Kirsten Hannema in de Thomas Kerk

Ronchamps op de Zuidas

21 september 2021, 9:15

In de kinderklassieker ‘Bij Uil thuis’ (1975, Arnold Lobel), over een filosofisch aangelegde uil die worstelt met de dilemma’s van het leven, staat het verhaal ‘Boven en Beneden’. Hierin probeert Uil proefondervindelijk vast te stellen of hij tegelijkertijd boven en beneden kan zijn, waarbij hij steeds sneller de trap op en neer rent. Uiteindelijk ploft hij uitgeput neer op een tree in het midden.

De zomervakantie brengt me op een soortgelijke vraag: kun je tegelijk thuis én op reis zijn? Wat ik wel weet, is dat ik ‘thuis’ gemakkelijk meeneem op vakantie, in mijn geval een Franse camping aan de Atlantische kust waar we al jaren komen. To do-lijstjes, de laptop die lonkt om nog een stukje te tikken; het duurt altijd een paar dagen om het los te laten.

Architectuur speelt een belangrijke rol in dit proces, of eigenlijk: het gebrek aan architectuur. Het vakantiegevoel begint voor mij met níet in gebouwen zijn: slapen onder de pijnbomen (oké, wel in een tentje), koken op een gaspitje, ‘s ochtends een duik in de zee. Met een zachte vloer van zand en dennennaalden onder mijn blote voeten en een bladerdek boven mijn hoofd, komt architectuur me na een tijdje overbodig voor. Zouden we niet altijd zo moeten leven; wordt de waarde van bouwwerken niet schromelijk overschat?

Deze gedachtegang eindigt op het moment dat het begint te stortregenen, waarop we de tent in de auto proppen en op huis aan rijden, blij dat we daar weer een pannendak boven ons hoofd hebben. Vervolgens probeer ik het vrije vakantiegevoel vast te houden. Ik zet de tuindeuren wijd open, we eten nog een paar keer op het terras. Maar zoals je in januari Blue Monday hebt, die druilerige dag waarop je beseft dat je voornemens voor het nieuwe jaar mislukt zijn, lijkt de vakantie drie weken na thuiskomst alweer ver weg.

Op dat moment krijg ik een telefoontje van Monique Klinkenbergh van de Thomaskerk in Amsterdam Zuid. Naar aanleiding van een verhaal over brutalisme dat ik onlangs voor de Volkskrant schreef, vertelt ze over een brutalistisch ‘meesterwerk’ van architect Karel L. Sijmons (1908-1998) dat evenwel onbekend is; ook bij mij. ‘Een huis om op verhaal te komen’, staat op de website. Gestresst als ik alweer ben door werk en verbouwingsplannen, klinkt dat aantrekkelijk.

Als ik de Thomaskerk – met zijn gele baksteen gevels een onopvallende verschijning – binnenstap, waan ik me terug in Frankrijk. Ronchamps op de Zuidas, zo zou je het gebouw kunnen omschrijven. Sijmons was geïnspireerd door het werk Le Corbusier, dat zie je aan het gebruik van béton brut, de beeldbepalende sculpturale kolom in het midden van de ruimte en het prismavormige daklicht waardoor het licht gedurende de dag steeds anders binnenvalt. De plattegrond is opgezet volgens het maatverhoudingsysteem van de Modulor, die weer is afgeleid van de getallenreeks van Fibonacci die je in de natuur terugvindt.

Dat laatste wordt mij verteld door Sijmons’ kleinzoon, de beeldhouwer Ivan Cremer. Hij heeft de zeven meter hoge sculptuur ‘Origins’ gemaakt die momenteel in de kerk is te zien; een ode aan zijn grootvader en diens Magnum Opus, de Thomaskerk. ‘Alles wat ik te zeggen heb zit in deze kerk’, waren de woorden die Sijmons achterliet na voltooiing van zijn werk. Geïntrigeerd door die woorden heeft Cremer een architectonische analyse van de ruimte gemaakt. Tijdens zijn zoektocht door de geschiedenis en de ruimte vond hij talloze Bijbelse verwijzingen, architectonische motieven en symboliek; met zijn sculptuur reageert hij op de ontdekkingen in de ruimte, het licht en de materialen. Wie meer wil weten over de architectuur en kunstwerken in de kerk, kan – via QR-codes die je met je smartphone scant – de Thomas Tour volgen.

Ik ga zitten op een stoel, genietend van de stilte midden in de drukke stad. En realiseer me dat het hier kan: ‘thuis’ én ‘op reis’ zijn. Mijn advies aan iedereen met (en zonder) vakantieblues: ga dit gebouw zien.

De expositie Origins van Ivan Cremer is nog tot 17 oktober te zien.

Wil je meer zien en weten over de Thomaskerk: https://zuidas.nl/blog/2020/12/28/binnenkijken-bij-monument-de-thomaskerk/

Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.

Trefwoorden

column zuidas amsterdam brutalisme thomas kerk kirsten hannema

1	Eerste grootschalige houten woongebouw van Rotterdam opgeleverd dinsdag, 13 mei
2	Office Winhov en Office Haratori herinterpreteren wederopbouw in ontwerp woontoren Opportuna woensdag, 14 mei
3	Fenix, kunstmuseum over migratie, opent zijn deuren donderdag, 15 mei
4	Parametrisch ontworpen lattengevel golft rond Wolder Huus voor Sport en Cultuur maandag, 12 mei
5	Robuust en energiezuinig depotgebouw voor Utrechtse collecties dinsdag, 13 mei

Gerelateerde nieuwsberichten

Boek brengt brutalistische gebouwen in Nederland in kaart

25 mei 2023

Maar nooit zoals je denkt

15 november 2022

2023 in tien columns door Kirsten Hannema

27 december 2023

Van Sisyphus naar Sneeuwbaleffect

18 april 2023

Constructieve actie

16 mei 2023

Echte architecten

19 september 2023

Genieten

20 juni 2023

Nieuwe ronde, nieuwe prijzen

17 oktober 2023

Ad fundum

20 november 2023

Wabi-sabi

23 januari 2024

De Friends Experience

20 februari 2024

Zwelgen in comfort

19 maart 2024

Bouwen, burgers, bezwaren

16 april 2024

Terug/vooruit naar 1978

21 mei 2024

Glas voor de geest

18 juni 2024

Mijn reis met Berlage

17 september 2024

Maakt architectuur gelukkig?

15 oktober 2024

Column

AI als Zwitsers zakmes van de architect

19 november 2024

Column

Ga op zoek naar het jottum-gevoel!

17 december 2024

Column

Vormt de mens zijn omgeving, of de omgeving eerst de mens?

21 januari

Column

Durf klein te denken

18 februari

Platform Kantooropgave

18 maart

Column

Over het nut van nutteloze bouwwerken

15 april

Biofobie

15 juni 2021

Wildgroei

18 mei 2021

Erfgoedlogica

20 april 2021

Een duurzame architectuur kent een winst- én verliesrekening

16 maart 2021

16 februari 2021

19 januari 2021

15 december 2020

17 november 2020

20 oktober 2020

15 september 2020

16 juni 2020

Alcoholist, pater, architect

19 mei 2020

Pakkans

21 april 2020

Een biënnale zonder publiek

17 maart 2020

Kaartenhuis

18 februari 2020

Luxewarenhuis

21 januari 2020

Disneyficatie: scheldwoord of geuzennaam?

19 oktober 2021

Zuidas in Amsterdam houdt open dag

27 oktober 2021

Makkelijker kunnen we het niet maken

16 november 2021

Multifunctioneel complex Valley aan de Zuidas opgeleverd

17 november 2021

Valse nostalgie

21 december 2021

Over hoe en wat

18 januari 2022

Een les in nederigheid

15 februari 2022

Amsterdam tendert complex met woningen bij St. Nicolaaslyceum

17 februari 2022

VMX Architects en DS Landschapsarchitecten ontwerpen eerste woongebouw in wijk Ravel

11 maart 2022

Ontsnappingsruimte

15 maart 2022

De moraal van het inclusieve verhaal

19 april 2022

Grensverleggend

17 mei 2022

T-koppelstuk

21 juni 2022

Bedrijven op de Zuidas gaan 's nachts het licht uitdoen

29 juni 2022

Krolls (on)gelijk

20 september 2022

Lekker loeren

18 oktober 2022

Meer liefde

13 december 2022

2022 in tien columns door Kirsten Hannema

29 december 2022

Gentrificatie-compensatie

24 januari 2023

Een kind moet je loslaten, een gebouw ook

21 februari 2023

Wachtkamers

21 maart 2023

Alisons kerstkaarten

19 december 2023

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Toren van Babel

Gesprek met Paco Bunnik over hoogbouw op de Zuidas

13 april 2023

Andere nieuwsberichten

Nudus en Sweco Architects presenteren stedenbouwkundig ontwerp voor mogelijke nieuwe campus ASML

3 uur geleden

ASML, gemeente Eindhoven, Nudus en Sweco Architects hebben het Voorlopig Ontwerp Stedenbouwkundig Plan gepresenteerd voor een mogelijke uitbreiding van ASML aan de noordzijde van de Brainport Industries Campus.

Antonia Schreiber wint Kazerne Design Award 2025 met circulair pleistermateriaal

Gisteren, 12:15

Wat als koeienmest geen probleem is, maar een waardevolle grondstof? Ontwerper Antonia Vincenza Schreiber zette die gedachte om in een concreet project en is nu met ‘Local Shit’ aangewezen als winnaar van de Kazerne Design Award 2025.

Nai010 presenteert architectuurgids Gebouwen door Vrouwen in Rotterdam

Gisteren, 11:31

Op zaterdag 7 juni wordt de architectuurgids Gebouwen door Vrouwen: Rotterdam gepresenteerd. In het boek zijn vijftig Rotterdamse gebouwen te zien die door vrouwen zijn ontworpen, of waar ze een flinke bijdrage aan hebben geleverd.

AFFR biedt voorpremière van film Universal Language tijdens Rotterdam Architectuur Maand

Gisteren, 10:15

In de film staat de Canadese stad Winnepeg centraal, maar dan in een setting dat Perzisch naast Frans de dominante taal van Canada is.

Ministerie onderzoekt oorzaak van daling nieuwbouwvergunningen

Gisteren, 13:29

Het CBS meldde donderdag dat het aantal nieuwbouwvergunningen begin dit jaar met 3500 is gedaald tot 12.500 ten opzichte van het eerste kwartaal van 2024.

PBL: klimaatplannen Hermans onvoldoende voor klimaatneutraal 2050

Gisteren, 10:04

Dat constateert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een zogenoemd position paper over het klimaatbeleid dat eind april is aangekondigd.

MOB erkent noodzaak Binnenhofrenovatie, maar hekelt geitenpaadjes

14 mei, 5:51

De milieuorganisatie is echter klaar met “geitenpaadjes” die de overheid volgens haar gebruikt om onder de eigen stikstofregels uit te komen.

Aantal vergunningen voor tijdelijke woningen weer fors gestegen

14 mei, 9:39

Om het woningtekort tegen te gaan komen er in Nederland steeds meer tijdelijke huizen bij. Vorig jaar is voor 6.166 van deze woningen een vergunning verstrekt, meldt het CBS.