Abonneer je nu op onze nieuwsbrieven!

Abonneren

Nee, bedankt

Ja, denk met me mee rond de
materialisering van mijn project

Marjolein van Eig

Modern

14 mei, 9:00

Vlak voor zijn overlijden had ik het plezier om samen met architect Jan Brouwer in een jury te zitten. Brouwer was 87 jaar en, met zijn bril op zijn voorhoofd, glashelder van geest. De jurering betrof de beoordeling van voorstellen voor een nieuwe invulling van zijn afvalkathedraal op de Binckhorst. De verwachting is dat het gebouw in de komende jaren zijn functie zal verliezen en Brouwer, die zich altijd actief inzette voor het vak en voor de architectuur in zijn stad Den Haag, kende zijn pappenheimers en zag de sloopbui al aankomen. De kwaliteit van de architectuur en het debat erover in de stad was er in de laatste jaren wat hem betreft niet op vooruit gegaan. Met de prijsvraag hoopte hij het debat over het belang van zijn gebouw en de gehele Binckhorst voor de stad weer aan te zwengelen.

De afvalkathedraal dankt zijn naam aan de grootte van het gebouw en zijn reusachtige binnenruimte, die dankzij enorme tuiconstructies in één keer overspannen wordt. Tuiconstructies in gebouwen waren een kortstondige hype in de jaren ’80 en ’90. Mij hebben ze nooit kunnen bekoren; ik vond het nogal een gedoe met die tuien, liggers en koppelstukken. Ook lastig te combineren met een isolerende laag, omdat de constructie buitenlangs gaat en juist daar de expressie aan het gebouw moet geven; en waar laat je dan die isolatie en wat doe je met die koudebruggen? Maar Brouwer vertelde over de afvalkathedraal, over de flexibiliteit van het gebouw en de enorme materiaalbesparing – door de slimme tuiconstructies – en hier in dit gebouw zag ik de schoonheid ervan en het bewonderingswaardige vakmanschap van Brouwer.

Brouwer had ook een uitgesproken mening over de baksteenarchitectuur van de laatste decennia. “Sick of Brick”, riep hij uit tijdens één van de middagen die we bij elkaar waren en keek uitdagend de tafel rond om weerklank te vinden. Het maakte me vrolijk, omdat ik hier dan toch recht in een generatiekloof keek.

Een verklaring voor de weerzin tegen baksteen door de generatie van Jan Brouwer wordt gegeven door Jan Peter Wingender in het radioprogramma ‘Nooit meer slapen’. In de jaren '30 van de vorige eeuw werd alles nog in baksteen gebouwd; van funderingen tot bruggen tot hoofddraagconstructies. Al die toepassingen en de culturele dimensie van het materiaal werden gevierd in de tentoonstelling ‘Nederland bouwt in baksteen’ die in 1940 in Museum Boijmans van Beuningen werd gehouden. Na het bombardement op Rotterdam gingen de Duitsers er echter mee aan de haal. Zij plakten er hun eigen Blut und Boden-ideologie op. De baksteen was in Nazi-ogen een Germaanse bouwsteen.

Na de oorlog ontstond er een controverse tussen ‘traditionele’ en ‘moderne’ architecten. De ‘moderne’ architecten vonden dat de baksteen besmet was geraakt en wilden het niet gebruiken. De ‘moderne’ architecten bestempelden zichzelf als ‘goed’ en de ‘traditionele’ baksteenarchitectuur als ‘fout’. Dit oordeel heeft lang en hardnekkig boven de architectuur gehangen en op zichzelf gezorgd voor stevige breuklijnen in het aanzien van onze steden. Je kunt je afvragen wat daar precies ‘goed’ aan is.

Als reactie op deze zogenaamde ‘goede’ architectuur, die dus alles behalve van baksteen is, ben ik op mijn beurt allergisch geworden voor de termen ‘modern’ en ‘eigentijds’. Ze worden te pas en te onpas gebruikt, want gebruikers ervan associëren ze nog altijd met iets ‘goeds’. Als iets maar modern en eigentijds is, dan is het goed. Voor mijn geestesoog verschijnen echter rechthoekige, witgestucte gebouwen met grote antracietkleurige glazen puien en daartussen dichte delen met houten planken. Wanneer ik de termen ‘moderne architectuur’ door de zoekmachine haal, blijkt dat beeld redelijk te kloppen. Modern wellicht maar vooral heel erg saai in mijn ogen.

Ik heb echter ontdekt dat ik de woorden ook in mijn voordeel kan laten werken. Omdat we zelf in onze ontwerpen op allerlei manieren het verleden met het heden verweven, vinden sommigen het soms lastig om onze ontwerpen te plaatsen. Het is toch wel modern, zie ik ze denken. Is het wel ‘goed’? En dan helpt het enorm, wanneer ik die woorden in mijn verhaal meng. Dan zeg ik dat we op een ‘moderne’ manier gebruik maken van het materiaal baksteen. Of dat het kleurgebruik in ons ontwerp heel ‘eigentijds’ is. En dan is, bijna 80 jaar na de oorlog, iedereen opgelucht. Gelukkig, het is goed. Het is modern.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is afstudeermentor aan de Academie van Bouwkunst, geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, en is architectlid van de Welstandcommissie in Rotterdam.

Trefwoorden

jan brouwer modern baksteen generatiekloof marjolein van eig column de binckhorst afvalkathedraal nazisme traditioneel

1	Interview Marcel van Engelen: “Amsterdam ontwikkelt zich tot een sorteermachine” woensdag, 24 juli
2	Een winnende transformatie en trage architectuur maandag, 22 juli
3	Houten woonhuis in Muiden door Moke Architecten en la4sale woensdag, 24 juli
4	Multifunctioneel gebouw door KAAN Architecten in Parijs opgeleverd dinsdag, 23 juli
5	MVRDV presenteert opgeleverd hoogbouwproject Pixel in Abu Dhabi woensdag, 24 juli

Modern

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Nieuwbouw Ashram College in Alphen aan den Rijn in gebruik genomen

Drie woongebouwen op kunstmatige terp aan de Waal door EGM architecten

Zomerserie: Architect in... Zwitserland

Nominaties Dutch Daylight Award 2024 bekend

Bouwer Heijmans profiteert van woningvraag en verhoogt winstdoel

Overijssel wil op bedrijventerrein af van cluster-eis windturbines

Omgevingsdienst legt woningbouwproject Amsterdam stil om lawaai

Bouwconcern BAM profiteert van woningvraag Nederland

Zuid-Holland ziet natuur toenemen, in tegenstelling tot CBS-data

Oproep: maak op fietsbrug over IJ in Amsterdam ook plek voor ov