Marjolein van Eig

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari, 9:00

Er is ook weleens goed nieuws. Het boek ‘Espèces d’espaces’, door Georges Perec, is opnieuw uitgegeven. In de Nederlandse vertaling heet het ‘Ruimten rondom’. In een tijd waarin er veel kapot gemaakt wordt en waarin de toekomst in doembeelden op ons afkomt, is het prettig afleiding te vinden in woorden en beelden. Dit heerlijke werk uit 1974 is daar een uitstekend voorbeeld van. “De mens is tot alles in staat, zelfs tot het beste”, denk ik dan (volgens Het Financieele Dagblad citeert Christine Lagarde hier Robert Musil).

Het lichtvoetige, geestige ‘dagboek van een ruimtegebruiker’, beschrijft onze alledaagse ruimtes. Soms is dat het simpel opschrijven van dingen zoals ze zijn. Zo is er het systeem van huisnummering in Parijs met aan de ene kant de even nummers en aan de andere de oneven, optellend met de stroom mee, gezien vanuit de Seine; of de opzet van een straat met tegenover elkaar liggende gevels, parallelle rooilijnen, een goot aan beide kanten (vroeger door het midden), parkeerplaatsen, zebrapaden, stoplichten. Soms komt er een treffende notie bij, bijvoorbeeld in het deel over muren: “We hangen schilderijen op om muren uit te wissen.”

De hoofdstukken gaan van klein naar groot, ook wel van tastbaar naar abstract: De bladzijde, Het bed, De kamer, Het appartement, Het appartementengebouw, De straat, De buurt, De stad, Het platteland, Over beweging, Het land, Europa, De wereld, De ruimte, Over rechte lijnen, Maten, Spelen met ruimte, De verovering van de ruimte, Het onbewoonbare, De ruimte. De opzet doet ergens denken aan de ‘Powers of Ten’ uit 1977 door Ray en Charles Eames maar is toch heel anders.

Direct na het voorblad schrijft Perec het volgende: “Het probleem is niet om ruimte te vinden en al helemaal niet om de ruimte opnieuw uit te vinden (er zijn tegenwoordig al genoeg mensen die weten wat goed is voor onze leefomgeving), het probleem is om de ruimte te bevragen of, nog simpeler, om de ruimte te lezen. Wat wij alledaagsheid noemen is niet vanzelfsprekend, maar ondoorzichtig: een vorm van blindheid, een soort verdoving. Uit die elementaire constateringen heeft zich dit boek ontwikkeld, het dagboek van een ruimtegebruiker.”

Perec gaat in op onze basale, dagelijkse handelingen en ervaringen van en in ruimtes. Zo schrijft hij in het hoofdstuk Het bed: “Ik hou van mijn bed. Ik hou ervan om languit op mijn bed te liggen en naar het plafond te kijken… ik hou van plafonds, ik hou van de moulures en de rozetten: vaak spelen die voor mij de rol van muze; de strengelingen van stucversiersels roepen moeiteloos het soort doolhoven op dat door fantasiebeelden, ideeën en woorden wordt gevlochten. Maar om plafonds bekommert men zich niet meer. Ze worden hopeloos rechthoekig gemaakt of, nog erger, uitgedost met echte namaakbalken.”

Ik las het in de periode dat ik aan een project in Alkmaar werkte en besloot de plafonds in de entreehal te voorzien van schilderwerk. Een hele simpele, goedkope en doeltreffende ingreep. Om naar te kijken en te mijmeren tijdens het wachten op de taxi.

In het hoofdstuk De kamer staat: “Een kamer bewonen, wat houdt dat in? Is dat het toe-eigenen van een plek? Wat houdt dat toe-eigenen in? Vanaf welk moment is een plek echt van jou? Is het wanneer je je drie paar sokken in een roze plastic teiltje te weken hebt gelegd? Is het wanneer je alle onderling verschillende kleerhangers uit de hangkast in gebruik hebt genomen? Is het wanneer je een oude ansichtkaart met de reproductie van Vittore Carpaccio’s Droom van de Heilige Ursula aan de wand hebt geprikt? Is het wanneer je de smarten van het wachten, of de veroveringen van de hartstocht, of de kwellingen van kiespijn hebt ervaren? Is het wanneer je passende gordijnen voor de ramen hebt gehangen en nieuw behang hebt aangebracht en de parketvloer hebt geschuurd?”

Een aannemer vertelde me over één van de sociale huurwoningen die hij opnam voor een verduurzamingsproject. Een man die het Nederlands niet machtig was deed de deur open. De woning was kaler dan kaal. In de hoek lag een stapeltje was, ergens stond een bed. Zou de man een vluchteling zijn? Zou hij zo akelig zijn geworden van het telkens weer afscheid moeten nemen van een plek dat hij het niet meer wilde inrichten, het niet meer wilde of kon bewonen?

In het laatste hoofdstuk schrijft Perec: “Het onbewoonbare: architectuur van de verachting en de opschepperij, middelmatige praalzucht van woontorens en flats, hokken die bij duizenden op elkaar zijn gestapeld, armzalige bluf van hoofdkantoren. Het grijze, het anonieme.”

Ik denk aan Rotterdam. Aan de plannen voor nieuwe grote gebouwen langs de snelweg met kleine, eenzijdige georiënteerde studio’s aan te lange middengangen zonder daglicht. Er kan geen raam open vanwege het autogeluid, ventilatie vindt plaats via een suskast. De huishoudens worden kleiner, de druk om woningen te bouwen groter. De mens is tot alles in staat. Maar dit kan beter.

‘Ruimten rondom’ van Georges Perec is afgelopen najaar verschenen bij de Arbeiderspers.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is afstudeermentor aan de Academie van Bouwkunst, geeft regelmatig lezingen in binnen- en buitenland, en is architectlid van de Welstandcommissie in Rotterdam.

Trefwoorden

georges perec column boek ruimten rondom alledaagse ruimtes espèces d’espaces marjolein van eig het alledaagse

1	The Pulse of Amsterdam op de Zuidas officieel opgeleverd vrijdag, 15 november
2	Rijnboutt presenteert masterplan derde fase vernieuwing Centrum Schalkwijk donderdag, 14 november
3	Realisatie omvangrijk houten gebouw van Nudus voor Havenbedrijf Rotterdam stap dichterbij woensdag, 20 november
4	Team onder leiding van KAAN Architecten ontwerpt geavanceerd onderzoeksgebouw in Lausanne maandag, 18 november
5	48 grondgebonden woningen op bosrijke locatie Almere Duin vrijdag, 15 november

Gerelateerde nieuwsberichten

Laatste keer, echt

12 december 2023

Ode aan Joost

13 februari

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Lelijkste woonwijk

12 maart

De architect is op zoek naar liefde

10 april

Het Nieuwe NAi

12 september 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Plaatsen waar u slaapt

9 juli

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

De uitstoot is nu

11 april 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Stad aan het water

8 oktober

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

De andere kant

24 januari 2023

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober

8 december 2022

8 november 2022

11 oktober 2022

13 september 2022

14 juni 2022

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

De glasparadox

14 september 2021

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

Toon alles

Gerelateerde podcasts

Gesprek met Marjolein van Eig over hoogbouw en welstand

16 februari 2023

Gerelateerde video's

Marjolein van Eig

Nominatie voor de prijs voor Architect van het Jaar 2023

Andere nieuwsberichten

Mecanoo presenteert bouwfoto’s van het Doris Duke Theatre in Becket, Massachusetts

52 minuten geleden

De bouw van het nieuwe Doris Duke Theatre in het Amerikaanse Becket, Massachusetts naar ontwerp van Mecanoo vordert gestaag.

Happel Cornelisse Verhoeven presenteert ontwerp renovatie Algemene Rekenkamer

2 uur geleden

De belangrijkste ingrepen zijn het terugplaatsen van de hoofdentree naar het Lange Voorhout en het verbouwen van het deel tussen het monument en de uit 1997 stammende bouwdeel door Aldo en Hannie van Eyck.

Prestigieuze Galerij der Koningen in Museo Egizio na herontwerp door OMA officieel geopend

4 uur geleden

Het ontwerp door David Gianotten en Andreas Karavanas van OMA, in samenwerking met Andrea Tabocchini Architecture (ATA), plaatst de sculpturen in een heldere eigentijdse interpretatie van hun oorspronkelijke architectonische context.

Sereen toevluchtsoord hoog boven de stedelijke drukte

Gisteren, 14:23

i29 ontwierp het interieur voor een appartement op de negentiende verdieping van een gebouw op de Amsterdamse Zuidas.

Tender voor woonblokken op twee van de laatste kavels Eenhoorngebied Amsterdam

1 uur geleden

Gezocht wordt naar een partij die op de kavels 2a en 6 voor 8.858 m² aan woningen en voorzieningen wil realiseren.

Woonbond stapt uit overleg over huren in sociale sector

Gisteren, 16:08

Volgens de belangenorganisatie voor huurders blijft het kabinet koersen op een torenhoge huurstijging. Dat is voor de bond onacceptabel.

Ruim 3.000 huurwoningen minder op de markt

Gisteren, 09:35

Sinds de introductie van de Wet betaalbare huur deze zomer zijn per saldo meer dan 3.000 huurwoningen van de markt verdwenen. Met name het aanbod van duurdere huurwoningen is afgenomen.