Joost Ector

Hoog tijd voor hout

1 mei 2018, 10:05

Van alle denkbare bouwmaterialen is hout waarschijnlijk het oudst. Wie kent niet de prachtige architectuur van eeuwenoude Japanse tempels, trotse Engelse vakwerkhuizen, romantische chalets in de Alpenlanden, dromerige Noorse kerkjes? Op dit moment lijkt de betekenis van hout als bouwmateriaal een renaissance te beleven. Steeds meer ontwikkelingen en inzichten laten overtuigend zien dat hout ook wel eens hét bouwmateriaal van de toekomst zou kunnen worden.

Bouwen in hout is namelijk bij uitstek circulair en levert een zeldzaam positieve bijdrage aan het klimaat. Bomen zetten immers CO₂ om in zuurstof, dus hoe meer bos hoe beter. De koolstof die hierbij vrijkomt wordt gebonden in de vorm van glucose, het chemische hoofdbestanddeel van cellulose. Kort door de bocht, maar niet onwaar, kun je zeggen dat een grootschalige toepassing van hout in gebouwen een even fantastische als substantiële manier van CO₂-opslag zou kunnen vormen. Met dit voorbehoud: duurzame productie en minimalisering van transport zijn voorwaardelijk, anders wordt het middel alsnog erger dan de kwaal.

En er zijn veelbelovende technische ontwikkelingen. Zo maakten onderzoekers van de Universiteit van Maryland onlangs bekend een methode te hebben ontwikkeld die de sterkte van hout zo’n twaalf keer kan vergroten tot een niveau vergelijkbaar met dat van staal. Zo ver is de praktijk nog niet, maar heel bepalend is al wel de ‘uitvinding’ van kruislings gelamineerd hout, vaak aangeduid met de afkorting CLT (van het Engelse cross laminated timber). Anders dan massief ‘natuurlijk’ hout, dat maar in één richting echt sterkte bezit en bovendien qua consistentie altijd enigszins onbetrouwbaar is, kunnen uit CLT-elementen van een grote en zeer voorspelbare sterkte worden gemaakt voor allerlei toepassingen.

Niet voor niets schieten overal ter wereld momenteel bijzondere houten gebouwen als paddenstoelen uit de grond. Heel ver uit de grond zelfs, want er is inmiddels een ware houthoogbouwwedloop gaande. Het hoogste volledig houten gebouw ter wereld staat momenteel in Vancouver en telt 18 verdiepingen. Maar dat record zal niet lang standhouden. Er zitten plannen in de pijplijn voor houten hoogbouwprojecten in Wenen (24 verdiepingen), Parijs (35), Tokyo (70) en London (80). De laatste is weliswaar haalbaar, maar feitelijk alleen een studie en valt daarmee buiten de prijzen. ‘W350’ in Tokyo lijkt daarentegen wel echt te worden gerealiseerd en wordt dan meteen het hoogste gebouw van Japan.

In de tussentijd lijkt ook Amsterdam nog even recordhouder te worden. In het Amstelkwartier is inmiddels de bouw begonnen van ‘HAUT’ (van alle woordspelingen die bouwen in hout onvermijdelijk omgeven is deze lekker knauwende toch wel mijn favoriet), een 21 verdiepingen tellende woontoren naar ontwerp van Team V in opdracht van projectontwikkelaar Lingotto. En mochten we dit hoogterecord weer kwijtraken dan zijn er nog altijd de plannen voor ‘The Dutch Mountains’, volgens de initiatiefnemers het grootste houten gebouw ter wereld, ruim vierhonderd meter lang, dat tegen 2021 zal verrijzen. In Veldhoven.

Hopelijk worden het stuk voor stuk succesverhalen die het nodige missiewerk gaan verrichten. Want wanneer ik zelf voorstel om hout toe te passen ervaar ik nog steeds veel scepsis bij opdrachtgevers. Vrijwel altijd komt die voort uit een combinatie van onwetendheid en een achterhaald vooroordeel dat historische wortels lijkt te hebben – niet voor niets gold een stenen huis eeuwenlang als statussymbool. Is hout wel sterk genoeg? Is het niet brandgevaarlijk? En gehorig? Maar ze zeggen toch ‘hout is onderhoud’? Ziet het er ook niet een beetje armoedig uit? Laatst zei een vriendin van me achteloos over het vakantiehuis dat haar ouders hadden gekocht: “Het is helemaal houtskeletbouw, maar daar zie je niks van hoor!” Hout heeft kennelijk nog steeds iets uit te leggen.

Een paradox dus. Want terwijl er in spraakmakende projecten op allerlei plekken in de wereld ingenieus geïnnoveerd wordt om hout tot nieuwe topprestaties te brengen, wil het in allerlei alledaagse situaties maar geen gemeengoed worden. We kiezen nog steeds – waarschijnlijk uit de macht der gewoonte – voor steen, staal, beton en kunststof in verreweg de meeste gevallen waarin hout overduidelijk een beter alternatief zou zijn. Juist daar ligt, heel triviaal, de werkelijke uitdaging. Bouwen in hout moet gewoon weer de normaalste zaak van de wereld worden. Liefst zo snel mogelijk.

Joost Ector is architect-directeur van Ector Hoogstad Architecten en bestuurslid van de BNA. Voor Architectenweb schrijft Joost Ector iedere maand een column, waarin hij ontwikkelingen die van invloed zijn op het architectenvak van duiding voorziet.

Trefwoorden

hout column circulair bouwen joost ector

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2025 bekend woensdag, 17 september
2	Gebouw met appartementen van houten modules in Buiksloterham opgeleverd maandag, 15 september
3	JKMM Architects wint prijsvraag voor nieuw architectuur- en designmuseum Helsinki vrijdag, 12 september
4	Rijksmonumentaal tankstation Groningen getransformeerd tot Dudok aan het Diep dinsdag, 16 september
5	Architectenweb symposium: klein maar fijn wonen? dinsdag, 16 september

Gerelateerde nieuwsberichten

VPRO wijdt Tegenlicht-uitzending aan bouwen in hout

2 oktober 2019

De Gele Hesjes tegen de Groene Khmers

8 januari 2019

Het schaamteloze monument

4 februari 2020

Verleden voltooid

3 december 2019

Computer says no

6 september 2022

Tussenconclusie

7 juni 2022

2023 in tien columns door Joost Ector

25 december 2023

Architectuurkoning

2 mei 2023

Praise the Lord

6 juni 2023

Managementsamenvatting

3 oktober 2023

7 november 2023

5 december 2023

9 januari 2024

6 februari 2024

Hier is over nagedacht

5 maart 2024

Vergrijsd

2 april 2024

De ideale stad

7 mei 2024

Woontop

4 juni 2024

Een zekere mate van voortreffelijkheid

3 september 2024

1 oktober 2024

5 november 2024

3 december 2024

7 januari

Ontwerpen voor democratie

4 februari

4 maart

1 april

Genereuze Architectuur

5 juni 2018

Architectuur van bijna niets

3 april 2018

De vergeten groente onder de deugden

6 maart 2018

De Leefbare Stad

5 december 2017

Smart

7 november 2017

Aantoonbare architectuur

6 februari 2018

Ik wens je een wild plan

9 januari 2018

Vergeet het ‘Bilbao-effect’

4 september 2018

Laat je niet gek maken

2 oktober 2018

Het eind van het begin

6 november 2018

De erfenis van premier Halsema

4 december 2018

Eenvoud

5 februari 2019

Want ik geloof

5 maart 2019

Het bijna-gelijk van Baudet

2 april 2019

Adopteer een leek

7 mei 2019

Liefde in beton gegoten

4 juni 2019

De tweede helft

3 september 2019

Het ontroerendste gebouw dat ik ken

1 oktober 2019

Faust in Canada

5 november 2019

We gaan het oplossen

7 januari 2020

Op naar een succesvolle crisis

3 maart 2020

Kleine openbaringen

7 april 2020

De oplossing wordt het volgende probleem

6 mei 2020

Stronteigenwijs

2 juni 2020

Ook maar een mens

1 september 2020

Ontwerpen tegen de eenzaamheid

6 oktober 2020

3 november 2020

1 december 2020

5 januari 2021

2 februari 2021

2 maart 2021

Dividend und Verbrechen

6 april 2021

4 mei 2021

1 juni 2021

7 september 2021

5 oktober 2021

2 november 2021

7 december 2021

2021 in tien columns door Joost Ector

27 december 2021

Een zorg minder

4 januari 2022

Hoofdletter A

1 februari 2022

Architectural Masters of the Metaverse

1 maart 2022

Op blote knieën naar Groningen

5 april 2022

Klein leed

3 mei 2022

Het nieuwe minimalisme

4 oktober 2022

Geen druppel

1 november 2022

Belgische toestanden

6 december 2022

2022 in tien columns door Joost Ector

27 december 2022

10 januari 2023

7 februari 2023

7 maart 2023

4 april 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Inside Outside, Arons en Gelauff en Office Raumplan winnen tender Strandeiland

Gisteren, 15:13

Een samenwerkingsverband met Inside Outside, Arons en Gelauff architecten en Office Raumplan heeft een tender voor 190 woningen en een ‘buurthub’ op het Strandeiland IJburg in Amsterdam gewonnen.

Expositie in Museum Het Schip belicht vrouwen van de Amsterdamse School

Gisteren, 10:48

De expositie 'Ongekend talent: Vrouwen van de Amsterdamse School' belicht de gevarieerde oeuvres van onder meer architect Margaret Kropholler en beeldhouwer Louise Beijerman, en schenkt aandacht aan de onstuimige wereld waarin deze ontstonden.

Woonwerk Architecten breidt natuurbelevingscentrum uit

Gisteren, 09:50

Het bestaande gebouw aan de rand van de Oostvaardersplassen in Almere werd uitgebreid, gerenoveerd en deels herontworpen om het groeiende aantal bezoekers op te kunnen vangen.

Britse architect Nicholas Grimshaw (85) overleden

17 september, 10:47

Grimshaw is met name bekend van publieke gebouwen en grootschalige infrastructuurprojecten. In Nederland ontwierp hij het bekroonde station Amsterdam Bijlmer Arena (2007) en de Enneüs Heermabrug (2001) in de hoofdstad.

Kabinet koerst op moderne verzorgingshuizen voor ouderen

Gisteren, 13:48

Voor ouderen die niet meer zelfstandig thuis kunnen of willen wonen, maar nog te goed zijn voor verblijf in een verpleeghuis, kan een nieuwe woonvorm komen.

NVM: aandeel buitenlandse kopers op huizenmarkt in vijf jaar verdubbeld

Gisteren, 11:44

Zij kopen nu vaker een woning dan dat zij huren, vanwege de hoge huren en het krappe aanbod.

Netbeheerders lanceren internationale oproep voor verzwaring stroomnet

17 september, 1:28

Het initiatief komt in de vorm van een challenge met de naam LV-NExT.

Vincent Luyendijk verzorgt keynote bij kick-offbijeenkomst Eo Wijersprijsvraag

17 september, 11:55

Op vrijdag 10 oktober vindt in evenementencentrum Papendal in Arnhem de kick-offbijeenkomst voor de dertiende editie van de Eo Wijersprijsvraag plaats.