Violette Schönberger

Het mogelijke of het juiste

31 januari 2023, 9:00

Om me aan te melden bij ChatGTP moet ik eerst aanvinken dat ik geen robot ben. Grappig, want daar ging het juist om. In de hoop mijn maandelijkse stress rond het schrijven van een column te kunnen verminderen, doe ik wat iedere middelbare scholier al lang heeft gedaan: m’n toevlucht nemen tot een schrijfrobot. Nee, ik ben geen whizkid en ik weet niet veel van kunstmatige intelligentie. Des te hoger en naïever zijn mijn verwachtingen. ‘Schrijf een column van 600 woorden over actuele Nederlandse architectuurkritiek’. Het resultaat: enkele voorspelbare zinnen over duurzaamheid en innovatie, de naam Rem Koolhaas en opvallend vaak het woord ‘opvallend’. Mijn chattende vriend verzamelt informatie en beschrijft wat hem ‘opvalt’. Daar heb ik niets aan. Logisch, ik heb hem een domme vraag gesteld. Want hoe intelligent ook, vooralsnog lijkt deze machine net zo slim als degene die hem bevraagt.

Net zoals de meeste architecten heb ik weinig ervaring met het gebruik van kunstmatige intelligentie. Ik klooi en speel een beetje met Dall-E en vermaak me met Spacemaker. Maar net zoals de meeste architecten voorzie ik wel dat deze technieken in ons vak een steeds grotere rol gaan spelen. Wat is dan de toekomst van menselijke creativiteit, zullen we overbodig worden? Deze vragen klinken regelmatig. En hoewel ik ze goed kan navoelen, betwijfel ik of ze relevant zijn. Natuurlijk blijft menselijke creativiteit noodzakelijk. De vraag is alleen hoe we ons tot deze technieken gaan verhouden. Digitale systemen zorgen immers niet vanzelfsprekend voor minder werk voor mensen. In plaats van kortere werkdagen vraagt het gebruik van BIM juist meer schermtijd om het systeem te kunnen beteugelen. Om exact de gewenste plaatjes uit Dall-E te halen zit ik net zo goed urenlang te klikken. Hoe beter onze computersystemen worden, hoe meer we verlangen dat menselijke werknemers de precisie van een machine evenaren. Homo ludens – de belofte dat techniek ons zou leiden tot korte werkweken met veel vrije speeltijd – was misschien nog nooit zo ver weg.

Het risico van intelligente, generatieve software is dan ook niet dat architecten overbodig worden, maar dat door onze systeemverslaving de definitie van architectuur vervaagt. Design Scout, Spacemaker en Delve zijn bijvoorbeeld gereedschappen waarmee je een massastudie kunt maken die in no-time woningoppervlaktes in BVO en GO creëert op een planlocatie, compleet met bezonningsstudie en windhinder erbij. ‘Make better design decisions!’ ‘Bereik de maximale leefkwaliteit!’ Leuk speelgoed. Handig, voor wie overzicht wil krijgen van de hoeveelheid woningen en vierkante meters die een project kan opleveren. Het is sneller dan een ervaren professional – werkelijk? – maar net als de tekstrobot is deze toepassing precies zo slim als degene die haar bedient. Geef deze software aan een middelmatige projectontwikkelaar en die zou zomaar kunnen denken dat een simpele massastudie automatisch architectuur is. Geef dit soort software aan een goede architect, en die ziet meteen dat het hele pakket gebouwd is rondom winst en opbrengst, niet rondom het creëren van bijzondere woonplattegronden, een aantrekkelijke stad of waardevolle publieke ruimtes.

Generatieve software die complexe informatie verwerkt is buitengewoon interessant. Maar het gaat er om wat we met de uitkomsten doen. Het mogelijke is immers niet altijd het juiste. En daarom moeten we de gedachtegang omdraaien: kunstmatige intelligentie zal ons niet overbodig maken, het zal juist ons nut bewijzen. Software als Spacemaker of Design Scout daagt ons uit om slimmer te worden, beter te worden dan een computermodel, scherpere eisen te stellen aan ontwerpkwaliteit en vindingrijker te zoeken naar ontwerpmogelijkheden voor de toekomst. Het maakt namelijk expliciet wat we eigenlijk al lang weten: veel van wat we nu ‘architectenwerk’ noemen, gaat feitelijk over het driedimensionaal maken van een spreadsheet. Daarom is het zaak zo snel mogelijk te leren hier ons voordeel mee te doen. Zoals alle docenten Nederlands nu een spoedcursus ChatGTP nodig hebben, hebben architecten, welstandscommissies en gemeenteambtenaren een spoedcursus kunstmatige intelligentie nodig. Om het systeem naar onze hand te zetten.

Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige. Zij is mede-oprichter van ontwerpbureau FALSEWORK en publiceert columns over architectuur en stedenbouw op www.fromscratch.work. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

delve violette schönberger ai artificial intelligence chatgtp design scout wall-e column spacemaker

1	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
2	Een houten villa genesteld in het bos donderdag, 21 november
3	Museum Kruithuis ’s-Hertogenbosch officieel geopend na zorgvuldige transformatie dinsdag, 19 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte woensdag, 20 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Droomveranderingen

25 april 2023

Dutch Design Week 2023 in teken van thema Picture This

19 mei 2023

Surfplank

23 mei 2023

Artificiële intelligentie en architectuur centraal in expositie ABC Haarlem

9 april

Rioolstedenbouw

27 juni 2023

Tangram organiseert expositie over AI en de zachte waarden van architectuur

16 april

Die zaal, die zaal

26 september 2023

Gisteren van morgen

24 oktober 2023

Berichten uit de bubble

28 november 2023

Toekomstdenken

22 december 2023

Grote plannen, met af en toe een grap

30 januari

Achter de muur

27 februari

Onverwachte ontmoetingen en veilige routines

26 maart

Verloting van vijf exemplaren van Paradijs van Imperfectie

10 april

Mid-rise Milaan

23 april

Lang leve het leegstandsbeheer!

28 mei

Engagement revisited

25 juni

Aftiteling van architectuur

24 september

De knie

22 oktober

Grondrecht

20 december 2022

Acht miljard daken

22 november 2022

Van de olifant en de muis

25 oktober 2022

27 september 2022

28 juni 2022

24 mei 2022

26 april 2022

22 maart 2022

22 februari 2022

25 januari 2022

De postkapitalistische stad

23 december 2021

Burgerraad ruimtelijke ordening

23 november 2021

26 oktober 2021

28 september 2021

22 juni 2021

25 mei 2021

28 april 2021

Bouwen voor de lang-heid

23 maart 2021

Het feest der ontregeling

23 februari 2021

Kosmische stedenbouw

26 januari 2021

Boodschappenlijstje

28 februari 2023

Fantastisch

28 maart 2023

2022 in tien columns door Violette Schönberger

30 december 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Meerstemmige geschiedenis en toekomst architectuur centraal tijdens symposium

22 november, 3:50

Op maandag 2 december organiseert Arcam in Pakhuis de Zwijger Amsterdam het symposium Hervertellingen. Het symposium draait om het meerstemmiger maken van de geschiedenis en toekomst van de Amsterdamse architectuur.

Tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en starters in Eemnes

22 november, 1:46

In Eemnes zijn ruim veertig tijdelijke woningen voor Oekraïense vluchtelingen en jonge starters naar ontwerp van Studio Selva opgeleverd. Met name in het ontwerp voor openbare ruimte naar manieren gezocht om het gemeenschapsgevoel te bevorderen.

De Warren ontvangt Ammodo Architecture Award

22 november, 10:48

De Ammodo Architecture Award is een nieuwe internationale architectuurprijs om de wereldwijde ontwikkeling van toonaangevende sociaal en ecologisch verantwoorde architectuur te stimuleren.

Een houten villa genesteld in het bos

21 november, 5:31

Het ontwerp van Kumiki Architecture voor Bosvilla Oostvoorne is erop gericht dat de familiewoning als het ware opgaat in de natuur. De volumes van de benedenverdieping liggen iets verzonken en de gevel is bekleed met gebrand hout.