Violette Schönberger

De knie

22 oktober 2024, 9:00

Omdat hoogmoed voor de val komt, loop ik nu te hinken. Een kapotte knie na een té fanatiek sportmoment geeft een nieuw perspectief op de stad. Ik was al niet dol op al die nieuwe voertuigen op straat, maar nu vormen ze min of meer een bedreiging. Fatbikes racen over de stoep, maar ik kan niet snel bijstappen om ze uit de weg te gaan en grom ze harder vloekend dan ooit na. Verderop liggen de tegels eruit en strompel ik moeizaam met m’n krukken door het zand. Even snel een boodschap halen omdat ik iets ben vergeten in de supermarkt is er niet bij. Laat maar, zo belangrijk was dat ene ingrediënt ook eigenlijk niet.

Dat de stad niet al te gebruiksvriendelijk is ingericht voor mindervaliden, is een geluid dat natuurlijk al langer klinkt. En toch – nee, dat siert me niet – heb ik de eigen ervaring nodig om dit echt tot me te laten doordringen. In gezonde toestand doe ik graag mee aan het stedelijk krijgsgewoel van de snelste, gezondste en wendbaarste. Maar nu vormt de straat een aaneenschakeling van onvoorziene situaties waar ik niet adequaat op kan reageren. Het gaat alleen maar rechtdoor, zonder hoogteverschillen, in traag tempo met een maximum van tien minuten.

Tijdelijk beperkt zijn opent een venster aan inzichten en gedachten. Is dit een snelle blik op mijn toekomstige ouderdom? Natuurlijk beperken beperkingen zich niet tot ouderen, maar de meeste ouderen worden op enig moment wel minder mobiel. En we worden massaal veel ouder. Volgens het CBS zullen er in 2060 twee tot drie keer zoveel 80-plussers zijn als nu. Onder wie ik dus. Dat geeft te denken over de inrichting van de stad, de woonomgeving en de buitenruimte. Het straatbeeld zal veranderen; hoe houden we de stad zo toegankelijk mogelijk voor deze groeiende groep? De stad vol groenvakken, gezellige treetjes, hobbelige klinkers en steeds grotere autovrije zones. Hoe ziet mijn leven als 80-jarige er straks uit? Moeten we nu al beginnen die leefomgeving te ontwerpen?

De buitenruimte toegankelijk ontwerpen voor jong en oud met een beperking is natuurlijk noodzakelijk. We weten bovendien behoorlijk goed wat daar ruimtelijk voor nodig is: mindere hoogteverschillen, langere oversteektijd en meer rustpunten langs looproutes. Maar dat alleen is niet genoeg. Een toegankelijke stad vraagt ook om meer aandacht op niveau van planologie en programmering. Nu mijn persoonlijke actieradius tijdelijk beperkt blijft tot de plekken waar ik ofwel voor de deur kan parkeren ofwel met de tram kan komen, ondervind ik hoe belangrijk een fijnmazig netwerk van openbaar vervoer is. Voor wie niet zo snel kan lopen of niet meer durft te fietsen, zijn OV-mobiliteit en nabijheid van voorzieningen cruciaal.

En precies daaraan ontbreekt het steeds meer in Nederland. Onderzoek van Planbureau voor de Leefomgeving wijst uit dat paradoxaal genoeg met name in woonwijken waar relatief veel geschikte woningen voor ouderen staan (gelijkvloers, lift aanwezig, rolstoeltoegankelijke badkamer), juist een afname plaatsvindt van voorzieningen en OV-verbindingen. Dat is cru: heb je eindelijk een woning waar je met je kapotte knie in kunt leven, zijn de dagelijkse boodschappen nog te ver weg om ze zelf te gaan halen. Mijn geprojecteerde oudere zelf voelt zich nu al mentaal slechter en ongeschikter voor deelname aan de samenleving. Als daar niet op wijkniveau verbetering in komt, neemt de eenzaamheid toe en zelfredzaamheid onder ouderen alleen maar af.

Voor mij is deze kapotte knie van tijdelijk aard en ben ik met geduld en fysiotherapie binnenkort wel weer de oude. Maar mocht de tijd komen dat ik definitief slecht ter been word, laat ik dan hopen dat de stad wat beter aansluit op mijn behoeften; niet alleen op het gebied van de inrichting van de buitenruimte, maar ook in de mogelijkheden om bestemmingen te bereiken en onderdeel te blijven van het weefsel van de samenleving. Onze steden hoeven heus geen Benidorm te worden om een beetje beter aan te sluiten op de ouder wordende of minder mobiele mens. Kijk naar Japan of Zwitserland met al die gratis, schone publieke wc’s; kijk naar China met z’n groepjes schakers op straat; of Italië met al die bankjes vol hangouderen. Ik zie mezelf al zitten. Als we nu beginnen daaraan te ontwerpen, kunnen we er in straks allemaal van profiteren.

Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige, en is mede-oprichter van ontwerpbureau Falsework. Haar columns publiceert ze op fromscratch.work en zijn gebundeld in het boek Paradijs van Imperfectie. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

ouderen column violette schönberger mindervaliden toegankelijkheid senioren

1	Merwede – overzicht stadsblokken eerste fase woensdag, 17 december
2	Purmerend kiest uit drie ontwerpen voor Schapenmarkt woensdag, 17 december
3	Voormalige jeugdgevangenis in Amsterdam getransformeerd en uitgebreid tot woongebouw woensdag, 17 december
4	Faillissement V&D laat nog altijd sporen na in winkelgebieden donderdag, 18 december
5	Powerhouse Company en SO-IL delen ontwerp voor toren naast Whitney Museum dinsdag, 16 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Aftiteling van architectuur

24 september 2024

26 november 2024

25 juni 2024

19 december 2024

Lang leve het leegstandsbeheer!

28 mei 2024

Mid-rise Milaan

23 april 2024

Onverwachte ontmoetingen en veilige routines

26 maart 2024

Achter de muur

27 februari 2024

Grote plannen, met af en toe een grap

30 januari 2024

Toekomstdenken

22 december 2023

Berichten uit de bubble

28 november 2023

24 oktober 2023

26 september 2023

27 juni 2023

23 mei 2023

25 april 2023

28 maart 2023

28 februari 2023

Het mogelijke of het juiste

31 januari 2023

Grondrecht

20 december 2022

Acht miljard daken

22 november 2022

Van de olifant en de muis

25 oktober 2022

27 september 2022

28 juni 2022

24 mei 2022

26 april 2022

22 maart 2022

22 februari 2022

25 januari 2022

De postkapitalistische stad

23 december 2021

Burgerraad ruimtelijke ordening

23 november 2021

26 oktober 2021

28 september 2021

22 juni 2021

25 mei 2021

28 april 2021

Bouwen voor de lang-heid

23 maart 2021

Het feest der ontregeling

23 februari 2021

Kosmische stedenbouw

26 januari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Den Haag ziet ruimte voor meer woningen in gebied Laakhavens-Hollands Spoor

19 december, 3:15

De gemeente Den Haag ziet ruimte voor 11.000 nieuwe woningen in het gebied aan de Laakhavenzijde van station Hollands Spoor. Dat zijn er 2.400 meer dan de gemeente bij het begin van de planvorming dacht.

Gevarieerd kantoorlandschap voor Unilever in AIR Offices Rotterdam

19 december, 12:17

Levensmiddelenconcern Unilever heeft dit jaar twee verdiepingen betrokken in het voormalige V&D-pand in het centrum van Rotterdam. Fokkema & Partners ontwierp het interieur.

Negenhonderd woningen op historisch zorglandgoed in Vught

19 december, 10:52

Gebiedsontwikkelaar AM en een ontwerpteam bestaande uit Karres en Brands, Wenink Holtkamp en NAMO hebben een tender voor de realisatie van negenhonderd woningen op het historische Zorgpark Voorburg in Vught gewonnen.

KAAN Architecten breidt bureauleiding uit

18 december, 3:00

KAAN Architecten heeft vier associate partners en vier associate architects benoemd.

DNR geactualiseerd naar hedendaagse praktijk

19 december, 4:03

DNR2025 is compacter en beter op de hedendaagse praktijk afgestemd dan haar voorganger, met onder meer aandacht voor AI, privacy en kwaliteitsborging.