Marjolein van Eig

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari, 9:00

Er is ook weleens goed nieuws. Het boek ‘Espèces d’espaces’, door Georges Perec, is opnieuw uitgegeven. In de Nederlandse vertaling heet het ‘Ruimten rondom’. In een tijd waarin er veel kapot gemaakt wordt en waarin de toekomst in doembeelden op ons afkomt, is het prettig afleiding te vinden in woorden en beelden. Dit heerlijke werk uit 1974 is daar een uitstekend voorbeeld van. “De mens is tot alles in staat, zelfs tot het beste”, denk ik dan (volgens Het Financieele Dagblad citeert Christine Lagarde hier Robert Musil).

Het lichtvoetige, geestige ‘dagboek van een ruimtegebruiker’, beschrijft onze alledaagse ruimtes. Soms is dat het simpel opschrijven van dingen zoals ze zijn. Zo is er het systeem van huisnummering in Parijs met aan de ene kant de even nummers en aan de andere de oneven, optellend met de stroom mee, gezien vanuit de Seine; of de opzet van een straat met tegenover elkaar liggende gevels, parallelle rooilijnen, een goot aan beide kanten (vroeger door het midden), parkeerplaatsen, zebrapaden, stoplichten. Soms komt er een treffende notie bij, bijvoorbeeld in het deel over muren: “We hangen schilderijen op om muren uit te wissen.”

De hoofdstukken gaan van klein naar groot, ook wel van tastbaar naar abstract: De bladzijde, Het bed, De kamer, Het appartement, Het appartementengebouw, De straat, De buurt, De stad, Het platteland, Over beweging, Het land, Europa, De wereld, De ruimte, Over rechte lijnen, Maten, Spelen met ruimte, De verovering van de ruimte, Het onbewoonbare, De ruimte. De opzet doet ergens denken aan de ‘Powers of Ten’ uit 1977 door Ray en Charles Eames maar is toch heel anders.

Direct na het voorblad schrijft Perec het volgende: “Het probleem is niet om ruimte te vinden en al helemaal niet om de ruimte opnieuw uit te vinden (er zijn tegenwoordig al genoeg mensen die weten wat goed is voor onze leefomgeving), het probleem is om de ruimte te bevragen of, nog simpeler, om de ruimte te lezen. Wat wij alledaagsheid noemen is niet vanzelfsprekend, maar ondoorzichtig: een vorm van blindheid, een soort verdoving. Uit die elementaire constateringen heeft zich dit boek ontwikkeld, het dagboek van een ruimtegebruiker.”

Perec gaat in op onze basale, dagelijkse handelingen en ervaringen van en in ruimtes. Zo schrijft hij in het hoofdstuk Het bed: “Ik hou van mijn bed. Ik hou ervan om languit op mijn bed te liggen en naar het plafond te kijken… ik hou van plafonds, ik hou van de moulures en de rozetten: vaak spelen die voor mij de rol van muze; de strengelingen van stucversiersels roepen moeiteloos het soort doolhoven op dat door fantasiebeelden, ideeën en woorden wordt gevlochten. Maar om plafonds bekommert men zich niet meer. Ze worden hopeloos rechthoekig gemaakt of, nog erger, uitgedost met echte namaakbalken.”

Ik las het in de periode dat ik aan een project in Alkmaar werkte en besloot de plafonds in de entreehal te voorzien van schilderwerk. Een hele simpele, goedkope en doeltreffende ingreep. Om naar te kijken en te mijmeren tijdens het wachten op de taxi.

In het hoofdstuk De kamer staat: “Een kamer bewonen, wat houdt dat in? Is dat het toe-eigenen van een plek? Wat houdt dat toe-eigenen in? Vanaf welk moment is een plek echt van jou? Is het wanneer je je drie paar sokken in een roze plastic teiltje te weken hebt gelegd? Is het wanneer je alle onderling verschillende kleerhangers uit de hangkast in gebruik hebt genomen? Is het wanneer je een oude ansichtkaart met de reproductie van Vittore Carpaccio’s Droom van de Heilige Ursula aan de wand hebt geprikt? Is het wanneer je de smarten van het wachten, of de veroveringen van de hartstocht, of de kwellingen van kiespijn hebt ervaren? Is het wanneer je passende gordijnen voor de ramen hebt gehangen en nieuw behang hebt aangebracht en de parketvloer hebt geschuurd?”

Een aannemer vertelde me over één van de sociale huurwoningen die hij opnam voor een verduurzamingsproject. Een man die het Nederlands niet machtig was deed de deur open. De woning was kaler dan kaal. In de hoek lag een stapeltje was, ergens stond een bed. Zou de man een vluchteling zijn? Zou hij zo akelig zijn geworden van het telkens weer afscheid moeten nemen van een plek dat hij het niet meer wilde inrichten, het niet meer wilde of kon bewonen?

In het laatste hoofdstuk schrijft Perec: “Het onbewoonbare: architectuur van de verachting en de opschepperij, middelmatige praalzucht van woontorens en flats, hokken die bij duizenden op elkaar zijn gestapeld, armzalige bluf van hoofdkantoren. Het grijze, het anonieme.”

Ik denk aan Rotterdam. Aan de plannen voor nieuwe grote gebouwen langs de snelweg met kleine, eenzijdige georiënteerde studio’s aan te lange middengangen zonder daglicht. Er kan geen raam open vanwege het autogeluid, ventilatie vindt plaats via een suskast. De huishoudens worden kleiner, de druk om woningen te bouwen groter. De mens is tot alles in staat. Maar dit kan beter.

‘Ruimten rondom’ van Georges Perec is afgelopen najaar verschenen bij de Arbeiderspers.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is afstudeermentor aan de Academie van Bouwkunst, geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, en is architectlid van de Welstandcommissie in Rotterdam.

Trefwoorden

georges perec column boek ruimten rondom alledaagse ruimtes espèces d’espaces marjolein van eig het alledaagse

1	NOAHH presenteert opgeleverde Villa Vaartjes in Almere Oosterwold dinsdag, 23 april
2	Woontorens The Grace worden lager dan gepland vrijdag, 26 april
3	Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98 maandag, 22 april
4	Den Haag deelt ontwikkelvisie voor gebied rond centraal station dinsdag, 23 april
5	Studio Modijefsky ontwerpt koekmakerij als wonderwinkel woensdag, 24 april

Dagboek van een ruimtegebruiker

Trefwoorden

Best gelezen

Gerelateerde nieuwsberichten

Gerelateerde podcasts

Gerelateerde video's

Andere nieuwsberichten

Woontoren voor jongeren op Oostenburg vormt roestbruin accent langs het spoor

EU Mies Award 2024 voor studiepaviljoen Technische Universiteit Braunschweig

Sofie De Caigny nieuwe voorzitter Commissie Omgevingskwaliteit en Cultureel Erfgoed Rotterdam

Podcasts en publicatie over realiseren ruimtelijke kwaliteit bij stedelijke ontwikkeling

Woontorens The Grace worden lager dan gepland

Tweede Kamer neemt nieuwe huurwet aan

Brabant gaat door met stikstofaanpak en ziet op termijn ruimte

Kamer wil ‘tochtkorting’ voor huurder slecht geïsoleerde woning

Provincie Friesland en gemeenten weer op één lijn over woningbouw

Vastgoedadviseur: winkelleegstand binnensteden loopt op