Projecten
Producten
Bedrijven
Vacatures
Agenda
Awards
Podcasts
more_horiz
Videos
Magazine
Thema's
Favorieten
Profiel
Uitloggen
Nieuw
Populair
Toon alles
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #11
Scholen
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #14
Architectenweb magazine #10
Zorg
Architectenweb magazine #12
Kantoren
Architectenweb magazine #13
Publieke gebouwen
Architectenweb magazine #6
Transformatie en Renovatie
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Architectenweb Awards 2025
Architectenweb Awards 2024
Architectenweb Awards 2023
Architectenweb Awards 2022
Architectenweb Awards 2021
Architectenweb Awards 2020
Architectenweb Awards 2019
Architectenweb Awards 2018
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Avond met De Zwarte Hond
Symposium
Post-Growth City
Symposium
Prijsuitreiking Architectenweb Awards 2024
Impressie van een feestelijke avond
Avond met Office Winhov
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Ontwerpen in analogie met het bestaande
Symposium
Martens, Willems & Humblé Architecten
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
De Zwarte Hond
Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2024
Avond met Office Winhov
Uitreiking van Architectenweb Awards 2020
Impressie van de prijsuitreiking via Zoom
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Digibouw
Anvana Architects
Premium architectuur- en interieurprojecten.
Spring Studio interieurarchitecten
Interieurarchitectenbureau uit Groningen, geleid door Manon Westmeijer & Jasmijn Buijvoets
Interior & Co
Leevik E-commerce
Schapenzacht
Maatwerk wandkleden van wol
Digibouw
Anvana Architects
Premium architectuur- en interieurprojecten.
Karakter Erfgoed
Spring Studio interieurarchitecten
Interieurarchitectenbureau uit Groningen, geleid door Manon Westmeijer & Jasmijn Buijvoets
Interior & Co
Schapenzacht
Maatwerk wandkleden van wol
Architecten
Architectuur
Mobiliteit en infrastructuur
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Leveranciers
Gevels
Daken
Ramen en deuren
Trappen, liften en balustrades
Binnenwanden
Vloeren
Plafonds
Verlichting
Sanitair
Projectinrichting
Installaties
Constructies
Buitenruimte
Software
Adviseurs
Bestekschrijvers
Bouwmanagement
Installatie adviseurs E
Bouwfysica
Calculators
Installatie adviseurs G/W
Bouwkundig tekenwerk
Constructeurs
Lichtadviseurs
Adviseur beveiliging
Juristen
Intermediairs, Payrolling
Aannemers
Overig
Presentatie
Instellingen / onderwijs
Overig
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Gesprek met Ellen van Bueren over gebiedsontwikkeling en hoogbouw
Gesprek met Ma Yansong over ontwerpen die emotie oproepen
Gesprek met Paul de Ruiter over innovatieve en duurzame hoogbouw
Gesprek met Pi de Bruijn over zijn ontwerpen voor de Tweede Kamer toen en nu
Gesprek met Stijn Steenbakkers over verdichting en hoogbouw in Eindhoven
Gesprek met Ma Yansong over ontwerpen die emotie oproepen
Gesprek met Pi de Bruijn over zijn ontwerpen voor de Tweede Kamer toen en nu
Gesprek met Oresti Sarafopoulos over het ontwerpen van een kantoorgebouw met bijna geen installaties
Gesprek met Paul de Ruiter over innovatieve en duurzame hoogbouw
Gesprek met Stijn Steenbakkers over verdichting en hoogbouw in Eindhoven
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Ivy apartments, Nieuwegein City
Optimum collectie | Tuinkamer Design | Poortugaal
Binck Eiland, Den Haag
Balkonbeglazing | Katwijk aan Zee
De Mersjant
Ivy apartments, Nieuwegein City
Parkeergarage Berlijnplein
De cirkel is rond
Deelgebied De Bosrand op Landgoed in den Houte
De Nieuwe Duin
Architectuur
Woningbouw
Zorg
Hotels
Restaurants en café’s
Winkels
Sportgebouwen
Culturele gebouwen
Overheidsgebouwen
Scholen
Kantoren
Bedrijfsgebouwen
Paviljoens en kunst
Overig
Mobiliteit en infrastructuur
Trein- en metrostations
Luchthavens
Busstations
Parkeergarages
Fietsparkeren
Wegen
Bruggen
Water
Energie
Tankstations en laadstations
Waterzuivering en afvalverwerking
Overig
Stedenbouw en landschapsarchitectuur
Regionale visies
Gebiedsvisies
Plannen stedelijk weefsel
Amusementsparken en dierentuinen
Lichtontwerpen
Openbare ruimte
Pleinen
Parken
Tuinen
Speelplaatsen
Uitkijktorens
Overige (bijv. begraafplaatsen)
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Categorieën
Favorieten
Toon alles
Acta.Modul Stapelwonder met kleine details en groot effect.
SpeeTwall DryFix Droogbouw Wandverwarmingssysteem
Wandverwarming: warmte en comfort uit de wand
Balkonbeglazing | Metalura
Elk seizoen genieten van uw balkon
Terrasoverkapping | Metalura
Stijlvolle beschutting op maat, voor comfort en buitenleven in elk seizoen.
Glazen wandsysteem | Metalura
Strak design en maximale lichtbeleving
Akoestisch kussen.
Ervaar de ultime natuurlijke oplossing voor akoestiek problemen.
Inheems biodivers groendak
Tover elk dak om tot een inheemse bloemenweide vol leven
K-Vesta raam- en deurgrepen
"Colour your grip"
Alaskan Yellow Cedar
Mooie toevoeging aan de gevel
Kingspan Light + Air - Brandwerend
Brandwerende beglazing voor elk glasdak
Gevels
Gevelbekleding
Vliesgevels
Zonwering buiten
Isolatie
Gevelconstructies
Signing
Overig
Daken
Dakafwerkingen
Dakisolatie
Dakconstructies
Dakranden, dakgoten en HWA's
Dakramen
Lichtkoepels
Lichtstraten
Schoorstenen
Overig
Dakluiken
Ramen en deuren
Raam- en deursystemen / kozijnen
Vliesgevels
Hang- en sluitwerk
Beveiliging en luiken
Dorpels en vensterbanken
Lateien
Roosters
Glas
Dakramen
Dakkoepels
Lichtstraten
Zonwering buiten
Zonwering binnen
Buitendeuren
Binnendeuren
Postvakken en brievenbussen
Overig
Dakluiken
Trappen, liften en balustrades
Trappen
Roltrappen
Liften
Balustrades en hekwerken
Galerijen
Binnenwanden
Binnenwanden
Wandafwerking
Vloeren
Constructieve vloeren
Verhoogde vloeren
Vloerafwerkingen
Overig
Plafonds
Tegels
Lineair
Grill
Open en roosters
Naadloos
Eilanden en baffles
Plafondafwerkingen
Ophangsystemen
Overig
Klimaatplafonds
Verlichting
Binnenverlichting
Buitenverlichting
Sanitair
Kranen en douchesets
Wastafels
Douchewanden en douchebakken
Baden
Waterclosets
Accessoires
Overig
Projectinrichting
Stoelen
Banken
Tafels
Kasten
Balies
Vrijstaande wanden
Keukens
Accessoires
Overig
Cabines
Interieurbeplanting
Stoffering
Installaties
Verwarming, koeling en ventilatie
Elektrotechnische installaties
Schakelmateriaal
Domotica
Deurcommunicatie
Beveiliging
Liften
Onderhoudsinstallaties
Overig
Brandbeveiliging
Constructies
Draagconstructies
Funderingen en kelders
Overig
Brandbeveiliging
Buitenruimte
Bestratingen en verhardingen
Afwateringen
Terreinafscheidingen en geluidsschermen
Buitenmeubilair
Fietsparkeren
Terrassen
Terrasoverkappingen
Bruggen
Accessoires
Overig
Beplanting
Sport- en speeltoestellen
Software
Tekenen 2D
Modelleren 3D / BIM
Visualisatie / rendering
Parametrisch ontwerpen
Bouwfysica
Draagconstructie
Overig
Virtual Reality
Cloudoplossingen
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Favorieten
Toon alles
Tentoonstelling ‘Gemene Gronden’ in de expositiezaal INTRO
Hillevliet 90 3074 KD Rotterdam
Het Paradijs van de Arbeider: Tuindorpen en Tuinsteden
Oostzaanstraat 45 1013 WG Amsterdam
Hortamuseum: ‘(G)een motief,’
Amerikaansestraat 27, 1060 Sint-Gillis, Brussel, België
De 10 beste gebouwen van Amsterdam van 2025
Arcam
Foto-expositie Dromen zonder Drempels
In de pergola’s van RAUM, op het Berlijnplein te Utrecht
Tentoonstelling ‘Gemene Gronden’ in de expositiezaal INTRO
Hillevliet 90 3074 KD Rotterdam
Hortamuseum: ‘(G)een motief,’
Amerikaansestraat 27, 1060 Sint-Gillis, Brussel, België
De 10 beste gebouwen van Amsterdam van 2025
Arcam
Een avond met: Ma Yansong
Museumpark 25, 3015 EK Rotterdam
Zomerwandelingen Nieuwe Stad op Zondag 2025
Amsterdam
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Toon alles
Design
Duurzaamheid
Gevel
Infrastructuur
Interieur
Kantoren
Leisure
Openbare ruimte
Publieke gebouwen
Scholen
Transformatie en Renovatie
Woningbouw
Zorg
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Nieuw
Populair
Toon alles
Technisch Projectleider
Technisch Architect
Bouwkundig Modelleur
Architect
Projectleider - Strategisch Ontwerper
Houben / Van Mierlo zoekt een office manager
Kumiki zoekt junior architect
Architect
Interieurarchitect
Interieurarchitect/ ontwerper (Medior – Senior) 32-40uur
Junior Architect
Toko Fuze zoekt Junior Architect
Om direct naar je favorieten te kunnen gaan is het nodig om eerst in te loggen.
Violette Schönberger
Copyright: Maarten van Haaff
Aftiteling van architectuur
24 september 2024, 9:00
Na afloop van ieder bioscoopbezoek verrast het me weer: de aftiteling. Verrast en pleziert; want terwijl de zaallichten weer langzaam aangaan, blijf ik het liefst zitten tot ik alle namen heb gehad. Na de regisseur en de acteurs volgen ellenlange lijsten van
crew members
, kabeldragers en koks ten tijde van de opname. En dan de titels van muziekfragmenten en tot slot soms nog een dankwoord of disclaimer. Alles volgens strak protocol, in vastgelegde volgorde naar Amerikaanse wetgeving. Juridisch broodnodig, maar voor de kijker vooral buitengewoon interessant; een blik op de wereld
backstage
.
Die lange aftiteling is niet alleen een prettige manier om de film te laten bezinken en geleidelijk terug te keren naar de realiteit, maar ook het enige moment waarop de bioscoopbezoeker in contact komt met de enorme inspanning die het maakproces van de film behelsde. Even krijg je gevoel bij de immense hoeveelheid tijd, arbeid en mankracht die zijn gestoken in die kleine anderhalf uur van je uitgaansavondje, simpelweg door die minutenlange doorrollende namenlijst.
In veel opzichten is het maakproces van film verwant aan het maakproces van architectuur. Beide disciplines zijn geen solistische kunstuitingen; net zomin als een architect geheel individueel een gebouw op de wereld kan zetten, kan ook geen regisseur individueel een film maken. Zowel film als architectuur kunnen alleen tot stand komen dankzij grote, grote investeringen van anderen – macht en belangen zijn nooit ver weg – in een team bestaande uit vakmensen van de meest uiteenlopende disciplines en opleidingsniveaus. En tot slot is het eindproduct (de film of het gebouw) over het algemeen bedoeld voor veel verschillende bezoekers. Alleen doet architectuur – in tegenstelling tot film – nooit aan uitgebreide aftiteling.
Wie zijn die tientallen tegelzetters, betonvlechters, timmerlieden en dakdekkers die het huis hebben gebouwd? Welke namen gaan er schuil achter alle bouwtekeningen, Photoshop-collages, constructieberekeningen of financiële onderhandelingen? Al die mensen zijn professionals met een trots op hun carrière, een eer in hun werk en een doorslaggevende rol in de volledige keten van het maakproces. Als de dradenlegger bij films het vermelden waard is, dan is de kabelspanner van de gebouwfundering dat toch ook? Maar zo werkt het niet. In architectuur houden we maar al te graag de mythe overeind van het creërende artistieke, solitaire individu. Toegegeven: van de meeste films ken ik ook niet meer dan drie namen van acteurs, een regisseur en bij hoge uitzondering een briljante cameraman of cinematograaf. Maar toch, door dat moment van aftiteling heb ik tenminste de kans me een beeld te vormen van de hoeveelheid werk die er is verzet. Dat heb ik nooit bij een gebouw.
Wat zou er gebeuren als de wetgeving rondom de aftiteling van films zou worden toegepast in architectuur en de verplichting kwam om alle betrokkenen van een gebouw te benoemen? Om een complete aftiteling van architectuur, een uitgebreide colofon van een gebouw te maken? Zou het mogelijk zijn om niet alleen de baas van het architectenbureau, het ontwikkelbedrijf en de hoofdaannemer te vermelden, maar ook alle onderaannemers, medewerkers, stagiairs en freelancers? En de welstandscommissies, gemeentelijke ambtenaren, vergunningenverleners en onafhankelijke bouwinspecteurs? Afhankelijk van de grootte en de complexiteit van het gebouw zou dat kunnen leiden tot een gigantische lijst, bestaande uit talloze bedrijven, organisaties en individuen in talloze landen. Geen materialenpaspoort – het overzicht van de verwerkte materialen en hun oorsprong dat tegenwoordig steeds vaker bij gebouwen wordt gemaakt – maar een inspanningenlijst; wie hebben er allemaal bijgedragen aan het gebouw?
Die transparantie zou kunnen leiden tot spannende discussies: wie is uiteindelijk verantwoordelijk voor wat en wie strijkt er met welke eer? Maar bovenal zou het een cultureel gebaar kunnen zijn, dat de nadruk legt op de collectieve inspanning die het maken van een gebouw vereist en dat het plezier van het creatieproces onderstreept. Zo’n lijst zou meer recht doen aan de feitelijke totstandkoming van een gebouw dan het korte colofon die we nu aan een gebouw geven. Bovendien zou het de tamelijk hermetische wereld van de stadsontwikkeling, waarin het voor de burger vaak lijkt alsof er ‘als vanzelf’ een nieuw gebouw komt, inzichtelijker kunnen maken.
Hoe zou die bouwcolofon er uit kunnen zien? Als een dik boekwerk in de hal van het gebouw? In een muur gebeiteld, geprint of getekend als een stroomdiagram? Of één keer per jaar als filmprojectie op de gevel vertoond? De aftiteling van architectuur zou een kunstproject kunnen zijn waarmee het ontwerp van ieder gebouw kan worden verrijkt. En met de tijd zal het ook kunnen werken als een archief; de documentatie van een tijdsbeeld van een bouwpraktijk. Ik ben benieuwd zijn hoe dat zou uitpakken, misschien begin ik er zelf wel mee.
Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige, en is mede-oprichter van ontwerpbureau Falsework. Haar columns publiceert ze op
fromscratch.work
en zijn gebundeld in het boek
Paradijs van Imperfectie
. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.
Trefwoorden
aftiteling
violette schönberger
teamwork
film
column
Best gelezen
1
EGM architecten over uitwerking ontwerp Fenix: “Het was echt teamwork”
woensdag, 16 juli
2
ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven
woensdag, 16 juli
3
CO2-gestuurd ontwerpen is efficiënt ontwerpen. Levert dat ruimtelijk nog wat op? Jazeker!
dinsdag, 15 juli
4
Aquon – transparant laboratorium met in houten hart plek voor ontmoeting
dinsdag, 15 juli
5
Benthem Crouwel en Snøhetta geven eerste indruk van Huis van Cultuur en Bestuur Eemsdelta
maandag, 14 juli
Gerelateerde nieuwsberichten
Engagement revisited
25 juni 2024
De knie
22 oktober 2024
Lang leve het leegstandsbeheer!
28 mei 2024
Langs het hek
26 november 2024
Mid-rise Milaan
23 april 2024
Column
De laatste keer
19 december 2024
Onverwachte ontmoetingen en veilige routines
26 maart 2024
Achter de muur
27 februari 2024
Grote plannen, met af en toe een grap
30 januari 2024
Toekomstdenken
22 december 2023
Berichten uit de bubble
28 november 2023
Gisteren van morgen
24 oktober 2023
Die zaal, die zaal
26 september 2023
Rioolstedenbouw
27 juni 2023
Surfplank
23 mei 2023
Droomveranderingen
25 april 2023
Boodschappenlijstje
28 februari 2023
Fantastisch
28 maart 2023
Het mogelijke of het juiste
31 januari 2023
Grondrecht
20 december 2022
Acht miljard daken
22 november 2022
Van de olifant en de muis
25 oktober 2022
Post-covid
27 september 2022
Ode aan ons trapje
28 juni 2022
Absoluut
24 mei 2022
Gelaagd geluid
22 maart 2022
Flex of fix?
26 april 2022
Backstage spektakel
25 januari 2022
Weldaad… met mate
22 februari 2022
Burgerraad ruimtelijke ordening
23 november 2021
De postkapitalistische stad
23 december 2021
Oeuvre complète
26 oktober 2021
Lage horizon
28 september 2021
Mijlpalen
25 mei 2021
Transfer zone
22 juni 2021
Het feest der ontregeling
23 februari 2021
Bouwen voor de lang-heid
23 maart 2021
Engagement?
28 april 2021
Kosmische stedenbouw
26 januari 2021
Terugluisteren: Violette Schönberger in Nooit Meer Slapen
24 april 2024
2023 in tien columns door Violette Schönberger
28 december 2023
2022 in tien columns door Violette Schönberger
30 december 2022
Engagement revisited
25 juni 2024
De knie
22 oktober 2024
Lang leve het leegstandsbeheer!
28 mei 2024
Langs het hek
26 november 2024
Mid-rise Milaan
23 april 2024
Column
De laatste keer
19 december 2024
Onverwachte ontmoetingen en veilige routines
26 maart 2024
Achter de muur
27 februari 2024
Grote plannen, met af en toe een grap
30 januari 2024
Toekomstdenken
22 december 2023
Berichten uit de bubble
28 november 2023
Gisteren van morgen
24 oktober 2023
Die zaal, die zaal
26 september 2023
Rioolstedenbouw
27 juni 2023
Surfplank
23 mei 2023
Droomveranderingen
25 april 2023
Boodschappenlijstje
28 februari 2023
Fantastisch
28 maart 2023
Het mogelijke of het juiste
31 januari 2023
Grondrecht
20 december 2022
Acht miljard daken
22 november 2022
Van de olifant en de muis
25 oktober 2022
Post-covid
27 september 2022
Ode aan ons trapje
28 juni 2022
Absoluut
24 mei 2022
Gelaagd geluid
22 maart 2022
Flex of fix?
26 april 2022
Backstage spektakel
25 januari 2022
Weldaad… met mate
22 februari 2022
Burgerraad ruimtelijke ordening
23 november 2021
De postkapitalistische stad
23 december 2021
Oeuvre complète
26 oktober 2021
Lage horizon
28 september 2021
Mijlpalen
25 mei 2021
Transfer zone
22 juni 2021
Het feest der ontregeling
23 februari 2021
Bouwen voor de lang-heid
23 maart 2021
Engagement?
28 april 2021
Kosmische stedenbouw
26 januari 2021
Terugluisteren: Violette Schönberger in Nooit Meer Slapen
24 april 2024
2023 in tien columns door Violette Schönberger
28 december 2023
2022 in tien columns door Violette Schönberger
30 december 2022
Toon alles
Andere nieuwsberichten
Stedenbouwkundig structuurontwerp voor Blok III in Sloterdijk I Zuid goedgekeurd
Gisteren, 13:30
In opdracht van een breed scala aan eigenaren zoals SBI Development, Bun Projectontwikkeling en AM Gebiedsontwikkeling) heeft Scope Spatial Strategy het stedenbouwkundig structuurontwerp van Blok III binnen Sloterdijk I Zuid ontwikkeld.
VORM ontwikkelt laatste twee kavels Eenhoorngebied Amsterdam
17 juli, 2:24
Op de kavels worden onder de projectnaam Portico twee bouwblokken met in totaal 88 woningen gerealiseerd. Marcel Lok_Architect en Studio Blad (landschap) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp.
Multifunctioneel gebouw Floating Gardens in Sloterdijk biedt plek aan woningen en een IKC
17 juli, 12:18
In het gebouw zijn 192 appartementen en een IKC ondergebracht. Het gebouw en de woningen zijn ontworpen door Orange Architects, Bureau Rowin Petersma ontwierp de ‘alles-in-één-school’.
Architectenweb Sportzomer: Vincent van Heesch is een fanatiek tennisser
17 juli, 9:15
Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tweede aflevering spreken we met Vincent van Heesch, die vaak op de tennisbaan is te vinden.
Hermans kiest Schiermonnikoogroute voor stroomkabel naar Noordzee
Gisteren, 11:09
Er moeten zware kabels door de Waddenzee komen om windenergie van de Noordzee aan land te brengen.
Hester Bijl wordt rector magnificus TU Delft
Gisteren, 09:27
Bijl wordt de eerste vrouw die de technische universiteit in Delft gaat leiden.
Provincie komt bij BAM en SPIE uit voor onderhoud aan Zeelandbrug
17 juli, 1:39
Zeeland opende de aanbesteding in januari, maar geen partij meldde zich voor de klus.
Meerderheid Limburgers houdt rekening met nieuwe overstromingen
17 juli, 10:35
Bijna driekwart van de Limburgers denkt dat hun provincie de komende vijf jaar weer te maken krijgt met wateroverlast zoals overstromingen en stortbuien.
ASML op schema voor uitbreiding in Eindhoven
16 juli, 12:31
Het concern heeft in Eindhoven grond gekocht en wil begin 2026 starten met de bouwwerkzaamheden.
Organisaties: compensatie natuur Maasvlakte II onvoldoende
16 juli, 9:17
Zeven natuurorganisaties stapten in 2022 naar de rechter om het kabinet te dwingen de natuur te herstellen in een Europees beschermd natuurgebied voor de kust van Zeeland en Zuid-Holland.
Ga naar het nieuws-archief
Violette Schönberger
Architect
1
0
0
0
Voor een optimale gebruikservaring plaatst Architectenweb functionele cookies. Wat de verschillende cookies precies doen leggen we uit in een
overzicht
. Cookies van social media kun je optioneel
aanzetten
.
Akkoord
Instellingen
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan
Feedback
Feedback
Wij horen graag jouw feedback. Laat je reactie achter en eventueel jouw e-mail adres.
Reactie
Verstuur