Violette Schönberger

Flex of fix?

26 april 2022, 9:00

Omdat de woningmarkt overkookt, het aantal acute woningzoekenden voortdurend stijgt en het reguliere planaanbod zich te traag ontwikkelt, staan bestuurders voor een monsterklus: hoe gaan ze de woningmarkt ooit vlottrekken? Steeds vaker valt in deze context een toverwoord dat de meest urgente woningzoekenden zou kunnen helpen: flexwonen. Maar wat is flexwonen precies en welke problemen lost het eigenlijk op?

Flexwonen betekent meestal bouwen met standaard modules via tijdelijke vergunningen in versnelde trajecten. Liefst op een braakliggend terrein dat in afwachting is van ‘echte' gebiedsontwikkeling. Want daar kan snel en goedkoop in eenvoudige rijen worden gebouwd en op termijn weer geruisloos worden gesloopt.

De intenties zijn mooi: woningen voor statushouders die geen kant op kunnen vanuit de AZC’s. Oekraïeners die niet in de reguliere asielprocedures passen maar wel acuut een huis nodig hebben. Studenten die anders nooit bij hun ouders wegkomen. Gescheiden echtelieden die niet meer onder een dak kunnen wonen. Voor hen is in het reguliere aanbod geen woning te vinden en vormt flexwonen een uitkomst.

Hiermee lijkt de ideale tussenoplossing voor acuut benodigde vierkante meters te zijn gevonden. En vanwege de veronderstelde tijdelijkheid worden beslissingen over flexwonen dan ook vaak snel genomen. Maar is de noodzaak voor deze woningen wel zo van tijdelijke aard? We zien immers in de Nederlandse woonbehoeften een structurele verschuiving naar kortere bewoning. Het merendeel van de woningzoekenden bestaat uit een breed spectrum van ‘niet-gangbare’ huishoudens: alleenstaanden, samengestelde gezinnen, mensen die pas gescheiden zijn of wachten op gezinshereniging. Dat éne huis waar men de rest van het leven verblijft komt nauwelijks meer voor. Gemiddeld verhuist de Nederlander iedere zeven jaar; statistisch gezien woont het merendeel van de bevolking dus al ‘flex’.

Paradoxaal genoeg is de architectuur van flexwoningen allesbehalve flexibel. Aan standaard bouwunits kan vrijwel niets worden veranderd: woningen zijn niet samen te voegen, te splitsen of van indeling te veranderen. De flexdorpen die we nu bouwen kunnen zich ook niet geleidelijk transformeren tot een levendig onderdeel van de stad. De aanpasbaarheid betreft enkel het bestemmingsplan of de vergunningsprocedure, niet de gebouwde ruimtes. Wat we in de praktijk ‘flexwonen’ noemen is eigenlijk meer een vorm van acuut wonen.

Is dat werkelijk wat de beoogde doelgroepen nodig hebben? Een architectuur van tijdelijkheid die benadrukt dat de situatie zo gauw mogelijk moet worden verlaten? Heeft de flexwoner niet eerder behoefte aan een sterke omgeving om zich aan vast te klampen in die onbestendige periode in z’n leven? Bijvoorbeeld een solide gebouw dat rust uitstraalt, een inspirerend (stedelijk) landschap of publieke voorzieningen als oriëntatiepunten in de samenleving. Werkelijk flexibel bouwen veronderstelt een robuuste drager, vraag dat maar aan John Habraken of Yona Friedman.

Het ziet er naar uit dat de acute woningzoekende of de tijdelijke bewoner een blijvende doelgroep in de woningmarkt zal vormen. Onze huidige flexwoningen zijn misschien een snelle stap in een totaal vastgelopen woningmarkt, maar ze lossen niet de structurele vraag naar flexibele woonconcepten op. En daar moeten we beter over na gaan denken. Want voor je het weet verrijst straks aan de rand van iedere gemeente een gigantisch containerdorp, dat er zomaar een paar decennia blijft staan – simpelweg omdat de noodzaak blijft – maar zonder bewoners enige ruimtelijke kwaliteit te bieden.

De doelgroepen van flexwonen hebben recht op betere oplossingen. Robuuste dragers die de stad versterken en een flexibele inbouw die blijvend kan reageren op de steeds weer wisselende ruimtevraag.

Met dank aan Tim Peeters en Jan Nauta.

Violette Schönberger werkt als stedenbouwkundige voor de gemeente Rotterdam en geeft les aan de KULeuven en de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. Zij schrijft over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

violette schönberger containerwoningen flexwonen column tijdelijkheid

1	EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw vrijdag, 10 januari
2	Consortium Fullhouse transformeert voormalig gemeentekantoor Westersingel Rotterdam woensdag, 8 januari
3	Waaiervormige woonbuurt op Cruquiseiland naar integraal ontwerp van KCAP woensdag, 8 januari
4	Voormalig pand Centraal Beheer wordt mogelijk onderkomen Politie Experience maandag, 6 januari
5	Woonzorgensemble met dorpse opzet langs het Damsterdiep woensdag, 8 januari

Gerelateerde nieuwsberichten

Veel meer vergunningen voor tijdelijke woningen verstrekt in 2022

27 juni 2023

2023 in tien columns door Violette Schönberger

28 december 2023

25 april 2023

23 mei 2023

27 juni 2023

26 september 2023

24 oktober 2023

Berichten uit de bubble

28 november 2023

Toekomstdenken

22 december 2023

Grote plannen, met af en toe een grap

30 januari 2024

Achter de muur

27 februari 2024

Onverwachte ontmoetingen en veilige routines

26 maart 2024

Verloting van vijf exemplaren van Paradijs van Imperfectie

10 april 2024

Mid-rise Milaan

23 april 2024

Lang leve het leegstandsbeheer!

28 mei 2024

Engagement revisited

25 juni 2024

De knie

22 oktober 2024

Aftiteling van architectuur

24 september 2024

26 november 2024

19 december 2024

22 maart 2022

22 februari 2022

25 januari 2022

De postkapitalistische stad

23 december 2021

Burgerraad ruimtelijke ordening

23 november 2021

26 oktober 2021

28 september 2021

22 juni 2021

25 mei 2021

28 april 2021

Bouwen voor de lang-heid

23 maart 2021

Het feest der ontregeling

23 februari 2021

26 januari 2021

24 mei 2022

28 juni 2022

27 september 2022

Van de olifant en de muis

25 oktober 2022

Acht miljard daken

22 november 2022

Grondrecht

20 december 2022

Het mogelijke of het juiste

31 januari 2023

Boodschappenlijstje

28 februari 2023

Daken van sommige Amsterdamse containerwoningen brandgevaarlijk

14 maart 2023

Fantastisch

28 maart 2023

2022 in tien columns door Violette Schönberger

30 december 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

EVA architecten transformeert Girokantoor Leeuwarden tot woongebouw

10 januari, 2:32

In april wordt gestart met de transformatie van het voormalige Girokantoor in Leeuwarden naar een woongebouw. Het uit 1973 stammende gebouw, oorspronkelijk ontworpen door Abe Bonnema, gaat vanaf eind dit jaar plaats bieden aan 59 appartementen.

Kindcentrum met variërende gevels en buitenterrein voor Montfoort

10 januari, 11:52

In het Utrechtse Montfoort is afgelopen jaar een kindcentrum naar ontwerp van EGM architecten in gebruik genomen. Het gebouw biedt onderdak aan drie basisscholen en een kinderopvang.

Vernieuwde raadzaal gemeente Drimmelen is multifunctioneel

9 januari, 11:26

Het ontwerpconcept van M+R interior architecture voorziet in een flexibele ovale opstelling die gelijkwaardige interactie benadrukt. Verplaatsbare banken maken informele opstellingen mogelijk.

Houten markthal vormt sluitstuk vernieuwing Marktplein Apeldoorn

9 januari, 9:31

Afgelopen jaar is de vernieuwing van het Marktplein in Apeldoorn afgerond met de oplevering van de Markthal. Het bouwwerk, dat net als het plein is ontworpen door West 8, is vrijwel geheel van hout gerealiseerd.