Nieuwe ronde, nieuwe prijzen
17 oktober 2023, 9:00
Weet jij al wat je gaat stemmen? Volgende maand is de Tweede Kamerverkiezing, maar ook op het gebied van architectuur valt er momenteel veel te (ver)kiezen. Van de Architect van het Jaar tot de Eindhovense Dirk Roosenburgprijs, die overmorgen wordt uitgereikt, en waarvoor het publiek ook mag stemmen; net als bij de Haarlemse Lieven de Key Penning, die volgende maand wordt uitgereikt.
Wat de parlementsverkiezingen en architectuurprijzen met elkaar gemeen hebben, is de factor ruimte. Politieke partijen geven een visie op hoe ze de schaarse ruimte in ons land willen verdelen; waar gaan we woningen bouwen, beschermen we natuur of moet landbouw wijken? Met architectuurprijzen worden door vak- en publieksjury’s beloftevolle denkrichtingen en oplossingen voor dit soort ruimtelijke vraagstukken voor het voetlicht gebracht, vanuit de gedachte dat goed voorbeeld doet volgen.
Een architectuurprijs kan ook aanleiding zijn om te benoemen wat niet goed gaat. Zo riep politicus Ed Nijpels als voorzitter van de BNA Beste Gebouw van het Jaar-prijs architecten op om meer van zich te laten horen in de politiek. Mede naar aanleiding van die oproep schreef ik afgelopen mei een artikel in De Volkskrant over de (beperkte) rol van architecten in het woningdebat. Dat werd opgepikt door andere media, en – zo blijkt nu – ook gelezen door minister De Jonge. Afgelopen vrijdag werd ik gebeld door zijn woordvoerder, over de brief die De Jonge deze week aan de Tweede Kamer stuurt, in antwoord op moties over woningbouw, architectuurbeleid en ruimtelijke kwaliteit.
Een architect die ik onlangs sprak, vindt dat er te veel architectuurprijzen zijn die draaien om praatjes van sponsors, luxe feestjes en architecten, in plaats van de projecten. Hij stelt voor om de helft van de prijzen te schrappen. Des te opmerkelijker is dat er volgend jaar een nieuwe jaarlijkse prijs wordt gelanceerd: de Ammodo Architecture Award. Met deze prijs wil stichting Ammodo ‘hoogwaardige architectuur met een sociale en ecologische verantwoordelijkheid over de hele wereld’ stimuleren.
Benieuwd naar wat deze prijs toevoegt aan het bestaande aanbod, vroeg ik informatie erover op, en werd voorzichtig enthousiast. Ammodo toont voorbeeldprojecten van onder andere Pritzker Prize-winnaars als Lacaton en Vassal, Francis Kéré en Alejandro Aravena, maar ook de kleinschalige interventies van ontwerp- en onderzoekerscollectief Rural Urban Framework in de traditionele Tulou woonbuurten in China. Hieruit spreekt een brede, internationale blik op architectuur, die aansluit bij het internationale werkveld van architecten. Kwesties als klimaatverandering, immigratie en verduurzaming kun je niet binnen onze landsgrenzen oplossen. We moeten daarvoor meer samenwerken, van elkaar leren, voortbouwend op de circulaire principes van regionale bouwwijzen.
Ammodo gaat werken met lokale scouts, architecten kunnen zelf een project voordragen, en in de categorie ‘local scale’ kunnen ook gemeenschappen, zelfbouwers, kunstenaars, en dergelijke, een project indienen. De prijzen, die in drie categorieën worden toegekend, zijn substantieel: 12x5000 euro voor ‘local scale’, 12x50.000 euro voor ‘social engagement’, 2x150.000 euro voor ‘social architecture’.
Ik mocht onlangs de Franse architect Anne Lacaton interviewen. Op de vraag of de Pritzker Prize, die zij en haar partner Jean-Philippe Vassal in 2021 ontvingen, hen meer werk had opgeleverd, moest ze lachen. “Nou nee, wel extra aanvragen voor lezingen.” Maar met die lezingen, over de onvermoede mogelijkheden van transformatie, als alternatief voor sloop, brengen ze als bureau wel het nodige in beweging. Ammodo laat de winnaars het prijzengeld investeren in een (onderzoeks)project; voorstellen daarvoor worden bij de beoordeling van de inzending meegenomen. Het idee is om zo weer nieuwe initiatieven op gang te brengen, met de website als groeiend kennisplatform.
Vooralsnog ben ik geneigd te zeggen: more is more; hoe meer architectuurverkiezingen, hoe beter. Waarbij net als in de politiek geldt: doe mee, dien in, ga stemmen.
Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.