Marjolein van Eig
Copyright: Maarten van Haaff

De glasparadox

14 september 2021, 9:15
“Zet het even op een sokkel”, was een running gag in mijn bouwkunde-vriendengroep tijdens de studie Bouwkunde in Delft, als we weer zaten te ploeteren op een project. De uitspraak kwam van Willem Vogel, de legendarische vormstudiedocent – paardenstaartje en shag – die behoorde tot een clubje karaktervolle figuren van deze vakgroep. Vogel werd enthousiast van álles en dat werkte. Geen idee wat we aan het doen waren of Willem zag er wat in, vooral als het even op een sokkel geplaatst werd. Dan kon je je eigen plak- en knipwerk van een afstand bekijken en de verhoudingen, lichtval en materiaalgebruik beoordelen. De rest van de vormstudieposse – Breen en Olsthoorn – kwam erbij en zo werd het ding met de nodige humor van alle kanten besproken, in de kunstgeschiedenis geplaatst en van betekenis voorzien. Ik heb er nog steeds werk van hangen thuis.

Het waren geen gemakkelijke lessen. De dag begon met een open opdracht in de trant van; “Vandaag gaan we aan de slag met karton. Lijnenspel en volumewerking is wat we gaan onderzoeken.” En daar zaten we dan, met de grijze platen en lijm. Ik miste een programma van eisen en vroeg me af wanneer het goed was, jaloers op anderen, die klaarblijkelijk heel goed begrepen waar ze naartoe gingen.

Eén van de opdrachten bestond uit het ontwerpen van een brug. Al tijdens de uitleg zocht ik naarstig naar een goed idee. Glas! Het moest iets van glas worden, hoe gaaf, dat je ergens overheen loopt en erdoorheen kunt kijken. En terwijl ik dat dacht, zei Vogel; “maar maak nou geen brug van glas, dat is niet zo interessant.” Geen glas dus.

Glas is niks. Dat is de functie van glas, dat het er niet is. Je kijkt er niet naar, je kijkt er doorheen. Het heeft geen textuur, het is glad, je ogen glijden ervan af. Overdag spiegelt het, ’s avonds verdwijnt het. In architectuur gaat het om alles, behalve om het glas. Het gaat om de gevel, waar het glas in zit. Het gaat om dat wat het glas vasthoudt. Het gaat om de inkadering van glas, om hoe je kijkt. Het gaat om de positionering van een raam in de muur; hoog, laag, groot, klein, die bepaalt waar je naar kijkt en hoe het licht in de ruimte valt. Het gaat om het kozijn, het materiaal waar dat van gemaakt is, de detaillering ervan, het ritme van de stijlen, de dikte en diepte van de stijlen, de raamnegges en de verhoudingen ertussen die je ogen richten en bepalen wat je ziet. Door een volledig glazen gevel kijk je naar alles, waardoor je niks echt ziet.

Maar zo denkt niet iedereen erover. Glas is populair; de financiële centra over de wereld staan vol met gebouwen met enkel glazen gevels. Het zal de hightech en spiegelende uitstraling zijn; het zijn allemaal stoere, glimmende torens, ongenaakbaar aan de hemel. Het zal de abstractie zijn van het materiaal, waardoor de nadruk komt te liggen op de sculptuur van het gebouw. Het zal de modernistische connotatie zijn; de associatie met de mooie, ambitieuze, democratische thema’s als licht, lucht en ruimte. Vrijheid voor iedereen. Maar niets kan een gebouw dichter laten lijken dan glas. Glas kan ook afsluiten. Glas toont zelden de transparantie die ermee beoogd wordt. Zolang het binnen donkerder is dan buiten, en dat is het overdag meestal, oogt een glazen gevel eerder gesloten dan open.

Wellicht is die modernistische connotatie ook de reden dat er veel glas gebruikt wordt in gebouwen die zich laten voorstaan op extreme duurzaamheid. Ik verbaas me daarover; een volledig glazen gebouw maar wel het beste BREEAM-certificaat. Terwijl het bekend is dat de isolatiewaarde van glas belabberd is. Glazen gebouwen verdragen de zon slecht en in de winter vliegt de warmte het gebouw uit. Hoe duurzaam de bron ook is waar de energie, koude of warmte vandaan gehaald wordt, er is een hoop voor nodig bij een glazen gebouw.

Terug naar Vogel. De werken die we maakten raakten ook vaak aan de principes van de moderne architecten. Het ging over vlakken, lijnen, massa, materiaal, verhoudingen, open en dicht. Zoals bij de gebouwen van Mies van der Rohe. Maar hoewel de glasoppervlakken van de National Galerie en het Farnsworth House enorm zijn, is het glas maar bijzaak. Wat je ziet is een fascinerend spel van vlakken en lijnen, een dak, een luifel, een zorgvuldige positionering in het landschap, een mooi houten meubel in het interieur. Minutieus bestudeerd, tegen het licht gehouden en op een sokkel gezet. Prachtig. Maar niet vanwege het glas.


Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

glas column marjolein van eig

Gerelateerde nieuwsberichten

Andere nieuwsberichten

Rotterdam Architectuurprijs 2025 voor Hart van Katendrecht en Milieupark + De HER
Gisteren, 17:30

Nationaal Holocaustmuseum uitgeroepen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar 2025
5 juni, 9:00

Sweder Spanjer & Ramon Scharff ontwerpen uitbreiding Bunkermuseum Terschelling
5 juni, 4:46

MVRDV ontwerpt woontoren met palet aan kubusvormige buitenruimten
5 juni, 12:26

Sweco neemt Nederlands ingenieursbedrijf in slimme gebouwbeveiliging over
5 juni, 2:49

Organisaties dagen gemeenten uit: maak de stad insectvriendelijk
5 juni, 10:15

Rechter vernietigt natuurvergunning Schiphol
5 juni, 9:35

NSC wil toch bevriezing huren, ondanks annulering door minister
4 juni, 3:16

WRK architecten benoemt Matteo Bettoni tot associate architect

3 juni, 5:15

Mona Keijzer trekt huurbevriezing in
3 juni, 4:25
Ga naar het nieuws-archief
Marjolein van EigArchitect
Atag Nederland
KUBUS | Specialist in BIM-software
SAPA
Reynaers Aluminium Nederland
Jansen
SAB-profiel bv
Aliplast Aluminium Systems
Kingspan Light & Air
Hagemeister GmbH & Co. KG
ALUCOBOND®
Tarkett BV
Kawneer
Grohe Nederland B.V.
Malaysian Timber Council
OCS | Office Cabling Systems
Swisspearl Nederland
Forster Nederland N.V.
VELUX Commercial Benelux B.V.
Sempergreen
Houthandel van Dam
Aluprof Nederland BV
QbiQ Wall Systems
Forbo Flooring
Schüco Nederland BV
Cedral
Sto Isoned bv
Triflex bv
Gorter Luiken BV
wienerberger
Knauf Insulation
DUCO Ventilation & Sun Control
IsoBouw Systems bv
Mview+
Rockfon (ROCKWOOL B.V.)
Gira Nederland B.V.
Kingspan Geïsoleerde Panelen
GEZE Benelux B.V.
Renson
Metaglas Groep
ABB | Busch-Jaeger
Jung | Hateha B.V.
Knauf B.V.
Saint-Gobain Building Glass Benelux
Faay Vianen B.V.
objectflor
Boon Edam Nederland B.V.
Hunter Douglas Architectural
VOLA Nederland BV
Forbo Eurocol Nederland B.V.
EQUITONE gevelpanelen
Holonite B.V.
AXOR + hansgrohe
FALK®
Tata Steel Colorcoat®
Ontwerpers
Lidmaatschappen
Nieuwsbrieven
Leveranciers
Lidmaatschappen
Adverteren

Architectenweb
Over ons
Contact

© 2002 - 2025 Architectenweb BV / Voorwaarden / Privacy / Disclaimer / Sitemap
Annuleren
OK
Sluiten
Doorgaan
Inloggen
Maak een gratis persoonlijk account aan