Violette Schönberger

Mijlpalen

25 mei 2021, 9:30

Omdat ik een zekere leeftijd bereikte, werd ik overvallen door een zekere stemmigheid. Waar was de tijd gebleven? Met nadruk: waar was de tijd gebleven? Op welke plekken waren mijn herinneringen gevormd? Als ontwerper maak je die plekken, organiseer je de ruimte voor de levens van anderen. Maar als bewoner hangt je leven aan elkaar van toevalligheden, zonder grand design. In zijn Textbook uit 2018 beschrijft Kees Christiaanse alle huizen waar hij tot nu toe heeft gewoond. Het is een inspirerende exercitie, die professionele blik en persoonlijke ervaring bij elkaar brengt. Uit mijn eigen lijstje blijkt dat ik in de afgelopen veertig jaar op dertien adressen heb gewoond en iedere mijlpaal in een andere stad vierde. Hoe kijk ik nu als ontwerper naar die plekken?

Paal 10 - Haarlem
De kamers waren hoog, maar op zolder begon een andere wereld. Onder het schuine dak bevond zich de intimiteit van de kinderkamers. Alle huizen in de wijk verschilden van elkaar; metselwerk, erkers, kozijnen, glas-in-lood waren overal nét iets anders. Eclecticisme, maar van het lekkere soort. Schuine lijnen in het stratenpatroon, symmetrisch uitgelijnd vanuit een centraal gelegen plantsoentje. Zo’n buitenwijk in een middelgrote stad is tegenwoordig de hoofdprijs. De tweedehands Franse bakkies uit mijn jeugd hebben dan ook plaatsgemaakt voor de nieuwste lease-modellen van Tesla en Audi. De ooit rommelige tuinen zijn nu gevuld met plakken grijze tegels, loungemeubilair en man caves. Ja heus.

Paal 20 - Delft
Vanuit een groot adolescent verlangen naar Puurheid woonde ik in mijn eentje in een verlaten uithoek van de zogeheten campus, tussen de universiteit en de sportvelden in. De zaterdagochtendstilte van dat betonnen, vakkundig geïsoleerde appartementencomplex zal me altijd bijblijven. Het gebouw had geen gemeenschappelijke ruimtes en nauwelijks gangen om elkaar te ontmoeten, er was geen tussenruimte. Mijn zelfgekozen afzondering heeft een aantal maanden geduurd, tot ik verhuisde naar een levendig studentenhuis in het centrum. Jaren later zou ik aan de andere kant van de oceaan op een échte campus wonen, een plek die zoveel meer was dan een paar flats naast de faculteit. Met een maquettewerkplaats waar je de hele nacht terecht kon en een supermarkt die 24 uur per dag verse broodjes pastrami verkocht. En overal en altijd studenten aan het werk. De Nederlandse campusgedachte is daar nog ver van verwijderd.

Paal 30 - Amsterdam
Nooit heb ik in een gehoriger huis gewoond, je kon de onderbuurman horen snurken. Precies een eeuw geleden werd in vier jaar tijd het recordaantal van zesduizend woningen uit de grond gestampt, van uitzonderlijke architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit (bouwwethouders, letten jullie even op?), alleen bouwfysisch niet toegesneden op de wensen van nu. Onder begeleiding van Hendrik Berlage heeft de benodigde standaardisatie van de bouwproductie niet geleid tot pandsgewijze herhaling, maar tot een samenhangende compositie met de articulatie van lange horizontale lijnen en een feest van bakstenen creativiteit. De rijkdom aan detaillering, kleuren, metselverbanden, brievenbussen en deurknoppen is gewoonweg opwindend. In de Baarsjes leerde ik dat een verbinding tussen passant en gebouw niet noodzakelijkerwijs vraagt om een volledig transparante plint, maar dat een weldaad aan visuele informatie daar even goed voor kan zorgen.

Paal 40 - Rotterdam
Een tweelaagse benedenwoning in een straat met brede stoepen en met veel groen. Buurmeisjes in overvloed en ieder jaar een straatborrel. Een gezinsidylle midden in de stad. Maar ook een coffeeshop om de hoek en voor elke subcultuur een eigen kapper. Wat wonen we hier geweldig. Zou de beneden-bovenwoning niet het standaard woonproduct moeten worden in plaats van de grondgebonden eigen kavel? Twee keer zoveel woningen als in de gemiddelde buitenwijk, twee keer zoveel kinderen om mee te spelen, twee keer zoveel aanleiding voor voorzieningen en openbaar vervoer. Als we vanaf nu iedere nieuwbouwwijk gewoon verdubbelen in dichtheid, houden we ook nog wat buitengebied over.

Een terugblik op mijn mijlpalen is leerzaam. Als architect ben je regisseur van de leefomgeving, maar wat zich daarin afspeelt laat zich nauwelijks sturen. Maakt dat het vakgebied vrijblijvend? Integendeel. Het legt de nadruk op het belang van ontwerp. Architecten moeten met de grootste zorgvuldigheid te werk gaan: we maken immers het decor van andermans leven.

Op naar de volgende mijlpaal, ik hoop u daar te treffen.

Violette Schönberger werkt als stedenbouwkundige voor de gemeente Rotterdam en geeft les aan de KULeuven en de Rotterdamse Academie van Bouwkunst. Zij schrijft over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

violette schönberger column woonomgeving beneden bovenwoning woningbouw

1	Den Bosch 'pauzeert' aanbesteding voor ontwerp gebiedsontwikkeling Citadelpoort maandag, 17 november
2	Expositie in Kunsthal belicht eerdere toeristische periode Rotterdam dinsdag, 18 november
3	Zelfsluitende Vlotterkering in Steyl vormt tevens 'balkon aan de Maas' dinsdag, 18 november
4	Kleurrijk atrium vormt hart van nieuw internationaal hoofdkantoor NXP maandag, 17 november
5	Het streven naar nieuw is ouderwets donderdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

2023 in tien columns door Violette Schönberger

28 december 2023

26 september 2023

25 april 2023

23 mei 2023

27 juni 2023

24 oktober 2023

Berichten uit de bubble

28 november 2023

Toekomstdenken

22 december 2023

Grote plannen, met af en toe een grap

30 januari 2024

Achter de muur

27 februari 2024

Onverwachte ontmoetingen en veilige routines

26 maart 2024

Verloting van vijf exemplaren van Paradijs van Imperfectie

10 april 2024

Mid-rise Milaan

23 april 2024

Lang leve het leegstandsbeheer!

28 mei 2024

Aftiteling van architectuur

24 september 2024

25 juni 2024

22 oktober 2024

26 november 2024

19 december 2024

28 april 2021

Bouwen voor de lang-heid

23 maart 2021

Het feest der ontregeling

23 februari 2021

Kosmische stedenbouw

26 januari 2021

Maxime Verhagen: bestempel de bouw als topsector

7 juni 2021

Transfer zone

22 juni 2021

Lage horizon

28 september 2021

Oeuvre complète

26 oktober 2021

Burgerraad ruimtelijke ordening

23 november 2021

De postkapitalistische stad

23 december 2021

25 januari 2022

22 februari 2022

22 maart 2022

26 april 2022

24 mei 2022

28 juni 2022

27 september 2022

Van de olifant en de muis

25 oktober 2022

Acht miljard daken

22 november 2022

Grondrecht

20 december 2022

2022 in tien columns door Violette Schönberger

30 december 2022

Het mogelijke of het juiste

31 januari 2023

Boodschappenlijstje

28 februari 2023

Fantastisch

28 maart 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Studio for New Realities brengt binnenspel Plaswijckpark onder gevouwen dak

4 uur geleden

Het Plaswijckpark in het noorden van Rotterdam biedt voor kinderen allerlei mogelijkheden om buiten te spelen. Voor dagen met minder goed weer is er nu een tweede paviljoen gerealiseerd met mogelijkheden om binnen te spelen.

Space&Matter ontwerpt ingetogen houten paviljoen voor BSO in Zeist

Vandaag, 09:30

Aan de rand van het dorpscentrum van Zeist, in een door woningen omzoomd binnengebied, ontwerpt Space&Matter een nieuwe buitenschoolse opvang (BSO) en gymzaal.

MoederscheimMoonen Architects benoemt vijf associates

Vandaag, 09:00

Om de basis van het groeiende bureau richting de toekomst te versterken heeft het nu vijf associates benoemd: Aldo Trim, Boy Hoffs, Maarten de Roij, Mike Pennings en Romano van den Dool.

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten winnen tender Machinewerf Vlissingen

Gisteren, 16:30

ECHO Urban Design en RoosRos Architecten zijn samen met partners Leyten, Fullhouse, depart en Steenvlinder door de gemeente Vlissingen geselecteerd als winnende partner voor de ontwikkeling van locatie de Machinewerf in het Scheldekwartier.

Vervoersregio's Rotterdam, Den Haag en Amsterdam willen miljard extra voor OV

Vandaag, 11:29

Volgens burgemeester Jan van Zanen van Den Haag is 500 miljoen euro extra nodig "om niet achteruit te gaan door indexering en bezuinigingen". En nog eens 500 miljoen euro is nodig "om het OV mee te laten groeien met het aantal inwoners.

Mogelijke proef zelfrijdende pendelbussen tussen station Hoofddorp en Schiphol Trade Park

Gisteren, 14:15

De provincie Noord-Holland onderzoekt of het zelfrijdende pendelbussen zonder chauffeur kan laten rijden in de buurt van Schiphol. Als dit qua veiligheid en techniek haalbaar is, wil de provincie in 2027 een proef starten.

Fietsflat bij Amsterdam Centraal wordt na 25 jaar gesloopt

Gisteren, 13:45

Voor de door VMX Architects ontworpen fietsenstalling is geen nieuwe plek gevonden. Daarom wordt de 'fietsflat' nu gesloopt.

Maastricht grootste stijger op lijst van beste steden om te wonen

Gisteren, 13:15

Op de ranglijst van de Atlas voor Gemeenten steeg Maastricht de afgelopen tien jaar van de 40e naar de 34e plek. Amsterdam staat stevig op de 1e plek van de lijst.

Minder infraprojecten gaan door na bezuinigingen Prinsjesdag

Gisteren, 10:40

Minder infrastructuurprojecten kunnen doorgaan door bezuinigingen die met Prinsjesdag zijn doorgevoerd. Dat staat in antwoorden op Kamervragen over de begroting van het Mobiliteitsfonds.

Om malafide grondspeculatie tegen te gaan, overweegt het kabinet een bedenktijd voor kopers van grond

Gisteren, 09:00

Grondhandelaren splitsen landbouwgrond vaker op in kleine stukjes en verkopen die dan door aan particulieren. De kopers kunnen dan ten onrechte denken dat de gemeente op de grond wil bouwen, terwijl dat niet zo is.

Ga naar het nieuws-archief