Marjolein van Eig

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023, 9:00

In de podcastserie Toren van Babel voert Daan Roggeveen gesprekken over de voor- en nadelen van hoogbouw en de kwaliteit ervan. Gelukkig gaat het ook over heel veel andere dingen. Deze week heb ik de eer, want met het bureau hebben ook wij een hoog gebouw ontworpen. Ik mocht de podcast alvast beluisteren en ik hoor mezelf meerdere keren praten over een goede gebouwplint, als één van de kenmerken van een goed hoog gebouw, zonder toe te lichten wat ik daar eigenlijk precies mee bedoel. Soms stamel ik wat over openheid, materialiteit en het leven op het maaiveld, maar veel concreter wordt het niet.

Terwijl een goede gebouwplint, verrassend genoeg, wel eens wat achterblijft bij het ontwerpen aan hoogbouw. De aandacht gaat naar de sculptuur aan de skyline, naar de kroon en naar de woningplattegronden. Het feit dat het gebouw na 50 tot 150 meter landt op de grond lijkt men soms al mooi genoeg te vinden.

In Rotterdam hebben we veel ervaring met hoge gebouwen. Als het er een beetje waait dan ben je je leven niet zeker; je vliegt met fiets en al rond een lantarenpaal (Hofplein), probeert wanhopig overstekende voetgangers te sparen (Stationsplein) of je komt gewoon niet verder en moet terug naar huis (brug over de Westersingel bij Calypso). Dat is de ervaring op een gemiddelde, winderige dag.

Die windlast wordt, bij de voet van een hoog gebouw, tegengegaan door een fijne luifel. Niet elke ontwerper is dol op zo’n rokje aan zijn of haar creatie en laat die, tegen beter weten in, achterwege. Terwijl die luifel, mits goed vormgegeven, niet enkel de wind tegenhoudt maar ook nog eens kan bijdragen aan een prettige entree voor de hoogbouwbezoeker. Zo’n luifel immers, is wel het verlengstuk van het leven in het trappenhuis. Het vormt de overgang van het leven buiten naar het leven binnen. De luifel verwelkomt en begeleidt de bezoeker het gebouw in en uit.

Eigenlijk ontwerp je, als je een hoog gebouw ontwerpt, drie gebouwen: het plintgebouw, het middendeel en de kroon. Een goede plint heeft niet per definitie iets te maken met de hoogbouw erboven. Immers, op maaiveld zie je de hoogbouw bijna niet. De gebouwplint kán het gevolg zijn van de naar beneden denderende toren, maar dat hoeft niet. De plint kan ook prima zijn eigen kwaliteit hebben, ontworpen vanuit de omgeving op ooghoogte.

Laatst zag ik de serie De Stamhouder, die zich deels afspeelt in WOII en in de jaren ‘70. In één van de afleveringen werd mijn aandacht getrokken door een gebouwplint. Ik zag een mooie entreetrap, een metselwerkreliëf, koperen details, een luifel op ranke kolommen en bewerkt natuursteen dat de entree omlijstte. In de verte fietsnietjes (huh? In de jaren ’70?) op een brede stoep. De gebouwplint was maar heel even in beeld. Toch wist het detailniveau en de rijkheid van de materialen direct mijn aandacht te trekken. Hier wil je naar binnen. Ik meende een gebouw aan de Blaak te herkennen en dat vermoeden werd bevestigd toen ik er laatst langsfietste.

De Blaak, zag ik vervolgens, blijkt een bijzonder goede leerschool te zijn voor hoe je wel en hoe je niet een goede gebouwplint kunt ontwerpen. Sinds de Tweede Wereldoorlog is men hier flink tekeer gegaan in allerlei stijlen en vormen. Aan de Blaak vind je hoge plinten, lage plinten, dichte plinten, dichtgeplakte plinten, open plinten, onduidelijke plinten, rommelige plinten, monumentale plinten, donkere passages, lelijke reclames, mooie reclames, betonnen kolommen voor de plinten, natuurstenen kolommen, geen kolommen, opvallende entrees, verstopte entrees, tourniquets op straat, slechte plinten door goede architecten en goede plinten door onbekende architecten.

Wat kunnen we hiervan leren? Er is helaas geen eenduidig antwoord op die vraag te geven. Maar een kwalitatief goede plint bezit in ieder geval een aantal kenmerken: er is een prettige afwisseling van open en dichte delen (dus niet enkel glas); er is een duidelijke entree met een fijne luifel; er is aandacht voor materialiteit en detail, en de plint is – in ieder geval visueel gezien – hoger dan de bovenliggende gebouwdelen (anders lijkt de bovenliggende toren de begane grond in elkaar te drukken). Eigenlijk best wel simpel en logisch allemaal. Even onthouden voor de volgende podcast.

Toren van Babel is een maandelijkse serie binnen de Architectenweb Podcast. Hierin praat architect Daan Roggeveen (MORE Architecture) met ontwerpers, ontwikkelaars en andere experts die allemaal hun eigen perspectief hebben op hoogbouw. Doel is het antwoord vinden op de vraag: hoe maak je nu een echt goed hoog gebouw? De aflevering waarin Marjolein van Eig te gast is verschijnt komende donderdag, 16 februari 2023, en is dan te vinden op Apple Podcasts en Spotify, maar ook op Architectenweb.nl/podcasts.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

toren van babel woontoren column plint hoogbouw podcast marjolein van eig

1	Merwede – overzicht stadsblokken eerste fase woensdag, 17 december
2	Purmerend kiest uit drie ontwerpen voor Schapenmarkt woensdag, 17 december
3	Powerhouse Company en SO-IL delen ontwerp voor toren naast Whitney Museum dinsdag, 16 december
4	Voormalige jeugdgevangenis in Amsterdam getransformeerd en uitgebreid tot woongebouw woensdag, 17 december
5	MVRDV werkt aan renovatie boeddhistisch klooster in Franse Dordogne vrijdag, 12 december

Gerelateerde nieuwsberichten

Gaaf land

14 maart 2023

De uitstoot is nu

11 april 2023

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

'New Yorks zoning-model kan ook Nederlandse hoogbouw vooruit helpen'

9 januari 2024

Laatste keer, echt

12 december 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari 2024

Ode aan Joost

13 februari 2024

Lelijkste woonwijk

12 maart 2024

De architect is op zoek naar liefde

10 april 2024

Modern

14 mei 2024

Plaatsen waar u slaapt

9 juli 2024

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september 2024

Voorstellingsvermogen

12 november 2024

8 oktober 2024

14 januari

Achterblijvers op de bank

10 december 2024

Column

Grote werken

11 maart

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober 2024

11 februari

13 mei

15 oktober

10 juni

9 september

Schoonheid in de architectuur

11 november

Afval

9 december

De andere kant

24 januari 2023

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

8 december 2022

8 november 2022

11 oktober 2022

13 september 2022

14 juni 2022

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Column

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

De glasparadox

14 september 2021

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

Toon alles

Andere nieuwsberichten

KAAN Architecten breidt bureauleiding uit

Vandaag, 15:00

KAAN Architecten heeft vier associate partners en vier associate architects benoemd.

Caroline Voet publiceert ontwerphandboek over Dom Hans van der Laan

Vandaag, 13:55

Deze maand verschijnt bij nai010 uitgevers het ontwerphandboek Dom Hans van der Laan in de praktijk. In de publicatie ontrafelt Caroline Voet de ontwerpprincipes van de Nederlandse benedictijner monnik en architect.

Bedrijfsverzamelgebouw Plus Ultra op universiteitscampus Wageningen klaar

Vandaag, 11:10

De draagconstructie van het 7.600 vierkante meter omvattend gebouw is nagenoeg volledig van CLT gerealiseerd en de gevel is bekleed met tegels van gerecycled plastic. Proof of the Sum is verantwoordelijk voor het ontwerp.