Marjolein van Eig

De factor tijd

14 juni 2022, 9:00

Om de hoek van het huis, waar ik sinds een half jaar woon, staat een heuse kathedraal. Op weg naar mijn kantoor kom ik erlangs. Op een dag doorbrak ik de gedachte dat ik die weleens zou gaan bezoeken als ik daar tijd voor zou hebben. Ik besloot er naar binnen te gaan.

De kathedraal was grotendeels leeg, de dienst was net afgelopen. De koster liep de verschillende kaarsen langs en ruimde wat op. Op het podium viel er zonlicht op een man die bezig was met de vloer. Hij was het vloermozaïek aan het herstellen. Er lagen zo’n tien tegeltjes van 15x15 mm in verschillende kleuren klaar. De tegeltjes kwamen uit Italië en kwamen het dichtst bij de kleur, transparantie en glans van de tegeltjes die vervangen moesten worden, vertelde hij me. De tijd die ik in de kerk doorbracht was hij intensief bezig met dit klusje. Ik had bewondering voor de rust en zorgvuldigheid die hij uitstraalde. Hij was er nog lang niet klaar mee toen ik vertrok.

Een paar jaar geleden bezocht ik een lezing van restauratiearchitect Maarten Fritz. De lezing was onderdeel van een reeks die Happel Cornelisse Verhoeven Architecten organiseerde. Fritz werkt sinds eind jaren ‘80 aan uiteenlopende restauraties binnen Nederland, waaronder het stadhuis in Maastricht en het Jachthuis Sint Hubertus. De aandacht die het vak van restauratiearchitect met zich meebrengt, het kijken naar materialen en aansluitingen en de kennis die er nodig is om deze gebouwen zo goed mogelijk in ere te herstellen, maakte indruk op me. Fritz startte met een foto van een ontmanteld Sint Hubertus. In elk project, vertelde hij, is er een moment van totale paniek. “Dit komt niet meer goed”, denkt hij dan. Vervolgens toonde hij het proces van de restauratie van Jachthuis Sint Hubertus en daar was het heel goed gekomen.

Het vak van restauratiearchitect blijkt een voortdurende zoektocht te zijn naar materialen en vaklieden. Soms is het een kwestie van nieuwe stenen ter plekke oud maken, met een kwastje. Een mooie foto die het vakmanschap van Fritz illustreerde was een zwartwit foto van het jachthuis voor en na de restauratie. Doordat de kleur ontbrak, kwam de focus te liggen op de glans en het patina van het baksteen metselwerk en de dakpannen. Tijdens een eerdere restauratie waren dakpannen toegepast die weliswaar de juiste kleur hadden, maar een totaal andere glansgraad hadden dan het metselwerk. Met de pannen die er nu gebruikt waren, was de glansgraad dezelfde als die van het metselwerk en dat leverde een prachtige balans op tussen het indrukwekkende dakvlak en de gevel.

“Restaureren is niets anders dan het herstellen van schade. Het is technisch en bouwkundig van aard. Vaak lastig en vraagt om specifieke kennis, vaardigheden, doorzettingsvermogen en ervaring.” Daar deed Fritz zichzelf tekort. Uit de lezing bleek duidelijk dat er honderden manieren zijn om schade te herstellen. Het vakmanschap zit hem erin om dat op een zo nauwkeurig mogelijke manier te doen. En dat betekent niet enkel dat de kleur, glansgraad, patina en dieptewerking klopt. Het betekent ook het meenemen van ouderdom. Het is immers niet de bedoeling dat Jachthuis Sint Hubertus er na restauratie weer uitziet als nieuw. Het belangrijkste en tegelijkertijd het moeilijkste is dat de factor tijd behouden blijft in de beleving van het monument. Zijn vraag aan Ninke Happel rond de renovatie van Museum De Lakenhal in Leiden was dan ook: ‘Maak je het niet te mooi?’

Het vak van restauratiearchitect leert ons dat vakmanschap en specifiek materiaalgebruik dingen zijn die in de loop van de tijd steeds meer gewaardeerd worden aan een gebouw. Het geeft gebouwen eigenheid en een plek in de tijd. Mijn inschatting: hoe meer aandacht er in het maken van het gebouw is gaan zitten, hoe meer ervan gehouden gaat worden.

En er zullen altijd vaklieden te vinden zijn die met alle liefde en geduld op zoek gaan de naar de juiste materialen om het gebouw weer te repareren en toonbaar te maken. Maar niet te mooi.

Marjolein van Eig is architect-directeur van BureauVanEig. Zowel in haar werk als in haar maandelijkse column verbindt ze eigentijdse opgaven met hun historische wortels. Ze is als gastdocent verbonden aan de TU Delft en de Academie van Bouwkunst Rotterdam.

Trefwoorden

oud worden restauratie jachthuis sint hubertus column marjolein van eig maarten frits

1	Rotterdam gestart met metamorfose Hofplein naar groen stadsplein dinsdag, 15 april
2	Kantoorgebouw in Maastricht gaat mix aan bewoners huisvesten maandag, 14 april
3	MVRDV en Zecc Architecten transformeren Heerlense kerk tot stadsbad donderdag, 17 april
4	Hilversumse Architectuurprijs voor projecten van Monadnock en De Koning Architecten dinsdag, 15 april
5	Proeftuin Cajanus van team met HBB groep en FARO wint tender in Haarlem dinsdag, 15 april

Gerelateerde nieuwsberichten

Rijksmonumentaal Jachtslot Mookerheide heropend na restauratie door 1meter98

22 april 2024

Edelherten vreten door Berlage ontworpen tuinen op Veluwe kaal

31 juli 2023

Ouwe starchitects

8 december 2022

2023 in tien columns door Marjolein van Eig

26 december 2023

Toegankelijk

11 oktober 2022

Kolommen en vergankelijkheid

10 mei 2023

Steen – PIR – Schaap

13 juni 2023

Witte Mannen

12 oktober 2023

Laatste keer, echt

12 december 2023

De architect en de verkiezingen

14 november 2023

Dagboek van een ruimtegebruiker

16 januari 2024

Ode aan Joost

13 februari 2024

De uitstoot is nu

11 april 2023

Lelijkste woonwijk

12 maart 2024

De architect is op zoek naar liefde

10 april 2024

Modern

14 mei 2024

Plaatsen waar u slaapt

9 juli 2024

Hoekjes, trapjes, hekjes

11 september 2024

Voorstellingsvermogen

12 november 2024

Stad aan het water

8 oktober 2024

Column

Garanties, garanties

14 januari

Marjolein van Eig: “Een boek lees je anders dan een online artikel”

31 oktober 2024

Column

Achterblijvers op de bank

10 december 2024

Column

Grote werken

11 maart

Groene gevel

11 februari

Wooncrisis én ambtenarencrisis

10 mei 2022

Dijkenhoge ambities

12 april 2022

Waarde en weerloos

8 maart 2022

Houtbouw hoeft er niet zo uit te zien

8 februari 2022

De reikwijdte van iemand

11 januari 2022

Gebouwde telmodellen

14 december 2021

Ode aan onze oude straat

9 november 2021

De glasparadox

14 september 2021

Huilen onder systeemplafonds

9 juni 2021

Architecten, verenigt u

11 mei 2021

Het raam mag niet open

13 april 2021

Nostalgie naar vooruitgangsdenken

9 maart 2021

Materiaal als drager van herinnering

9 februari 2021

Het leven in het trappenhuis

12 januari 2021

Sloopverbod

13 september 2022

Duurzaam of mooi

8 november 2022

Het gebouw als kunstwerk

16 januari 2023

De andere kant

24 januari 2023

Een goede gebouwplint; wat is dat eigenlijk?

14 februari 2023

Gaaf land

14 maart 2023

Toon alles

Andere nieuwsberichten

Brede toekenning van monumentenstatus op ENCI-terrein Maastricht

17 april, 5:08

Op het terrein van de voormalige cementfabriek ENCI in Maastricht zijn vijf rijksmonumenten en achttien gemeentelijke monumenten aangewezen. Bij de viering zijn meteen plannen voor herbestemming gepresenteerd.

Bestemmingsplan Rijnhaven Rotterdam definitief

17 april, 3:08

De Raad van State heeft op 16 april alle ingediende zienswijzen tegen het bestemmingsplan voor de Rijnhaven ongegrond verklaard. De ambitieuze gebiedsontwikkeling in het hart van Rotterdam-Zuid kan volledig starten.

Ingrijpende renovatie van een school voor speciaal onderwijs door EVA architecten

17 april, 12:30

Het schoolgebouw van SO Lux in de Utrechtse wijk Zuilen was zo’n vijftig jaar oud en voldeed niet aan de eisen en wensen die nu gelden. Naar ontwerp van EVA architecten is het gebouw gerenoveerd en verduurzaamd.

MVRDV en Zecc Architecten transformeren Heerlense kerk tot stadsbad

17 april, 11:07

In de rijksmonumentale kerk wordt een zwembad gerealiseerd met een verstelbare bodem. Ook kan de gehele kerkvloer onder water worden gezet, zodat de bezoekers kunnen ‘lopen op het water’ en de kerkruimte wordt weerspiegeld in het water.

Emma Scholten benoemd tot partner bij Powerhouse Company

17 april, 4:12

Sinds ze negen jaar geleden in dienst trad, heeft Scholten een centrale rol gespeeld in de ontwikkeling van het internationale architectenbureau.

Corporaties: huurbevriezing bedreigt bouw tienduizenden huizen

17 april, 9:11

Woningcorporaties kunnen de komende jaren tienduizenden minder huizen bouwen op de krappe woningmarkt door de huurbevriezing die de coalitiepartijen zijn overeengekomen in de voorjaarsnota.

Huurders kunnen uit minder huizen kiezen, ook in middensegment

16 april, 9:11

Door de krapte nam de gemiddelde prijs per vierkante meter voor het eerst sinds lange tijd harder toe dan de inflatie.

Minder geloof in afhandeling aardbevingsschade onder dit kabinet

15 april, 4:20

Het vertrouwen van de Groningers in de afhandeling van de schade door de gaswinning is afgenomen sinds het aantreden van het huidige kabinet, meldt onderzoeksgroep Gronings Perspectief.

Joost Wetzel benoemd tot associate bij Mei architects and planners

15 april, 11:15

Sinds zijn start bij het bureau in 2018 heeft Wetzel zich ontwikkeld tot divisieleider ‘Bestaand & Nieuw’, een divisie die zich richt op transformatieprojecten. Daarbij heeft hij zijn expertise uitgebreid met een focus op biobased bouwen en houtbouw.