Violette Schönberger

Lang leve het leegstandsbeheer!

28 mei 2024, 9:00

We hadden zeeën van ruimte en het kostte bijna geen geld. De locatie was midden in het centrum, extreem goed bereikbaar en representatief. De perfecte uitvalsbasis voor allerlei activiteiten. Zeven verdiepingen met elk 2.000 m² aan leegstaande kantoorruimte waren via een antikraak-constructie gevuld met creatieve bedrijven, afstudeerstudio’s, kappers en zelfs een hypnotiseur. Het was niet bepaald een hechte community, maar dat was ook helemaal niet nodig: iedereen was druk met eigen zaken en regelde het minimale aan gedeelde voorzieningen met elkaar: pantry en wc’s. Geen smerige bende – zoals bij sommigen het beeld van antikraak oproept – maar een serieuze werkomgeving voor tientallen bedrijven.

Het grote voordeel van antikraak is ook meteen het grote nadeel: lage huren bieden geen enkele garantie voor continuïteit. De zeven verdiepingen van ons kantoor zijn deze maand leeggeveegd, want de huurcontracten werden opgezegd. De huurmarkt voor betaalbare werkruimtes raakte direct overspoeld met ruim zestig ondernemingen die allemaal tegelijk een nieuwe werkruimte zoeken. Dat zou niet erg hoeven zijn, als er voldoende alternatief aanbod zou zijn. Maar dat is er niet. Sommigen zullen vanuit huis moeten gaan werken, anderen moeten ineens de hoofdprijs gaan betalen op de reguliere kantorenmarkt en een enkeling zal noodgedwongen de onderneming moeten staken. Hoort erbij, part of the deal natuurlijk, en voor onze eigen onderneming lost het probleem zich wel weer op.

Maar onze situatie roept vanzelf de algemenere vraag op waar huurders van kleine bedrijven in de creatieve sector in de stad nog terecht kunnen. Neem nu Rotterdam: het is moeilijk voor kunstenaars en creatieve bedrijven om een fatsoenlijke atelierruimte te vinden en wie de stap wil maken van antikraak naar een vast huurcontract, moet een reuzensprong maken van betaalbaar leegstandsbeheer naar marktconforme prijzen, zoals een artikel op onderzoekswebsite Vers Beton in 2021 al beschreef. De kantorenmarkt lijkt wel de woningmarkt! Precies zoals de student die z’n kamer wil verlaten tegenwoordig geen betaalbare starterswoning meer kan vinden, zo is de sprong voor startende bedrijven naar de reguliere markt veel te groot. En dat terwijl de beschikbare vierkante meters in de stad voor het oprapen liggen.

We konden ze zien vanuit onze eigen verdieping: de leegstaande kantoorverdiepingen in de omliggende gebouwen, de duizenden vierkante meters waar jarenlang niets mee gebeurde. Wachtend op die éne huurder die wel de hoofprijs wil betalen? Goedkoper om als asset op een balans te laten staan, dan om daadwerkelijk te verhuren? Rekenend aan ontwikkelmodellen voor transformatie? En in de tussentijd maar leeg staan.

Leegstand is een van de treurigste en onrechtvaardigste zaken in een stad onder grote druk. Terwijl zoveel mensen woon- en werkruimte zoeken en soms écht helemaal vastzitten in hun leven, staan er perfect bruikbare vierkante meters in de stad helemaal niets te doen. Want zelfs al wacht een kantoor op een glorieuze toekomst als herbestemming naar woningen – wat natuurlijk een hele goede zaak is – dan gaat daar vaak een jarenlang ontwerp- en rekenproces overheen. Jaren waarin smachtende creatievelingen omhoogkijken naar de ramen van leegstaande kantoorkolossen waarachter niets gebeurt.

Een stad als Rotterdam, die zich nadrukkelijk profileert als een stad van innovatie, productie, creativiteit en hard werken, zou naast reguliere kantoorruimtes en werkplaatsen, ook moeten sturen op betaalbare ruimtes waar gewerkt kan worden. Structureel betaalbare ruimtes, net zo goed als tijdelijk verhuurbare ruimtes via leegstandsbeheer. Zo wordt het hele ‘ecosysteem’ van ondernemers gevoed: de corporate kantoren voor de grote bedrijven, de grow-ups en de start-ups in betaalbare en eventueel tijdelijke ruimtes. Tijdelijkheid op zich is immers helemaal niet erg, wanneer zich steeds weer voldoende ándere tijdelijke plekken aandienen. Wat zou het simpel kunnen zijn: stop al die leegstaande kantoren vol met huurders uit de creatieve sector en je hebt een geweldig stadklimaat, een levendige cultuur en een dynamiek in het centrum waar iedere citymarketeer van droomt.

Gemeente Rotterdam, doe er wat aan! Maak het onmogelijk of zeer onaantrekkelijk om kantoren leeg te laten staan. Stimuleer vastgoedeigenaren met leegstand om het tijdelijk te verhuren aan creatieve bedrijven. Geef betaalbare werkruimtes ook in gebiedsontwikkeling structureel een plek. En accepteer niet langer dat in het centrum van de stad zoveel vierkante meters leeg staan. Betaalbare huren voor creatieve bedrijven zijn een noodzakelijkheid voor de stad, en zeker voor een stad als Rotterdam.

Violette Schönberger is architect en stedenbouwkundige, en is mede-oprichter van ontwerpbureau Falsework. Haar columns publiceert ze op fromscratch.work en zijn gebundeld in het boek Paradijs van Imperfectie. In 2019 won ze de Geert Bekaertprijs voor Architectuurkritiek.

Trefwoorden

violette schönberger creatieve bedrijven leegstand leegstandsbeheer rotterdam creatieve industrie column

1	Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord donderdag, 14 augustus
2	Architectenweb Sportzomer: Mark Hereijgers hervond zichzelf na jarenlang obsessief sporten maandag, 11 augustus
3	Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving woensdag, 13 augustus
4	Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck dinsdag, 12 augustus
5	In beeld: Folly Art Norg 2025 vrijdag, 15 augustus

Gerelateerde nieuwsberichten

Mid-rise Milaan

23 april 2024

Rapport: ruimte voor 60.000 woningen in ongewilde kantoorruimte

11 juni 2024

Rotterdams plan voor aanpak leegstand wordt ‘eindelijk’ concreet

20 maart

Columns van Violette Schönberger gebundeld in boek

21 maart 2024

Engagement revisited

25 juni 2024

Aftiteling van architectuur

24 september 2024

Onverwachte ontmoetingen en veilige routines

26 maart 2024

De knie

22 oktober 2024

Achter de muur

27 februari 2024

Langs het hek

26 november 2024

Grote plannen, met af en toe een grap

30 januari 2024

Column

De laatste keer

19 december 2024

Toekomstdenken

22 december 2023

Berichten uit de bubble

28 november 2023

24 oktober 2023

26 september 2023

27 juni 2023

23 mei 2023

25 april 2023

28 maart 2023

28 februari 2023

Het mogelijke of het juiste

31 januari 2023

Grondrecht

20 december 2022

Acht miljard daken

22 november 2022

Maria Vassilakou guest urban critic tijdens Stadmakerscongres 2024

31 oktober 2024

Van de olifant en de muis

25 oktober 2022

27 september 2022

28 juni 2022

24 mei 2022

26 april 2022

22 maart 2022

22 februari 2022

25 januari 2022

De postkapitalistische stad

23 december 2021

Burgerraad ruimtelijke ordening

23 november 2021

26 oktober 2021

28 september 2021

22 juni 2021

25 mei 2021

28 april 2021

Bouwen voor de lang-heid

23 maart 2021

Het feest der ontregeling

23 februari 2021

Kosmische stedenbouw

26 januari 2021

Terugluisteren: Violette Schönberger in Nooit Meer Slapen

24 april 2024

2023 in tien columns door Violette Schönberger

28 december 2023

2022 in tien columns door Violette Schönberger

30 december 2022

Toon alles

Andere nieuwsberichten

In beeld: Folly Art Norg 2025

4 uur geleden

De Drentse folly-expositie bestaat dit keer uit twintig bouwwerken langs een route door het Norger esdorpenlandschap, plus een 21e extra folly die is neergezet in het informatiepunt aan de Dorpshuisstraat.

Brug door West 8 verbindt stadshart Den Helder met Willemsoord

Gisteren, 09:18

Eind juli is in Den Helder de door West 8 ontworpen Nieuwe Brug geopend. De brug voor fietsers en voetgangers vormt een belangrijke schakel in de verbinding tussen de stad en de voormalige scheepswerf Willemsoord.

Architectenweb Sportzomer: roeien brengt Indira van ’t Klooster in contact met de omgeving

13 augustus, 9:16

Architectenweb interviewt deze zomer architecten die naast hun werk fanatiek sporten of een bijzondere sport beoefenen. In de tiende aflevering spreken we met Indira van ’t Klooster, die naast haar werk als directeur van Arcam roeit.

Nieuwe Instituut verwerft archief Aldo en Hannie van Eyck

12 augustus, 9:22

Tot het materiaal dat is toegevoegd aan de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw behoren 23 maquettes van werken als het Burgerweeshuis in Amsterdam, de Pastoor van Arskerk in Den Haag en het Sonsbeekpaviljoen in Arnhem.