Lekker loeren

18 oktober 2022, 10:14

Lezend over inflatie, oorlog, energiecrisis, stikstof en al dat andere slechte nieuws dat ook de architectuur hard begint te raken, snakte ik naar luchtiger berichten. Vroeger – ruim twintig jaar geleden – surfde ik daarvoor graag naar de societyrubriek op Archined waar onder het motto ‘belangrijk nieuws over belangrijke mensen’ verslag werd gedaan van openingen en recepties met foto’s voorzien van snedige bijschriften.

De redactie bedacht de rubriek in een tijd dat zoekmachines nog niet zo ver waren dat ze ook beelden toonden en er dus ‘behoefte was aan wie-is-wie, aan gezichten bij namen’. Toen je die foto’s erbij kon googlen, verdween de ‘Story’ van de architectuur. Jammer, want het was naast een aangename ook een nuttige rubriek die niet alleen toonde wie-is-wie, maar ook wie mét wie en in welke hoedanigheid op welke plek was. Aldus kreeg je een aardig inkijkje in de netwerkcultuur van Nederlandse architecten en instellingen.

Het belang van het ‘societyleven’ van architecten werd me de afgelopen maanden eens te meer duidelijk door het werk dat ik, als eindredacteur, verrichtte aan de biografie die journalist Max van Rooy schreef over zijn grootvader, H.P. Berlage.

Over Berlages werk zijn boeken vol geschreven, over zijn persoon of leven was – bij mij in elk geval – weinig bekend. Inmiddels weet ik dat Hein, zoals hij heette, een ‘onwaarschijnlijk zachtaardig’ karakter had en, braaf als hij was, op school matig presteerde – tekenen uitgezonderd. Aanvankelijk wilde hij kunstschilder worden. Maar mede op aansporing van zijn ooms, en omdat hij begreep dat zijn gegoede familie ‘een kruiwagenpark van jewelste’ zou kunnen zijn, koos hij toch voor de bouwkunst. Zijn eerste klus als zelfstandig architect kreeg hij via familie.

De algemene opinie in zijn tijd was dat dit alles er niet toe deed. Veelzeggend is dat kunstcriticus T. Landré in zijn opstel, getiteld H.P. Berlage (maandblad Onze Kunst, 1910) schreef: ‘Ik zal niet pogen een […] karakterschets van Berlage te leveren’. Geen woord over hoe Berlage was geworden wie hij was of hoe hij werkte; het ging enkel over Berlages ontwerpen en hun betekenis voor de architectuur. Want, redeneerde Landré: ‘… al wat Berlage doet, doet hij met al zijn liefde, met al zijn zorg, met al zijn toewijding, hij legt er zijn heele persoon, zijn heele wezen in, en zoo mag ik boven de beschrijving van een zijner gebouwen met een gerust geweten zijn naam zetten […].’

Van Rooy’s biografie bevestigt dat Berlage leefde voor de architectuur, voor zijn (socialistische) idealen; hij had verder geen hobby’s, tekende en schreef ‘s avonds en op reis gewoon door. Maar het boek toont ook hoe afkomst, familie, vrienden en de stad hem vormden, en een rol speelden bij de totstandkoming van zijn bouwprojecten. Neem de Amsterdamse kroegen waar Berlage – die geen alcohol dronk – veel van zijn latere opdrachtgevers leerde kennen. Zoals wethouder Willem Treub, die hem uiteindelijk de opdracht voor de Beurs gaf. Berlage was wat dat betreft een berekenend type.

Toen ik rijksbouwmeester Francesco Veenstra eerder dit jaar interviewde voor de jaarkrant van de Amsterdamse Academie van Bouwkunst, en hem vroeg wat hij studenten wil meegeven, sprak hij over ‘de kunst om jezelf mee te brengen’. Hij bedoelde te zeggen dat een architect een vakman is, maar ook een mens met persoonlijke overtuigingen, en vroeg retorisch: in welke rol ga je aan tafel zitten? Dat maakt het des te interessanter om als publiek die mens en zijn netwerk te leren kennen.

Misschien is het tijd voor een nieuwe ‘sociale’ rubriek, ter lering en oké, ook om af en toe lekker te loeren.

De biografie die Max van Rooy schreef over H.P. Berlage heet Heb ik dat gemaakt? en verschijnt binnenkort bij uitgeverij Prometheus.

Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.

Trefwoorden

prometheus h.p. berlage max van rooy column kirsten hannema hein berlage heb ik dat gemaakt? boek biografie

1	Nominaties Schoolgebouw van het Jaar 2023 bekend maandag, 18 september
2	Architectenweb symposium: ontwerpen in analogie met het bestaande woensdag, 20 september
3	Echte architecten dinsdag, 19 september
4	Voormalig garagepand aan Scheldeplein Amsterdam gerenoveerd en uitgebreid dinsdag, 19 september
5	Een terughoudende opbouw voor een jaren 60-bungalow maandag, 18 september

Lekker loeren

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Benthem Crouwel wint prijsvraag voor herontwikkeling deel Praags plein

'Reis naar Nieuw Zeeland' beloond met tweede Eo Wijers-regioprijs

Hoogwaardig blok met sociale huurwoningen voor Leidsche Rijn Centrum

Nominaties Groninger Architectuurprijs 2023 bekend

Kadaster ziet dit jaar flink minder nieuwe hypotheken

Erfgoedvereniging in hoger beroep na besluit renovatie Amsterdam Museum

Amsterdam neemt extra maatregelen wegens achterblijven woningbouw

Vastgoedbedrijf Certitudo valt om na problemen bij projecten

Doortrekken Noord-Zuidlijn onzeker na miljardenbezuiniging

RVO: subsidiepot verduurzaming publieke gebouwen binnen dag leeg