maart
5	Postkantoor naast station Arnhem verbouwd en uitgebreid tot rijkskantoor vrijdag, 31 maart

Gerelateerde nieuwsberichten

VPRO wijdt Tegenlicht-uitzending aan bouwen in hout

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

Het schaamteloze monument

Verleden voltooid

Computer says no

Tussenconclusie

Het nieuwe minimalisme

Geen druppel

Belgische toestanden

2022 in tien columns door Joost Ector

De goede kant

Plagiaat

Woonwensdenken

Architectuur van bijna niets

Aantoonbare architectuur

Ik wens je een wild plan

De vergeten groente onder de deugden

Genereuze Architectuur

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

Laat je niet gek maken

Het eind van het begin

De erfenis van premier Halsema

Eenvoud

Want ik geloof

Het bijna-gelijk van Baudet

Adopteer een leek

Liefde in beton gegoten

De tweede helft

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

Op naar een succesvolle crisis

Kleine openbaringen

De oplossing wordt het volgende probleem

Stronteigenwijs

Ook maar een mens

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

Dividend und Verbrechen

2021 in tien columns door Joost Ector

Een zorg minder

Hoofdletter A

Architectural Masters of the Metaverse

Op blote knieën naar Groningen

Klein leed

Andere nieuwsberichten

Amsterdam schrijft tender uit voor woon- en werkgebied Havenstraatterrein

31 maart, 3:02

Het plan behelst 341 woningen, een basisschool, maatschappelijke en commerciële voorzieningen. Marktpartijen kunnen zich tot dinsdag 9 mei aanmelden, meldt de gemeente Amsterdam vrijdag.

Postkantoor naast station Arnhem verbouwd en uitgebreid tot rijkskantoor

31 maart, 12:01

Het pand gaat onderdak bieden aan de Belastingdienst, het Rijksvastgoedbedrijf en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Kraaijvanger Architects en Karres en Brands verzorgen het ontwerp voor de verbouwing en uitbreiding van het pand.

Nanne de Ru en Hans Ibelings lanceren nieuwe uitgeverij

31 maart, 10:40

Fraaie en laagdrempelige boeken over architectuur en design, dat zijn de boeken die architect, ontwikkelaar en bouwer Nanne de Ru en architectuurhistoricus Hans Ibelings bij hun nieuwe uitgeverij Maas Lawrence willen uitbrengen.

West 8 wint prijsvraag voor park in Buenos Aires

31 maart, 9:04

Het park wordt gerealiseerd op een schiereiland tussen het centrum en de baai waaraan de Argentijnse hoofdstad is gelegen. Het park wordt voorzien van verschillende landschapstypen en ecosystemen.