Kirsten Hannema in de Adelbertkapel in Bloemendaal

Glas voor de geest

18 juni, 9:00

‘Een gebouw waarin je helemaal oplaadt, dat iets met je doet.’ Zo beschreef mijn zanglerares de kapel op de Adelbertbegraafplaats in Bloemendaal, waar zij repeteert met haar Gregoriaanse koor. Nieuwsgierig geworden naar de architectuur – en de Gregoriaanse muziek – nam ik haar uitnodiging aan om een keer mee te repeteren.

Mijn lerares had niet gelogen; de Adelbertkapel is een juweel, een lust voor oog en oor. Het elegante bakstenen gebouwtje heeft een symmetrische plattegrond met aan de ene kant de hoofdingang en aan de andere kant een uitgebouwde sacristie met daarboven een klokkenstoel met luidklok. De akoestiek van de open binnenruimte met koepelplafond is geweldig. Maar het meeste indruk maakte de lichtval; als de zon doorbreekt, sprankelt door de glas-in-loodramen gekleurd licht op de bakstenen muren en de vloer met zijn kleurige tegelpatroon. Het is alsof je in een caleidoscoop staat.

Het brein achter deze ‘toverlantaarn’ is de Franse Benedictijner monnik-architect Dom Paul Bellot (1876-1944), die de kapel is in 1924 tegelijk met de toegangspoort ontwierp. Hij wilde met zijn expressieve architectuur ‘uiting geven aan de vreugde van het hoopgevende christendom’.In de Benedictijnse traditie staat het cijfer acht voor 'de achtste dag', de dag van de verrijzenis van Christus. Daarom gaf Bellot de kapel een achthoekige vorm. Hij werkte het gebouw uit tot en met de kroonluchter, het wijwaterbakje en de kandelaar. De glas-in-lood vensters met abstracte mozaïeken werden in Roermond gemaakt door glazenier Joep Nicholas, kleinzoon van Frans Nicolas, die het glasatelier oprichtte en veel samenwerkte met architect Pierre Cuypers.

Geloof het of niet, maar eind vorige eeuw was de kapel gedegradeerd tot opslagplaats. Huurders die eerder gebruik van het gebouw maakten, hadden de bronzen kroonluchter weggehaald, de tegelvloer was verstopt onder een tapijt. God zij dank zag men uiteindelijk het licht; het gebouw werd met geld van donateurs in 2015 in oude glorie hersteld en als ‘huiskamerkapel’ van de begraafplaats in gebruik genomen. Je kunt er nu dagelijks binnenlopen. Het Gregoriaanse koor oefent er eens per maand. Ik viel tijdens mijn proefles met mijn neus in de boter: de mis die we oefenden zou de volgende dag opgevoerd worden bij de viering van het honderdjarig bestaan van het gebouw. Ik deed toch wel mee? Zo stond ik de volgende dag opnieuw in de kapel ‘Allejuja’ te zingen.

Terwijl ik wederom genoot van het lichtspel, bedacht ik hoeveel verweesde glas-in-loodramen er in het glasdepot in Limburg liggen te wachten op herbestemming. Prachtige vensters, afkomstig uit gesloopte en verbouwde kerken en kloosters. Onder de noemer ‘glas voor de geest’ kon je ze de afgelopen maanden zien in Bureau Europa, waar het glasdepot tijdelijk gehuisvest was, als onderdeel van de expositie In Vitro, over het gebruik van glas in architectuur. Tijdens een reeks glas-in-lood dagen kwamen experts vertellen over de glastraditie en werd een oproep gedaan om een glas-in-lood raam te ‘adopteren’.

Je zou denken dat er genoeg geïnteresseerden zijn; jaren dertighuizen met glas-in-lood details zijn hartstikke populair. Maar glas-in-lood geldt als ‘moeilijk erfgoed’; restaureren is lastig, ook vanwege de klimaateisen van deze tijd. Je moet een bouwfysisch en -technisch onderlegd plan hebben, en een gebouw waar zo’n raam tot zijn recht komt.

Architecten beschikken over die vakkennis en kunnen passende plekken herkennen of creëren. Daarom bij deze mijn oproep: architecten, wil je iets bijzonders maken? Bouw dan bij het ontwerpen van die villa, school of dat publieke gebouw een ruimte in voor zo’n glaskunstwerk. Ik kan je verzekeren: het geeft een heleboel hoop en vreugde.

Kirsten Hannema is architectuurcriticus en schrijft voor diverse media waaronder De Volkskrant.

Trefwoorden

kirsten hannema bloemendaal glas-in-lood adelbertkapel akoestiek kapel kerk column paul bellot daglicht

1	Nominatie Zorggebouw van het Jaar 2024 bekend woensdag, 25 september
2	Aftiteling van architectuur dinsdag, 24 september
3	KAAN Architecten voltooit Onderwijscentrum Rijksuniversiteit Groningen dinsdag, 24 september
4	Universiteit Utrecht kiest Mecanoo voor herontwikkeling Van Unnikgebouw dinsdag, 24 september
5	Vervangende uitbouw versterkt relatie tussen huis en tuin donderdag, 26 september

Gerelateerde nieuwsberichten

Terug/vooruit naar 1978

21 mei

Column

Mijn reis met Berlage

17 september

Bouwen, burgers, bezwaren

16 april

Zwelgen in comfort

19 maart

De Friends Experience

20 februari

Wabi-sabi

23 januari

Alisons kerstkaarten

19 december 2023

Ad fundum

20 november 2023

Nieuwe ronde, nieuwe prijzen

17 oktober 2023

Echte architecten

19 september 2023

Genieten

20 juni 2023

Constructieve actie

16 mei 2023

Van Sisyphus naar Sneeuwbaleffect

18 april 2023

Wachtkamers

21 maart 2023

Een kind moet je loslaten, een gebouw ook

21 februari 2023

Gentrificatie-compensatie

24 januari 2023

Meer liefde

13 december 2022

Maar nooit zoals je denkt

15 november 2022

18 oktober 2022

20 september 2022

21 juni 2022

17 mei 2022

De moraal van het inclusieve verhaal

19 april 2022

Ontsnappingsruimte

15 maart 2022

Een les in nederigheid

15 februari 2022

Over hoe en wat

18 januari 2022

Valse nostalgie

21 december 2021

Makkelijker kunnen we het niet maken

16 november 2021

Disneyficatie: scheldwoord of geuzennaam?

19 oktober 2021

Ronchamps op de Zuidas

21 september 2021

Biofobie

15 juni 2021

Wildgroei

18 mei 2021

Erfgoedlogica

20 april 2021

Een duurzame architectuur kent een winst- én verliesrekening

16 maart 2021

16 februari 2021

19 januari 2021

15 december 2020

17 november 2020

20 oktober 2020

15 september 2020

16 juni 2020

Alcoholist, pater, architect

19 mei 2020

Pakkans

21 april 2020

Een biënnale zonder publiek

17 maart 2020

Kaartenhuis

18 februari 2020

Luxewarenhuis

21 januari 2020

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Den Haag gestart met herinrichting Spuiplein

27 september, 4:13

Het plein wordt vergroend, er komen meer zitplekken en er wordt een waterbassin gerealiseerd. OKRA landschapsarchitecten is verantwoordelijk voor het ontwerp.

Rotterdams college legt bestemmingsplan park in Maashaven voor aan gemeenteraad

27 september, 3:20

Rotterdam wil een park aanleggen in het water van de Maashaven. Het gaat om het zeven hectare grote Nelson Mandelapark, dat een heuvelachtig karakter krijgt.

UNStudio presenteert opgeleverd woningbouwproject in São Paulo

27 september, 12:03

In de Braziliaanse stad São Paulo is het door UNStudio ontworpen woningbouwproject EZ Parque da Cidade opgeleverd. De verdiepingen hebben een plattegrond in de vorm van een roterende windmolen, waardoor elke woning aan drie zijden uitzicht biedt.

Winnaars ARC24 Awards bekend

27 september, 9:28

In drie categorieën werden evenzoveel projecten onderscheiden met een award.

Nieuwe problemen rond kanaal in Overijssel 'slaan in als een bom'

27 september, 5:00

Omwonenden van Kanaal Almelo-De Haandrik in Overijssel zijn ‘enorm geschrokken’ van het bericht dat het grootste deel van de oevers instabiel is.

Directiewijziging bij jubilerend Bogaerds Architecten

27 september, 1:55

Afgelopen zaterdag heeft Bogaerds Architecten zijn tachtigjarig bestaan gevierd.

PBL: voorzieningen en werk slechter met ov bereikbaar geworden

27 september, 10:29

De effecten zijn vooral fors voor mensen die wonen in landelijk gebied, in de stadsranden en in dorpen.

Over de onafhankelijkheid van de jury van de Architectenweb Awards

26 september, 3:04

Onder de nominaties voor Schoolgebouw van het Jaar zijn dit keer ook twee nominaties voor onderwijsgebouwen van de architectenbureaus waar twee van de juryleden partner zijn. Hoe gaan we daarmee om?